Bal mờ gùt lơgar, tàm ală càr tàm tiah Tây Nguyên, broă bơyai lơh ai jơnau đơs làng bol bè rơndap lơh Adat Ù tiah (tam gơl) neh geh lam lơh tàm làm uă tiah. Tàm hơ̆, tàm Gia Lai, Mpồl kwang bàng bơh Ƀộ Tài nguyên mờ Môi trường dê neh geh dơ̆ lơh broă mờ Ủy ƀan Ñân zân ală càr Tây Nguyên mờ 2 càr Ninh Thuận, Bình Thuận bè broă do. Ală jơnau đơs đơs là, tiah Tây Nguyên geh ală bơta krơi is, ngan là ală bơta bè kah yau, bơta ntrờn làng bol khat gơboh, là tiah geh uă jơi bơtiàn kòn cau dùl ete nă cau, ù tam sền gàr brê geh uă rlau… Bè hơ̆ den tàng, tàm 2, 3 tơngume pal cih mùl màl mờ ờ gơ tàm rơndap rơndồl mờ ală adat boh lam ndai. Kuơmàng là atbồ ù lơh sa suơn dờng, anih tam sền gàr brê dờng, broă lơh bè ù ai làng bol jơi bơtiàn dùl êt nă cau in, jơnau cih bè giă ù pal di mờ drà kă bro… Ồng Nguyễn Ngọc Sâm, Phó Củ tịc Ủy ƀan Ñân zân càr Kon Tum geh jơnau đơs: “Tơnơ̆ tŭ lơh jat Nghị địñ sồ 118 den càr Kon Tum neh rơndap wơl bă ù gơtìp sơ gràm, ù bơh kông ty dê ờ ngui den jàu rê ai ƀòn lơgar in atbồ. Tŭ do, kal ke ngan rlau jơh nàng bơsong ù do tài uă ngan làng bol ngui tàm bă ù do là ngui tìs jơnau kờñ. Tơnơ̆ tŭ geh adat ù tiah tam gơl den pal geh broă lơh ngan ngồn, pal geh ală jơnau cih nàng bơsong ală cau pơn jat tai ngui ù do, ală cau lơi ờ geh ngui, khà ai ơpah, halà ai pà bè lơi”.

Tàm pơrjum ai jơnau đơs làng bol gơ wèt mờ Jơnau rơcang cih Adat Ù tiah (tam gơl) bơh Ủy ƀan Ñân zân càr Dăk Lăk bơyai lơh, uă jơnau đơs đơs là: broă tơnguh khà ù, lơh gơs khà ù lơh sa suơn sre, brê bơnơm bơh broă ơpah mờ tac bro là tơngume pa, lơh gơs bơta ƀuơn tàm broă tơnguh bă ù lơh sa. Bulah bè hơ̆, adat pal cih loh rlau tai bè ală cau geh ai ơpah halà tac bro. Ồng Huỳnh Bài, Củ tịc Mpồl tam klac Hợp ták xã càr Dăk Lăk sồr: “Gơ wèt mờ ală cau geh ai ơpah, tac bro pal cih mùl màl rlau. Pleh bơta adat cih bè do mơya tŭ lam lơh jat den bulah geh ơpah halà tac bro kung ờ geh lơh jat bơta cok giă priă den ală mpồl ờ pràn bè cau lơh broă sa, hợp ták xã ờ gơtùi tàm pơrlòng mờ ală mpồl lơh sa kă bro mờ cau dùl nă să geh bơta pràn, den tàng kung gơtìp gơ rềng mờ ờ bơtàu tơnguh bè lơh sa mpồl bơtiàn gơ wèt mờ tiah sar lơgar ngài. Jat añ den Adat pal cih loh cau lơi geh tac bro, geh ơpah ù ờ duh pal jat broă cok giă priă ai tơl mpồl cau gơ in loh làng rơp geh ƀuơn rlau tŭ lam lơh jat Adat Ù tiah”.

