Tơrgùm ală mpồl Sầu riêng càr Dăk Lăk mờ Anih kơlôi sơnơng jak chài măy mŏk broă lơh sa sươn sre, brê bơnơm Tây Nguyên pa kĭ hơ sră cih kah lơh broă bal pơgồp bal kơlôi sơnơng, tàm jàu ală gơguh jak măy mŏk tàm tam sầu riêng tơngai bơh nam 2025- 2030. Tơngume lơh broă bal, geh: Lơh broă bal kơlôi sơnơng, tàm jàu măy mŏk tàm lơh gơlik sầu riêng tàm ù tiah càr Dăk Lăk; lơh broă bal pơgồp bal bơsong bàr pe bơta măy mŏk, niam sàng goh phan sa, gam jơngkah ală sơnơm tàm phan bơna, kòp bơtờp aniai jal mhar gơ tơlik tàm bơta mùl màl; lơh broă bal bơto tề lam, pơrjum cribơyai, pơlam tàp, mblàng yal nàng rề ơnàng lơh uă ală cồng nha lơh broă bal bè sầu riêng tàm ù tiah càr dê. Jơnau kờñ bơh broă lơh dê là nàng kơlôi sơnơng, pơgồp bal bơsong sơnơm Cadimi mờ ală bơta dà sơnơm gam jơngkah tàm ù; lơh ală jơnau sồr bơta chài gah ai sầu riêng Dăk Lăk dê in; kơlôi sơnơng ală bơta sơntìl mờ tam pà tiah tam niam ngan rlau jơh ai sầu riêng ƀòn lơgar dê in. Ồng Vũ Đức Côn, Củ tịc Tơrgùm ală mpồl Sầu riêng càr Dăk Lăk, pà gĭt: “Jơnau kờñ là bè hơ̆, nàng lơh geh jơnau kờñ hơ̆ kung ờ gŏ di là ƀươn soh ờ. Bàr mpồl lơh broă kung rơ̆p mìng pa lơh geh dùl bơnah lơi hơ̆ lơm là đơs mờ sơnđờm lơh lơm. Nàng lơh geh jơnau kờñ hơ̆ den pal jơh gùt mpồl bơtiàn, gơnoar ătbồ, anih lơh broă broă mờng lơh mŭt lơh bal geh ală jơnau cih nền, jơnau sồr pal jăt, phan ngui wèt tus ală broă sok sền nàng lơh jăt geh tàm mùl màl”.

Broă lơh broă bal do là broă lơh kwơmàng tàm bơta gah phan sầu riêng Việt Nam gam tìp uă bơta lòng tŭ khà tăc mờ lơgar ndai plai sầu riêng tàm ală nhai bồ nam 2025 gơmù uă ngan pơndrờm bal dùl tŭ mờ nam 2024, gơrềng uă tus priă geh bơh tăc mờ lơgar ndai mờ gơguh gùt gah dê. Jơnau lơh gơbàn tờm ngan là tài bơh đah drà lơgar Lo jăt ngui ală broă lơh sok sền kràñ cê ngan bơta phan sầu riêng tàm tŭ broă lơh ătbồ gam ờ hềt dipal tài bơh ờ tơl cơng tàng tơngume adăt boh lam, ală broă pơlam lơh, sră nggal mờ broă lơh ătbồ, bơsong lơh tìs bè màh sồ tiah tam, jòi gĭt anih tờm lơh…drơng ătbồ bơta niam sầu riêng tăc mờ lơgar ndai.

