Tàm dơ̆ tìp mat tàm kơnhoàl Đơn Dương, cau tĕ khà kơnhoàl Đơn Dương ai lơh chờ hờp ngan tềng đap ală cồng nha mờ dà lơgar, kơnhoàl neh lơh geh tàm tơngai lài. Ngan là tàm broă lơh rơcang sơndră sa kuề sa kuà neh lơh geh uă cồng nha niam, ai gŏ bơta nền nòn, loh làng bơh Đảng, adat boh lam dà lơgar dê. Jat jơnau yal tàm ală anih tìp mat, tàm 9 nhai bồ nam 2023, broă lơh rơcang sơndră sa kuề sa kuà tàm ù tiah càr Lâm Đồng neh geh uă tam gơl niam, lơh geh uă cồng nha. Gùt càr neh lơh 129 dơ̆ lùp sền sră pơ àr gơnoar atbồ mờ mờr 1 rbô 500 dơ̆ lùp sền, sền sơ wì gah broă ờs mờng. Bơh lùp sền sră pơ àr gơnoar atbồ, neh git gŏ broă lơh tìs mờ khà priă 7 tơmàn 800 tơlak đông; ai tơlik kơrnuat ai wơl, kơrnuat lơh glài mờ priă 10 tơmàn đông; sồr bơsong, lơh niam wơl ală bơta ờ niam bơh lùp sền git gŏ, lơh glài kràñ ală broă lơh tìs jat jơnau sồr. Bơh lùp sền geh 11 broă sa kuề sa kuà geh git gŏ gam geh bơsong jat jơnau sồr; geh 18 broă gơ rềng tus broă lơh sa kuề sa kuà bơh nam lài tàm pơ dờn wơl. Cau tĕ khà sồr tam gơl Adat Ù tiah pal mùl màl rlau tai, di pal mờ bơta geh ngan tàm tơl tiah dê nàng cèng wơl cồng nha niam ngan rlau jơh ai làng bol in; bè phan bơna gùng lòt, sồr sơlơ gròi sền bơta atbồ, sền gròi bè broă lơh rơcang sơndră mìu càl rbut dờng, dà kŏ dà cò ngan là kàl mìu neh tus.

Tàm dơ̆ tìp mat, ală cau pơgru, cau bơsram dờng bơh Hìu bơsram Đại họk Dà Làc dê neh geh jơnau đơs, jơnau dan bè uă tơngume gơ rềng tus bơto bơsram, broă lơh priă nhai, broă dong kờl cau pơgru, ai geh broă lơh cau bơsram dờng in tơnơ̆ tŭ lik klờng, sră nggal tă tơm priă ală broă lơh kơlôi sơnơng jak chài… gam gơtìp uă kòl yan mờ ờ niam. Tàm hơ̆, jal mhar ngan rlau jơh là bơta cau bơsram dờng, cau kơlôi sơnơng sền gròi tus gah kơlôi sơnơng jak chài kuơmàng gam gơmù uă ngan.

Jat ồng Lê Minh Chiến, Kwang atbồ Hìu ơsram Đại họk Dà Làc đơs, dơ̆ rơ wah cau bơsram dờng nam do, hìu bơsram Đại họk Dà Làc geh 2 rbô 800 nă cau bơsram dờng bơsram ală gah broă, tàm hơ̆ khà cau bơsram dờng, cau kơlôi sơnơng gam bơsram ală ơdŭ đại họk mờ tơnơ̆ đại họk gơ wèt mờ gah kơlôi sơnơng jak chài kuơmàng bè Toán, Lý Hóa… geh khà dùl êt ngan, geh tŭ geh ơdŭ mìng geh bơh 2 tus 3 nă cau cih mat dan bơsram. Jơnau là tài bơh ală broă dong kờl bơh dà lơgar dê gơ wèt mờ gah do ờ hềt tơl bơta pràn lơh gơlik bơta gơn kơnờm, gơ hòi gơ jà cau jak chài: “Đảng, Dà lơgar, Cíñ phủ mờ Quôk hội pal sền gròi rlau tai ndrờm mờ ală broă dong kờl ai kwang bàng cau pơgru, cau kơlôi sơnơng mờ cau bơsram dờng in geh gùng dà broă lơh ndrờm bè tŭ do gah bơto bơtê lơh pơgru. Gah lơh pơgru tŭ do bơdìh mờ ờ sa priă bơsram den khà dong kờl priă bơsram sră kung neh jơnhua rlau gơ wèt mờ dùl nă kử ñân pa lik klờng”.

