Ù tiah nhàr dà lơgar bơh Khe Sanh tus Hướng Phùng bơh kơnhoàl Hướng Hóa dê geh pơn yơu bè dùl Dà Làc dơ̆ 2, tài bơta geh is ù pơrhê ba zan mờ trồ tiah lơ ngềt lơ ngờm ndrờm bè gùt nam tơn. Kung tài bè hơ̆ mờ cau Tây lài do neh rơ wah tiah do nàng lơh ală suơn dờng tam kơphe bơh ală nam nhai atbồ tiah sơ gràm geh tàm Đông Dương. Ală xã Hướng Phùng, Hướng Linh, Hướng Sơn geh sền là tiah tờm bơh kơphe Quảng Trị dê mờ kờp jơh bă kơphe rlau 5 rbô lồ. Kơphe tàm do uă ngan là Arabica- dùl jơi kơphe krơi is ngan geh làng bol ală lơgar câu Âu kờñ ngan. Jat ồng Lê Trung Hưng, cau jak chài bè kơphe bơkah dunia đơs: “Bơta ƀuơn bơh kơphe tàm tiah do dê là neh tiơng pơn rơ bơh rài yau tus tŭ do, tàm lơgar Việt Nam he, jơh tơl nă cau ndrờm git Quảng Trị geh kơphe mờ gơ jat bal mờ tơngai kah yau bơtàu tơnguh tờm kơphe bơh rài cau Tây cèng tus, dùl bơta tai là làng bol lơh broă sa tàm do đơs bal tryăng tryồng ngan mờ khi git ù tàm do, trồ tiah tàm do gơ dờp mờ tờm kơphe."

Dilah tờm kơphe gam geh tơnguh bơta pràn jat gùng dà phan bơkah den tờm bùm blàng gam geh cau lơh gơlik phan rề ơnàng drà kă bro tac tus câu Âu mờ câu Mỹ. Mờ kờp jơh bă ù tam bùm blàng rlau 12 rbô lồ, cồng nha mờ tờm bùm blàng cèng wơl ai làng bol lơh broă sa tàm càr Quảng Trị in mìng ơm tơnơ̆ tờm kòi. Tàm 2 kơnhoàl tiah kơh bơnơm là Hướng Hóa mờ Đakrông, tiah tam bùm blàng nàng lơh phan bơh hìu măi lơh ƀòk bùm blàng Hướng Hóa dê geh rlau 6 rbô lồ. Bùm blàng lơh geh bơh bă ù do tŭ do gam drơng mờr 60% bơta pràn lơh broă bơh hìu măi dê. Digơlan mìng tàm Quảng Trị, ală cau tam bùm blàng tàm kơnhoàl Hướng Hóa lơh mpồl rhiăng tơlak, hơ̆ là priă lơh geh bơh ală hìu bơnhă tam bùm blàng tàm do dê geh bơh 100 tơlak đông rlau hơđang. Ồng Lê Văn Thể, kwang atbồ Hìu măi lơh ƀòk bùm blàng Hướng Hóa- Quảng Trị pà git: “Tờm bùm blàng geh tam tàm do ai cồng nha tơnhàu uă ngan mờ bơta niam ƀòk dê kung niam ngan sơl mờ geh cau ngui tàm lơgar mờ lơgar ndai kờñ ngan, geh mat kă bro niam nàng tac phan do. Añ gŏ bơta pràn bơh broă tơnguh cồng nha là dờng ngan, cồng nha tơnhàu bùm blàng kờp bal bơh càr Quảng Trị dê là bơh 16 tus 20 tấn, gơ jat tàm tơl tiah”.

Broă lơh nhơl chờ lòt sền lơh sa suơn sre (rùp ai bơh internet)

Jơnau bơh kơphe mờ bùm blàng dê neh ai gŏ mat kă bro. Tàm ală tiah ù dòr mờ tiah kơh bơnơm tiah nhàr dà lơgar Quảng Trị gam geh prìt mờ ală tờm chi lơh sơnơm. Mờ bơta geh mat bơh ală bơta chi tam do dê, neh lơh gơs dùl ròt bơta kuơ ală phan lơh gơs bơh suơn sre. Jat tơrgùm kờp bơh gah lơh sa suơn sre dê, Quảng Trị geh mờr 1 rbô bơta tờm chi sơnơm krơi is, geh ală bơta tờm quế, sa ñân, ƀời lời, chẩu, prền, cê vằng, hương ñu, rơmit, ca, Diệp Hạ Châu… Jat mò Mai Thị Thủy, Kông ty kao sơnơm Định Sơn- Quảng Trị pà git: “Tiah tam chi lơh sơnơm bol hi dê ờ geh dà sơnơm, phan hóa họk, bol hi ngui phan hữu kơ lơm”.