Poh lài, Thường trựk Ủy ƀan Kiñ tế bơh Quôk hội dê neh geh dơ̆ lơh broă mờ Ƀộ Tài nguyên mờ Môi trường nàng iat jơnau yal bè tơngai lam lơh jat bơh Adat Ù tiah (tam gơl) dê, ală bơta gơlik geh tàm tŭ ai jơnau đơs làng bol. Bơh tơrgùm jơnau đơs tă pơgồp bơh ală anih lơh broă, mpồl lơh broă, cau dùl nă să, uă jơnau đơs ring bal mờ ală tơngume bơh sơn rờp bơh jơnau rơcang cih Adat dê, đơs là jơnau rơcang cih neh geh uă tam gơl pa, lơh jat jơnau kờñ, bơta kơp gơn bơh làng bol dê, gơtùi ngui niam bơta pràn ù tiah ai bơtàu tơnguh lơh sa mpồl bơtiàn in, pơgồp bơnah atbồ ù tiah nền nòn, ngui ù tềm pềr, geh cồng nha.

Đơs pơn dut dơ̆ lơh broă, Củ tịc Quôk hội ồng Vương Đình Huệ đơs là, broă lơh ai jơnau đơs làng bol bè rơndap lơh Adat Ù tiah (tam gơl) gam geh lơh jat jơh nùs ngan, làm uă, ai tơnggŏ bơta sền gròi bơh ală kâp, ală gah broă lơh, ală rơnàng làng bol tàm mpồl bơtiàn dê gơ wèt mờ rơndap lơh adat kuơmàng ngan do. Jat Củ tịc Quôk hội ồng Vương Đình Huệ đơs, broă ai jơnau đơs làng bol pal jat tàm nùs nhơm song ring, loh làng, mờ sac rơ wah, sền dờng màng tơl jơnau đơs. Ờ lời gơlik geh bơta, ờ geh khat dùl jơnau đơs lơi mờ ờ geh cih dờp; ờ geh khat dùl jơnau đơs lơi bơh làng bol dê tă pơgồp mờ ờ geh tơrgùm mờ ờ geh khat dùl jơnau đơs lơi ờ geh mblàng lơh loh. Củ tịc Quôk hội tơngkah, ờ tơrgùm jat jơnau đơs bơh mpồl cih adat boh lam dê: “Ai jơnau đơs kuơmàng ngan, mơya ờ di là mìng ai jơnau đơs nàng gơ in geh gời. Tŭ do jơnau đơs tă pơgồp niam bè hơ̆ den ờ di là tơrgùm nàng gơ in geh lơm gời. Bơh hơ̆ lơh tam gơl bè bơta niam bơh rơndap adat dê mờ bol he gam lơh. Do là bơta kuơmàng. Ală anih lơh broă neh tam pà kơnòl jơh bloh, ală oh mi pal jat sền broă do dùl bă loh làng, song dơpă”.

Củ tịc Quôk hội ring bal mờ ală jơnau đơs tàm dơ̆ lơh broă là, pal sền sơ wì ală gùng dà, jơnau dan, jơnau sồr geh ai tơlik. Tơnơ̆ hơ̆ rơ wah 2, 3 broă kuơmàng, ngan là ală broă gam geh jơnau đơs krơi is halà ờ hềt loh làng tàm rơndap lơh adat nàng pơn jat tai lam lơh kơlôi sơnơng, ai jơnau đơs, lam lơh cribơyai uă rlau, nền nòn rlau. Ủy ƀan Thường vụ Quôk hội rơp lời dùl ngai nàng pơn jat tai pơrgum mờ ai jơnau đơs bè tơngume kuơmàng do. Củ tịc Quôk hội ồng Vương Đình Huệ sồr, Ủy ƀan Kiñ tế pơgồp bal mờ Kwang gơnoar cih Quôk hội ai tơlik sră nggal bè dơ̆ lơh broă nànga lă anih lơh broă geh bơnàng jă lam lơh. Tơnơ̆ tŭ tơn jơh broă ai jơnau đơs làng bol bè rơndap lơh adat, ngai 25/3 do, ală anih lơh broă pal lơh gơs jơnau yal pơyua rê Ủy ƀan Thường vụ Quôk hội in.