Neh uă nam do, uă ƀòn, suơn mìr bơh tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau dê neh gơ gơs anih lòt nhơl gơ hòi gơ jà nac tàm lơgar mờ dunia. Ù tiah hàng niam, trồ tiah lơngờm, bơhiàn niam chài bơh yau, ală mờng kwèng tàm rài kis ờs mờng bơh 53 jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau oh mi dê neh ngan ngồn gơ gơs bơta niam krơi is, gơ gơs bơta kuơmàng bơh lòt nhơl Việt Nam dê. Bè jơnau yal bơh ồng Tráng A Cao dê ơm tàm ƀòn Hua Tạt, kơnhoàl Vân Hồ, càr Sơn La: “Vân Hồ do là tiah mrềt, bơkàu, plai chi den nhai lơi kung geh lơm bè mận đào, ală bơta biap, kơnuh. Nac lòt sền mờ pik tơn tàm suơn, kờñ blơi uă. Digơlan là rê tus Hà Nội cau hòi điện thoại đơs kờñ blơi den bol hi rơp tac, pik mờ pơyua tàm rơndeh nac pơndiang rê hờ Hà Nội ai nac lòt nhơl in”.

Ală tiah lơh gơlik is ngui is lài do tŭ do neh geh tàm tơrbŏ gùng lòt ƀuơn ƀuài, gơ gơs là ală tiah tam biap, plai chi, tờm chi lơh sơnơm tiơng pơn rơ. Bơta ƀuơn bơh tiah kơh bơnơm, tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau dê ngai sơlơ lơh geh bơta kuơ tŭ ală broă lơh phan bơna bè ồs đèng, hìu bơsram, hìu sơnơm, broă drơng ala viễn thông.. rơhời geh lơh sir. Mìng kờp is tàm tơngai bơh nam 2011 tus nam 2020, Cíñ phủ neh ai lài priă bơcri bơh kes priă dà lơgar ai ală kơnhoàl rƀah, xã, thôn, ƀòn uă kal ke bơh tiah Tây Bắc, Tây Nguyên, tiah đah jum mat tơngai mut dà lơgar dê in mờ mờr 1 rbô 700 tơmàn đông, dilah kờp bal ală bơnah priă jền dong kờl mờ priă hòi jà tă pơgồp bơh gùt mpồl bơtiàn, kờp jơh priă jền rơndap ai tơngai do dê in gơguh tus rlau 16 rbô 700 tơmàn đông. Tus lồi nam 2020 neh geh git nđờ jơt rbô broă lơh phan bơna geh lơh mờ ai ngui, 100% khà xã geh gùng rơndeh oto mut tus tiah tàm gùl xã tơn, git nđờ jơt rbô kơi sồ gùng ală bơta tus tơl thôn, ƀòn neh lơh gơs… Rài kis bơh làng bol tiah jơi bơtiàn kòn cau dê gam rơhời geh tơnguh niam, uă tiah neh gơ gơs là tiah gơ hòi gơ jà cau bơcri priă, uă cau neh lời tĕ tiah drà, ƀòn dờng nàng rê bơtàu tơnguh lơh sa tàm tiah ƀòn lơgar. Broă lơh ai càn priă dong kờl priă cồng bal mờ broă bơto pơlam bơta chài neh dong uă hìu bơnhă làng bol jơi bơtiàn dùl êt nă cau bơcri priă geh cồng nha tàm ală broă lơh sa, lik klàs rƀah, brồ guh lơh pas. Bè hìu bơnhă ồng Ngin ơm tàm xã Đăk Ya, kơnhoàl Mang Yang, càr Gia Lai: “Lài do, hìu bơnhă añ dê kung kal ke ngan, kơnờm geh càn priă ngân hàng cíñ sác dê, bal mờ hơ̆ geh dơ̆ bơto pơlam, bơcri priă sơngka sền gàr chi tam, tờm kơphe mờ ròng kơnrồ, hìu bơnhă kung ờ huan kal ke tai, lơh sa bơtàu tơnguh rlau”.