Kung bè ală tiah kơh bơnơm ndai, Quảng Trị geh uă phan lơh gơs bơh suơn sre geh cồng nha lơh sa uă, cèng uă bơta pràn nàng bơtàu tơnguh, pơgồp bơnah lơh gơlik broă lơh mờ tơnguh priă jền lơh geh làng bol in. Bulah bè hơ̆, uă ngan ală phan lơh gơs bơh suơn sre do ờ huan geh bơta pràn nàng mut tàm ală drà kă bro dờng, kal ke; lơh sa pa tàm broă lơh dềt, rah rài, ờ hềt lơh gơlik ală ròt mpồl lơh bal kơ̆ kơljap. Bàr, pe bơta phan bulah neh geh sền gròi tus rùp hin bơdìh, mat kă bro mờ dờp tơl khà OCOP kâp càr mơya broă yal tơnggit den ờ pràn, den tàng broă tus rềp mờ cau ngui, rề ơnàng drà kă bro gam ờ hềt pràn. Bal mờ hơ̆ là uă kal ke bè bơta jat kàl, bơta niam phan lơh gơs, jơnau kờñ bơh drà kă bro dê. Jat ală cau jak chài đơs, nàng gơtùi lơh gơlik ngai sơlơ uă bơta phan lơh gơs bơh suơn sre sàng goh, nàng kờñ tơnguh bơta pràn tàm pơrlòng, bơtàu tơnguh kơ̆ kơljap ai ală phan lơh gơs bơh suơn sre tiah kơh bơnơm in, ală sở, gah broă lơh, ală tiah mờ cau lơh sa pal lơh jat 2, 3 bơta pal geh mùl màl. Jơnau đơs bơh mò Nguyễn Thị Thu, kwang atbồ bơceh gơs ală broă lơh sa suơn sre kơ̆ kơljap MEVI: “Bè hơ̆, loh làng tàm do geh 2 bơta, hơ̆ là broă khi ờ hềt geh tơl bơta pràn den broă lơh lơi, bol he pal lơh gơlik dùl broă lơh lài mờ là anih nàng bơsram, lòt sền, mblàng wơl bơta kờñ gơboh ai ală cau lơh broă sa in. Dơ̆ 2 tai, hơ̆ là rơndap broă lơh pal tơrgùm tàm bơta niam tàm broă bơto bơtê, mơya pal sơn đờm bơh jơnau kờñ ngan ngồn làng bol mờ pơlam jat broă lơh sơñio lơh jat tơn, geh tŭ là bơsram tơn tàm ală suơn dờng neh lơh geh cồng nha, den do hơ̆ sồng là bơta gơtùi dong làng bol, ai dilah ờ geh, den kờñ lơh là kal ke ngan”.

Ồng Phạm Hồng Quất, Kwang atbồ Kụk bơtàu tơnguh drà kă bro mờ mpồl lơh sa kă bro khoa họk kông nghệ den đơs là: “Ờ tơl uă ngan bơta nàng khi gơtùi tam gơl ală phan lơh gơs bơh suơn sre, tŭ do geh uă ngan bơta pa mờ sồr phan lơh gơs pal sàng goh mờ gơ jat bal mờ bơtàu tơnguh kơ̆ kơljap den do là ală gùng dà gơtùi ngui niam bơta ƀuơn he dê. Kờñ lơh gơtùi bơta hơ̆ den pal sơlơ tơnguh bơta tàm tơrbŏ bal mờ bơtàu tơnguh ală broă lơh tam gơl pa, bơceh pa, lơh broă bal jơh nùs mờ ală broă lơh sơn đờm mut lơh broă bơceh pa dà lơgar mờ pơgồp bal mờ ală cau Việt Nam tàm lơgar ndai nàng gơtùi lòt mhar mờ kơljap”.

Gơtùi đơs là, trồ tiah neh ai pà ù tiah Quảng Trị in ală bơta ƀuơn krơi is nàng bơtàu tơnguh lơh sa suơn sre. Bulah bă ù lơh sa ờ uă mơya ală bơta phan lơh gơs bơh suơn sre li la ngan. Nàng tơnguh bơta kuơ phan lơh gơs bơh suơn sre, ngan là tàm ală tiah kơh bơnơm den ală cau lơh broă sa gam sền sơ wì mờ đal git ală phan lơh gơs jat gùng dà phan bơkah. Bơta kuơ hơ̆ là bơta tơrgùm bal bơh dùl ù tiah bềng tơngai mờ càl dê.