Ƀòn dờng Gia Nghĩa, càr Dăk Nông ală ngai lồi nhai 08 gam hô hơng tàm kàl tơnhào plai sầu riêng. Làng bol cau lơh broă sa bal mờ cau kă bro lơh broă tàm suơn chi tơn, lơh geh jơnau ring bal cau lơi cau hơ̆ kung ndrờm chờ hờp lơm. Pa lơh broă jơh mờ cau kă bro, ồng K’ Sung, kòn cau M’nông, kwang atbồ ƀòn Ting Wel Đơm, xã Dăk Nia, ƀòn dờng Gia Nghĩa chờ hờp pà gĭt, neh tăc suơn sầu riêng rlau 1 lồ tam sơntìl Dona mờ giă 60 rơbô đông dùl kĭ. Mờ khà sầu riêng lơh geh pơgap 17 tấn, nam do, hìu bơnhă ồng geh priă jền rlau 1 tơmàn đong.

Jat ồng K’ Sung, kơnờm kong bòl glar lơh ngan lùp bơsram mờng chài lơh broă, đòm jat bal mờ ală hìu bơnhă cau yoan dê den rài kis bơh làng bol tàm ƀòn neh hời rơ hời bơtàu tơnguh uă, uă hìu bơnhă neh lơh pas tai. Ƀòn geh rlau 350 hìu bơnhă làng bol, mờr 40% là kòn cau M’nông, gam wơl uă ngan là cau yoan, jơh ală drờm ơm kis tam klăc bal, đềt mềr bal, dong kờl bal mờ gơ̆p nàng bơtàu tơnguh lơh sa. Ồng K’ Sung, đơs: “Rài kis lài do den kal ke uă ngan, mơya pa do den Đảng, Dà lơgar sền gròi, bơdìh mờ hơ̆ là làng bol jơh nùs bơsram lơh jat mờ ală hìu bơnhă cau yoan gùt dar tam kơphê, tiêu, is ồn pa do đòm jat tai tam plai sầu riêng, lơh nàng kơ̆ kơl jăp rài kis. Làng bol ală jơi bơtiàn tàm thôn, ƀòn sùm sùm tam klăc bal nàng rài kis ngai sơlơ bơtàu tơnguh, mờ bơtàu tơnguh uă rlau tai”.

Ồng Ksrai, kòn cau M’nông, Củ tịc Anih duh broă Mặt trận Dà lơgar Việt Nam xã Dăk Nia pà gĭt, tơnơ̆ 20 nam bơh tŭ crơng gơs wơl càr Dăk Nông, tơlik mat ƀòn dờng Gia Nghĩa, bơh dồ xã mìng lơh broă lơh sa lơm, xã Dăk Nia neh geh ală bơta tam gơl uă ngan. Ală gùng dà broă lơh, broă dong kờl bơh Đảng, Dà lơgar mờ bơta sền gròi, bơcri priă bơh ală kấp gơnoar atbồ dê neh dong bơt bơtàu phan bơna, gùng che ồs đèng, gùng lòt, hìu bơsram, hìu sơnơm bơh xã dê ngai sơlơ geh lơh sir. Làng bol geh tus bal mờ ală broă dong kờl uă ngan bè priă càn, tờm sơntìl, kòn sơntìl den lơh sa ngai sơlơ geh cồng nha. Is ồn, bơta tam klăc bal, dồ nùs bal bơh làng bol dê neh dong xã lơh sir jak ngan ală jơnau kờñ lơh sa, mpồl bơtiàn. Kơnờm bơh hơ̆, xã Dăk Nia neh geh dờp là xã lơh sir broă lơh ƀòn lơgar pa. Đảng ƀộ, gơnoar atbồ, làng bol tàm xã gam pơn đơl pràn lơh ngan tus lồi nam 2024 rơ̆p lơh sir broă lơh ƀòn lơgar pa tơnguh uă mờ lồi nam 2025 rơ̆p lơh sir broă lơh ƀòn lơgar pa lam lài. Ồng Ksrai, đơs:“Đảng, Dà lơgar, ală kấp gơnoar atbồ sền gròi, bơcri priă lơh uă broă dong kờl ngan ngồn ngan ai xã in bơtàu tơnguh. Bal mờ hơ̆, làng bol ală jơi bơtiàn tàm xã sùm tam klăc bal, dồ nùs bal, jơh nùs, kong bòl glar lơh broă, lơh sa, lùp bơsram bal ală broă lơh niam, broă lơh jak dong rài kis, lơh sa ngai sơlơ bơtàu tơnguh”.