Tềng đap bơta geh ngan, bă ù lơh sa gam ngai sơlơ gơmù tài lơh ală tiah lơh sa mờ măi mok, lơh tiah drà, ală Ƀộ, gah broă lơh dà lơgar, càr, ƀòn dờng neh sền gròi bơto broă lơh ai cau kơnòm să jơi bơtiàn dùl êt nă cau in, pơgồp bal mờ ală mpồl lơh sa kă bro ai broă lơh oh kòn làng bol jơi bơtiàn dùl êt nă cau tàm ƀòn lơgar in. Bơh hơ̆ dong ală oh geh uă tŭ niam jòi geh broă lơh mờ lơh geh priă jền uă rlau. Ồng Nguyễn Chí Nhân, Phó Kwang atbồ Hìu bơsram Kao đẳng Kông nghệ mờ lơh sa mờ măi mok càr Thái Nguyên pà git: “Ală ală kơnòm bơsram mut tàm hìu bơsram nàng bơsram 9+ geh hìu bơsram rơndap anih ơm, sàu sa ờ sa priă. Tàm tŭ tơngai bơsram, hìu bơsram tàm yal jơnau mờ ală mpồl lơh sa kă bro nàng bơyai lơh ală oh in pơlam tàp lơh broă ngan ngồn geh sa priă nhai nàng ală oh geh priă jền kơlôi rơcang rài kis in”.

Ală gùng dà bơh Đảng, bơta dong kờl bơh dà lơgar dê bơtàu tơnguh tiah làng bol jơi bơtiàn dùl êt nă cau tàm tơngai lài neh cèng wơl ală cồng nha loh làng ngan. Khà gơguh lơh sa tiah jơi bơtiàn dùl êt nă cau mờ tiah kơh bơnơm tơngai bơh nam 2016 tus nam 2018 geh kờp bal 7% mờ gơguh rơhời pah nam, jơnhua rlau khà kờp bal gùt lơgar dê. Khà hìu bơnhă rƀah kờp bal gùt tiah jơi bơtiàn dùl êt nă cau mờ tiah kơh bơnơm gơmù 4% pah nam. Geh 27 kơnhoàl gơ wèt tiah kòn cau jơi bơtiàn dùl êt nă cau mờ tiah kơh bơnơm gơ wèt 31 càr, ƀòn dờng lơh gơs kơnòl broă bơt bơtàu ƀòn lơgar pa. Gùt lơgar geh 316 hìu bơsram kâp 3 kòn cau ơm tơn mờ rlau 109 rbô nă kơnòm bơsram. Tơngai bơh nam 2016 tus nam 2020, geh rlau 800 rbô nă cau jơi bơtiàn dùl êt nă cau geh bơto broă lơh, ai geh broă lơh git nđờ rhiang rbô nă cau in.

Bal mờ hơ̆, tơl tŭ tơngai, Đảng he geh ală broă dong kờl mùl mài ai lài tơl tiah in. Lồi nam 2022, Ƀộ Cíñ trị neh geh Nghị quyết sồ 23 bè gùng dà bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn mờ sền gàr dà lơgar, sền gàr lơngăp lơngai tiah Tây Nguyên tus nam 2030, broă wèt sền tus nam 2045, git nền, tơlik jơnau kờñ tus nam 2030 Tây Nguyên là tiah bơtàu tơnguh mhar, kơ̆ kơljap jat tàm rài lơh sa tơlir, tàm pơdar; bềng bơta niam chài jơi bơtiàn kòn cau, là anih tus niam ngan, gơ hòi gơ jac nac lòt nhơl tàm lơgar mờ dunia. Bơtàu tơnguh lơh sa suơn sre lơh geh cồng nha uă. Bơsong bơta ù ơm, ù lơh sa ai làng bol jơi bơtiàn dùl êt nă cau in… Nàng lơh jat broă lơh dờng ngan do, bơh bồ nam 2023, Nghị quyết bơh Quôk hội dê bè lơh tơrlòng lài 2, 3 mpồl lơh broă, broă lơh dong kờl krơi is bơtàu tơnguh ƀòn dờng Buôn Ma Thuột (càr Dăk Lăk), tiah drà tờm Tây Nguyên dê lơh bơta gơn kơnờm ai bơtàu tơnguh jơh gùt tiah do in geh lam lơh, neh dờp geh bơta ring bal uă ờ mìng bơh làng bol Dăk Lăk dê lơm. Ồng Trần Văn Tiến, mpồl kwang bàng Quôk hội càr Vĩnh Phúc pà git: “Broă ai tơlik Nghị quyết bơh Quôk hội dê bè lam lơh tơrlòng lài 2, 3 mpồl lơh broă, broă lơh dong kờl krơi is bơtàu tơnguh ƀòn dờng Buôn Ma Thuột là pal geh, nàng kờñ tơnguh mhar broă bơt bơtàu Buôn Ma Thuột là tiah drà tờm Tây Nguyên dê mờ là bơta gơn kơnờm bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn bơh tiah Tây Nguyên dê, do là tiah geh ù tiah kuơmàng ngan tàm broă sền gàr dà lơgar, sền gàr lơngăp lơngai bơh dà lơgar dê mờ là tiah geh uă làng bol jơi bơtiàn dùl êt nă cau ơm kis, mơya lơh sa- mpồl bơtiàn lơyài bơtàu tơnguh den tàng pal geh dùl mpồl lơh broă, broă lơh krơi is nàng chồl pràn lơh sa- mpồl bơtiàn bơh tiah do dê bơtàu tơnguh”.

