Hìu lơh broă Ủy ƀan Ñân zân xã Đăk Ui, kơnhoàl Đăk Hà geh lơh tàm nggùl  ƀòn lơgar tơlir niam ngan, ơning ơnàng suơn kơphê, ƀlàng sre lơh kòi mờ tờm chi sa plai. Yŭ rơyùm tàm ƀlàng Hìu lơh broă dê là rùp lŭ cih ală jơnau yal dồ ết bè kah yau bơh ù tiah tam lơh dê: “Làng bol mờ cau ling gàr ƀòn Đăk Ui neh lơh 289 dơ̆ tam lơh mờ bol sò tơm lơgar Mỹ, gơ sơ̆t 885 nă cau sò tơm; chu ồs sa 6 nơm rơndeh ling klàng, cuh gơ rung 6 nơm rơndeh par...”. Nam 1971, ling klàng mờ làng bol Đăk Ui geh pà sră jờng rơ dờng màng Khin cha jak chài mpồl ling phàu crong làng bol. Deh, ntào dờng mờ tam lơh tàm ù tiah do dê, tơnơ̆ 50 nam, ồng A Bok, 74 sơnam, lài do là Ƀí thư Huyện ủy kơnhoàl Đăk Hà, den tàm bồ tơngoh ồng dê bè ală nam tam lơh kung gam bè ờs ngan sơl. Ồng A Bok, đơs:“Tiah tam lơh do cui rơcai ngòt rơngơ̆t ngan. Rơndeh par ờ tŭ lơi jơh, tŭ  jiơ phuk lơi kung geh rơndeh par lơm. Ờ geh rơndeh par den geh phào, ờ geh phào den mpồl ling ù gờl, cui rơcai uă ngan. Làng bol tàm do lài do kal ke uă ngan gơ lơh bè cau đơs là sa sào bơ̆ bơl ờ gĭt wă bơta lơi. Bơh tŭ lòt jăt Đảng, Đảng đơng lam tề lam Dà lơgar mờ tàm hơ̆ geh bol añ là tŭ do bol añ tam gơl uă ngan, tam gơl pa uă ngan rao, chờ hờp lơngăp lơngai uă ngan pơndrờm mờ lài do. Bol añ pin dờn ngan mờ Đảng mờ jơh nùs lòt jat Đảng tus lồi gùng lồi dà”.

Ngai 24/3/1994 kơnhoàl Đăk Hà geh tơlik mat jat Nghị địñ sồ 26 bơh Cíñ phủ dê. Đòm jat niam bơhiàn Khin cha jak chài tàm rài tam lơh mờ bol sò tơm, Đảng ƀộ, gơnoar atbồ, ling klàng mờ làng bol kơnhoàl Đăk Hà neh sơm bat tê bal, dồ nùs bal lơh geh ală cồng nha pa tàm broă bơt bơtàu kơnhoàl Đăk Hà bơtàu tơnguh. Pơn rơ ngan bè: bơt bơtàu geh cồng nha xã ƀòn lơgar pa Hà Mòn lơh sir broă lơh ƀòn lơgar pa lam lài tàm tiah Tây Nguyên dê, là kơnhoàl lam lài tàm tiah Tây Nguyên geh phan bơna kơphê chàng măi lơh geh tơl jơnau sồr OCOP 5 sơmañ kấp Dà lơgar, là tiah lam lài càr Kon Tum dê tàm broă lơh sa suơn sre. Mò Y Vêng, ùr ling gàr ƀòn Đăk Ui nam lài do, tơnơ̆ do là Kwang bàng Đảng Dà lơgar, Ƀí thư Tỉñ ủy càr, Kwang atbồ mpồl kwang bàng Quôk hội càr Kon Tum pà gĭt, sùm 30 nam do, bơta kwơ màng nàng kơnhoàl Đăk Hà in bơtàu tơnguh, bal mờ đòm jat niam bơhiàn cau ling khin cha jak chài tàm rài tam lơh mờ bol sò tơm, là gàr kơ̆ geh nùs nhơm tam klăc bal mờ krơh niam ngan là ală kwang đơng lam bồ dờng ngan rlau jơh bơh kơnhoàl dê. Mò Y Vêng, đơs: “Kung neh geh rlau jơ̆t nđờ nă oh mi là Ƀí thư Huyện ủy, Củ tịc Ủy ƀan Ñân zân kơnhoàl rau. Tàm đòm jat bal sùm, tàm pơrdờn sùm bal mờ gơ̆p bơhiàn yau lài do dê. Geh bơta tam klăc bal, dùl nùs bal nàng geh bơta tơrgùm dùl bơta pràn nàng tơrgùm bơt bơtàu ai kơnhoàl Đăk Hà in bơtàu tơnguh tơl làm bè tŭ do dê”.