Bal mờ bơtàu tơnguh lơh sa, tàm broă bơt bơtàu ƀòn lơgar, gĭt nền xã gơwèt ƀòn dờng Gia Nghĩa is ồn sền gròi tus broă prap gàr, ngui niam ală bơta kwơ niam chài bơh yau. Ù tiah niam chài cing mồng geh làng bol tàm tơl ƀòn dê prap gàr, geh ală mpồl dròng cing mồng jat uă rơnàng sơnam krơi is, bơh cau kra tus cau kơnòm să nàng geh bơta tàm pơrdờn mờ ngui niam. Ƀòn dờng kung lơh geh ală jơnau neh lơh nền nàng dong làng bol ƀòn lơgar in lơh geh ală ƀòn tàñ ồi kòn cau, ƀòn broă lơh tơrnờm, bơt bơtàu ƀòn lòt nhơl mpồl bơtiàn. Mò Quản Thị Ngọc, Phó Củ tịc Anih duh broă làng bol xã Dăk Nia, pà gĭt, ală bơta kwơ niam chài bơh yau pơgồp bal mờ lòt nhơl, drơng broă neh pơgồp bơnah sơlơ tơnguh priă lơh geh ai làng bol in. Mò Quản Thị Ngọc, pà gĭt:“Xã gam lơh kơnòl broă bơtàu tơnguh lòt nhơl, kung neh geh bơta dong kờl bơh Sở Niam chài, Yal tơngĭt jơnau ƀòn dờng dê, dong kờl ală phan bơna bơt bơtàu ai ală ƀòn in. Bơdìh hơ̆, bol añ kung gàr sùm geh 2 broă bơh yau là broă tàñ ồi kòn cau mờ tơrnờm, pah ngai kung dờp geh uă ngan sră blơi phan”.

Ƀòn dờng Gia Nghĩa geh 2 xã, 6 sơnah ƀòn, 64 thôn, ƀòn, mpồl ƀòn. Lơh jat broă lơh bơt bơtàu ƀòn lơgar pa, kấp ủy, gơnoar atbồ ƀòn dờng Gia Nghĩa sùm sền gĭt, bal mờ priă jền bơh dà lơgar dê den pal hòi jà tă pơgồp bal bơta pràn bơh làng bol, geh bơta dồ nùs bal bơh làng bol dê tai. Broă lơh ală rơndăp broă lơh, broă lơh, kấp ủy, gơnoar atbồ tiah do lơh jat làng bol lơh tờm, yal loh làng, jat gùng dà broă lơh “làng bol gĭt, làng bol cribơyai, làng bol lơh, làng bol sền gròi”. Den tàng, uă ngan ală rơnàng làng bol neh lơh jat broă lơh mờ ală broă lơh geh ngan, di pal mờ bơta pràn bơh he dê. Ồng Đỗ Tấn Sương, Củ tịc Anih duh broă làng bol ƀòn dờng Gia Nghĩa đơs nền, đơs nàng gĭt wă, lơh ai làng bol in pin dờn neh hòi jà geh bơta pràn làng bol dê nàng hời rơ hời bơt bơtàu ală tiah ƀòn lơgar kơ̆ bè lơh sa, cèng bềng bơhiàn niam chài mờ cèng bềng bơta niam nùs nhơm tàm ù tiah ƀòn dờng dê. Ồng Đỗ Tấn Sương, đơs:“Sơn rờp là ƀòn lơgar pa tus ƀòn lơgar pa tơnguh uă, ƀòn lơgar pa lam lài den làng bol là cau dờp geh bơta kwơ lơm. Kờñ bè hơ̆ den sơn rờp ngan là pal mblàng yal nàng làng bol in gĭt gŏ geh bơta kwơ, gùng che ồs đèng, gùng lòt, hìu bơsram, hìu sơnơm pơgồp bal mờ ală broă jàu, is ồn là gùng lòt, phan bơna bơt bơtàu gùng lòt sàng goh, niam, hơ̆ là ală bơta mờ làng bol geh dờp geh. Tŭ do pơgồp bal mờ 3 broă lơh jơnau kờñ dà lơgar dê tai, neh dong muh mat ƀòn lơgar bơh ală xã gơwèt ƀòn dờng geh uă tam gơl, lơh sa sơlơ gơguh uă, rơndăp tăp sèng lơh sa tàm ntrờn, lơh sa, priă lơh geh geh tơnguh uă, gŏ loh làng là bè hơ̆ ngan”.

Rê tàm ală ƀòn lơgar bơh ƀòn dờng Gia Nghĩa dê tŭ do, lòt tàm ală gơl gùng lòt lă cài, gùng lòt bê tông ring niam gơtùi gŏ uă ngan hìu geh lơh dờng niam. Bal mờ hơ̆ là uă suơn kơphê, sầu riêng tơlir niam, tơ̆t plai uă, cèng wơl ală kàl lơh sa geh cồng nha. Gia Nghĩa gam ai jơnau kờñ tus nam 2025 jơh bal 2 xã lơh sir broă lơh ƀòn lơgar pa tơnguh uă, tàm hơ̆ geh 1 xã lơh sir broă lơh ƀòn lơgar pa lam lài, là ù tiah lam lài mờ pơn rơ ngan bơh càr Dăk Nông dê tàm broă lơh bơt bơtàu ƀòn lơgar pa.