Geh cau sồr pal sơlơ tơnguh kes priă bơtàu tơnguh jak chài dà lơgar, pleh broă lời huĭ jơnau bơceh lơh jak chài, ờ gơ hòi gơ jà mờ tơnguh bơta bơceh lơh jak chài tàm mpồl cau geh bồ tơngoh bơsram sră; sền sơ wì tơn jŏ jơh sơnam rê rlô lơh broă ai cau pơgru đại họk in, tàm hơ̆ geh hìu bơsram Đại họk Dà Làc. Tài mùl màl kờñ tơn jŏ nam lơh broă den pal geh ƀằng pơgru kâp dờng, tàm tŭ nàng geh ƀằng kâp dờng den tŭ tơngai lơh broă ờ gam, do là dùl bơta geh ngan tàm tiah Tây Nguyên, tiah đah jum mat tơngai mut dà lơgar ndrờm gơtìp kal ke lơm. Uă cau tĕ khà là cau bơsram dờng dan bè broă pà priă ai gah bơsram lơh pơgru in lơyài ngan pơndrờm mờ jơnau kờñ mùl màl; geh jơnau dan bè lơh gơlik tŭ niam jòi geh broă lơh ai cau bơsram dờng in, ngan là gơ wèt mờ oh kòn làng bol jơi bơtiàn dùl êt nă cau tài tŭ do tơnơ̆ tŭ lik klờng Đại họk, uă cau bơsram dờng ờ geh broă lơh, rài kis hìu bơnhă kal ke. Ala mat Mpồl kwang bàng Quôk hội càr Lâm Đồng, ồng Phan Đình Trạc cih dờp ală jơnau đơs, jơnau dan bơh cau tĕ khà dê, mờ kung pà git rơp yal tus Quôk hội in tàm pơrjum dơ̆ 6 mờr tus: “Lơh bè lơi nàng ală oh kờñ kơlôi sơnơng jak chài, kờñ tàm ală gah jak chài kuơmàng mờ ală pơgru bơto môn kơlôi sơnơng jak chài kuơmàng kung pal kờñ sơl. Lơh bè lơi ală bơta kờñ gơboh hơ̆ kung pal jat tàm ală bơta geh ngan gàr niam bè rài kis pal geh, dillah ờ den bol he rơp lơh ờ gơtùi. Do là bơta kal ke bơh dà lơgar dê, den dà lơgar pal bơsong”.

Kwang atbồ Ƀan Nội cíñ dà lơgar kung tơngkah càr Lâm Đồng mờ ƀòn dờng Dà Làc pal tơrgùm iat ală jơnau đơs dùl bă wil tơl, song dơpă, pal geh ală tơngume kơlôi sơnơng jak chài mùl màl gơ rềng tus broă tơrlah ù, kuèl, hìu ơm, gơ rềng tus niam chài lơh hìu đam, rơndap ù tiah bơh ƀòn dờng Dà Làc dê tàm tơngai lài. Broă lam lơh sơrbì jơh hìu krơh tàm broă tam phan; broă lơh sền gàr, prap gàr niam chài lơh hìu đam; broă lơh sền gàr brê nho, bơtàu tơnguh lơh sa hơ đơm mƀur brê… là ală bơta geh ngan ai tơlik, sồr jơh gùt mpồl bơtiàn at tê bal lam lơh jat kơnòl broă.. Di dơ̆ do, ồng Phan Đình Trạc, bal mờ Mpồl kwang bàng Quôk hội càr Lâm Đồng neh jàu 20 bơnah priă dong kờl bơsram, tơl bơnah priă geh 20 tơlak đông ai cau bơsram dờng hìu bơsram Đại họk Dà Làc geh rài kis kal ke in mơya neh pơn đơl pràn brồ guh lơh geh cồng nha jak ngan tàm broă bơsram sră.