Tus tŭ do, ală broă lơh dong kờl làng bol jơi bơtiàn dùl êt nă cau mờ tiah kơh bơnơm neh geh pơgồp bal tơrgùm tàm Broă lơh jơnau kờñ dà lơgar bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn tiah jơi bơtiàn dùl êt nă cau mờ tiah kơh bơnơm tơngai bơh nam 2021 tus nam 2030 nàng kờñ bơtàu tơnguh tơl làm lơh sa mpồl bơtiàn tiah jơi bơtiàn dùl êt nă cau. Kờp dŭ priă bơcri lam lơh Broă lơh do bơh tŭ do tus nam 2025 là rlau 137 rbô tơmàn đông. Broă lam lơh broă lơh jơnau kờñ dà lơgar gam geh Đảng, Dà lơgar, Quôk hội tă bơsong kal ke, sơlơ tơnguh mhar tơngai lam lơh. Ƀộ trưởng, Củ ñiệm Ủy ƀan Jơi bơtiàn kòn cau ồng Hầu A Lềnh pà git: “Broă lơh jơnau kờñ dà lơgar bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàh tiah jơi bơtiàn dùl êt nă cau mờ tiah kơh bơnơm tơngai bơh nam 2021 tus nam 2030 geh bơceh lơh mờ 10 rơndap broă lơh dềt, geh lam lơh tàm 15 càr tiah jơi bơtiàn dùl êt nă cau mờ tiah kơh bơnơm jat broă tơrgùm 2, 3 broă lơh dong kờl tơngai bơh nam 2016 tus nam 2020 mờ tơngai lài do gam  geh ngui mờ 2, 3 broă lơh dong kờl pa dipal mờ jơnau kờñ ngan ngồn nàng lơh geh jơnau kờñ tơrgùm ală broă dong kờl, ring bal, tơrmù mpồl atbồ tờm mìng dùl lơm, tam pà kơnòl broă loh làng, gàr tơl priă jền tơrgùm bal, bơcri priă geh tơngume tờm, geh broă tờm ai ală tiah kal ke ngan rlau jơh in tàm ală mpồl jơi bơtiàn kòn cau geh bơta krơi is mờ tiah làng bol jơi bơtiàn dùl êt nă cau”.

Bơh ală broă lơh dong kờl ngan ngồn tàm uă nam do bơh Đảng, dà lơgar dê neh mờ gam pơgồp bơnah tơnguh niam rài kis phan bơna, nùs nhơm bơh làng bol dê, lơh gơlik bơta gơn kơnờm nàng tiah làng bol jơi bơtiàn dùl êt nă cau bơtàu tơnguh, tă pơgồp bal tàm bơta gơguh lơh sa- mpồl bơtiàn bơh gùt lơgar dê.