49 nam tơnơ̆ tơngai tơngklàs mờ 30 nam tơlik mat kơnhoàl, Đảng ƀộ, gơnoar atbồ mờ làng bol kơnhoàl Đăk Hà neh lơh geh ală cồng nha kwơ màng tàm broă bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn mờ yờ tơnguh uă bơta niam rài kis làng bol in. Ồng Lê Xuân Hưng, Ƀí thư Đảng uỷ xã Đăk Mar, pà gĭt, sền gròi bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn, kwơ màng là ală thôn, ƀòn jơi bơtiàn dồ ết nă cau là broă lơh lam lài bơh kấp ủy mờ gơnoar atbồ bơh kơnhoàl tus tàm xã dê. Ồng Lê Xuân Hưng, đơs:“Xã tơrgùm bơt bơtàu, bơtàu tơnguh lơh sa, niam chài mpồl bơtiàn, bơt bơtàu ƀòn lơgar pa tơnguh uă mờ ƀòn lơgar pa lam lài. Kwơ màng là bơt bơtàu ală thôn làng bol jơi bơtiàn dồ ết nă cau gơ gơs thôn ƀòn lơgar pa lam lài bơh xã dê”.

Tus tŭ do kơnhoàl Đăk Hà neh geh 7 xã lơh sir broă lơh ƀòn lơgar pa, tàm hơ̆ geh 2 xã Hà Mòn mờ Đăk Mar lơh geh jơnau kờñ broă lơh xã ƀòn lơgar pa tơnguh uă; priă lơh geh bơh rlau 79 rơbô 400 nă làng bol bơh kơnhoàl dê, tàm hơ̆, làng bol jơi bơtiàn dồ ết nă cau geh tus 50% lơh geh rlau 50 tơlak đong dùl nă cau dùl nam. Kơnhoàl neh lơh geh ală tiah ờs tam phan, bè: tờm kơphê tàm xã Hà Mòn, Đăk Mar, thị trấn Đăk Hà; lơh kòi sre tàm xã Đăk Ui, Đăk La; tờm kao su tàm Đăk La, Đăk Hring, Ngọk Wang, Ngọk Réo; lơh uă geh 20 ƀlàng dờng tam kơphê, kao su, kòi, biăp bùm kơnuh plai đo dờng ngan; tăc tơn mờ lơgar ndai kơphê gar tus mờ ală lơgar: Đức, Tây, Mehico, Bỉ, Thụy Sỹ, Tây Ban Nha mờ Mỹ....

Tàm ală cồng nha bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn bơh kơnhoàl Đăk Hà geh tă pơgồp bơh rơnàng kơnòm să dê. Bi Hà Quốc Mạnh, Ƀí thư Huyện Đoàn kơnhoàl Đăk Hà pà gĭt, pơn yờ să ngan mờ bơhiàn ƀòn lơgar rơnàng kơnòm să đơs nền tă pơgồp bơh he dê bơh uă broă lơh bơtàu tơnguh lơh sa, bè là kơphê sàng goh tăc mờ lơgar ndai, tờm chi sa plai jat broă lơh hữu kơ neh bơtàu tơnguh kơ̆ kơl jăp. Bi Hà Quốc Mạnh, đơs:“Rơnàng kơnòm să bơh kơnhoàl dê pơn yờ să uă ngan tŭ geh deh, dờng, bơsram  tàm dùl tiah ƀuơn ƀoài ngan. Nùs nhơm pơn yờ să hơ̆ gơ gơs bơta pràn, gơ gơs broă lơh tàm broă bơsram, pơlam tàp, pơnđơl pràn lơh ngan, lam lài dong kờl is tă pơgồp dà kơl hề kơnòm să, bồ tơngoh tàm broă lơh bơt bơtàu kơnhoàl ngai sơlơ pas niam, pa ngan mờ jak niam”.

Ală cồng nha mờ kơnhoàl Đăk Hà, càr Kon Tum dê lơh geh bơh 30 nam bơt bơtàu mờ bơtàu tơnguh là bơnàng jă kwơ màng nàng kơnhoàl in pơn jat tai lơh mhar bơtàu tơnguh tàm tơngai tus ndrờm pal mờ sră jờng rơ Khin cha jak chài Lơh broă mờ Đảng, Dà lơgar dê pà nam 2008. Kơnhoàl Đăk Hà gam lơh jat ală broă lơh geh ngan nàng bơtàu tơnguh lơh sa suơn sre jat gùng dà lơh geh phan bơna, ngui măi mok pa pơgồp bal mờ lơh gơlik phan, drà tăc bro mờ bơtàu tơnguh lòt nhơl..; ai jơnau kờñ lơh geh broă lơh kơnhoàl ƀòn lơgar pa tàm nam 2025.