Kung gơrềng tus tơngume do sơl, Sờh Broă lơh sa sươn sre mờ Tiah ơm kis càr Dăk Lăk pa bơyai lơh Pơrjum “Tơnguh tai broă lơh ătbồ bơta niam, sàng goh phan sa; Broă lơh tơngguh uă bơta niam phan bơna lơh geh bơh sươn sre, brê bơnơm, phan tàm dà”. Tàm pơrjum, ală cau ala măt neh tơrgùm cribơyai, dan ală broă lơh tơngguh tai ătbồ bơta niam, sàng goh phan bơna lơh geh bơh sươn sre, brê bơnơm, phan tàm dà. Tàm hơ̆, sền gròi ală broă lơh lam lơh gơlik, bơtàu tơngguh tiah lơh gơlik niam sàng goh, bơ̆t bơtàu ală lơh bal tàm lơh broă sa sươn sre, chồl tơngguh lơh bal ală anih lơh gơlik phan bơna nàng sok sền kràñ bơta niam blơi mờ tăc…Ồng Nguyễn Hắc Hiển, Lam bồ Ci Kụk Tam phan mờ Sền gàr phan tam càr Dăk Lăk, đơs bè do: “Lam lơh gơlik den bol he pal lơh bal wơl nàng geh phan bơna ndrờm bal, geh khà uă, nàng geh bơta niam mờ nàng geh sàng goh phan sa den kờñ pal lơh gơs ală jơnau lơh broă bal mờ mpồl lơh broă bal. Lơh bal tŭ hơ̆ den hơ̆ sồng cih tàm sră pơ àr hìu bơnhă lơh broă sa sươn sre, sền wơl ơn phơng lơi, ngui sơnơm lơi, broă pơlam lơh bè lơi mờ kờp geh cồng nha lơh sa là bol he pal lơh geh ală broă hơ̆”.

Nàng tơngguh bơta niam mờ bơta pin dờn bè sàng goh phan sa Dăk Lăk dê, ală cau ala măt đơs là pal lơh pràn broă lơh mblàng yal yal tơnggĭt ală anih lơh gơlik, tăc mờ lơgar ndai phan lơh geh bơh sươn sre lơh geh bơta niam, geh kơnòl nàng yal tơnggĭt làm uă tàm lơgar mờ lơgar bơdìh…Ồng Nguyễn Văn Hà, Phó Kwang Lam bồ Sờh Broă lơh sa sươn sre mờ Tiah ơm kis càr Dăk Lăk đơs sùm: Tàm bơta mŭt gơrờm bal lơh sa gùt plai ù, tơngguh uă bơta niam phan lơh geh bơh sươn sre, lơh geh ală jơnau sồr bè niam sàng goh phan sa là jơnau sồr pal lơh mờ ờ gơtùi pleh klàs. Tài bè hơ̆, tơnơ̆ pơrjum, sồr ală gah, mpồl lơh broă geh gơrềng pơgồp bal ndrờm bal nàng tă bơsong ală bơta gam gơkòl, ờ hềt pràn jak tàm broă lơh ătbồ bơta niam, sàng goh phan sa tàm ƀòn lơgar tŭ do.

“Ờ gam gùng lơi ndai tai là tơngguh uă bơta niam là broă lơh tờm ngan nàng bơtàu tơngguh lơh gơlik phan, tơngguh uă priă lơh geh ai làng bol in. Tơnơ̆ pơrjum do, bol hi rơ̆p pơn jăt tai tă pơgồp jơnau đơs ai Anih duh broă Làng bol càr in pơn jăt tai lam lơh jăt ală tơngume tơngguh tai ătbồ bơta niam, sàng goh phan sa mờ bàr pe broă lơh tờm kwơmàng tàm tơngai tus”.

Broă lơh sa sươn sre, brê bơnơm mờ phan tàm dà tàm rơndăp lơh sa càr Dăk Lăk dê, tă pơgồp 36,8% tàm kờp jơh phan lơh geh, tă pơgồp 90% kờp jơh priă geh bơh tăc mờ lơgar ndai mờ lơh geh broă lơh ai 70% cau lơh broă ƀòn lơgar in…Tus tŭ do, Dăk Lăk geh rlau 610 anih geh pà sră Cơng tàng sang goh phan sa tàm ală broă: tam phan, ròng siam mờ phan tàm dà. Jơh gùt càr neh lơh geh 123 anih lơh bal bơh ală kâp gơnoar ătbồ dê lơh, 150 mpồl lơh broă bal broă lơh sa sươn sre geh lơh bal lơh gơlik mờ tăc phan mờ mpồl lơh sa kă bro, geh 5 mpồl jak chài tus bal lơh bal.