Lŏ Triệu Thị Tư, là kwang bàng lơh sơnơm tàm ƀòn Cuôn 2 (xã Ngọc Phái, kơnhoàl Chợ Đồn, càr Bắc Kạn) neh rơlao 20 nam. Tàm tiah kơh bơnơm ñhoa, gùng lòt gơtìp kal ke, lŏ Tư neh đơs “anih kơl dìng” pin dờn ai mờr 80 hìu làng bol kòn cau Dao tàm do in. Hìu sơnơm xã ngài, den tàng hìu lơi geh cau gơtìp kòp, broă sền gàr cau ùr geh bun ha là geh kòn dềt gơtìp kòp ndrờm geh “cau ùr lơh sơnơm ƀòn” bơto sồr nền nòn, bŭ lah trồ neh nggùl bơnang ha là tŭ àng drim gờñ. Lŏ Triệu Thị Tư yal bè nùs nhơm kờñ gơboh mờ broă lơh: “Kung tài añ kờñ gơboh gơdê, ngai lài ờ geh priă dong kờl lơi, mơya añ kờñ drơng làng bol in den tàng lơh broă do. Mùl màl là añ gơboh kờñ mờ broă lơh, kung geh làng bol pin dờn, kờñ bal...”.

Làng bol kis tàm ƀòn kòn cau Dao sền lŏ bè cau pròc mhàm tàm hìu. Lŏ Triệu Thị Chung, cau kis tàm ƀòn Cuôn 2 yal: “Lài do, ală jơnau git wă bè sền gàr tŭ geh bun añ ờ git, geh tŭ gam ờ git să tòm pal lòt kham bun bè lơi, broă sào sa bè lơi nàng tơl phan bơkah, bơh tŭ geh bun, añ neh geh bi Tư lơh sơnơm ƀòn bơto sồr nền nòn bè broă sền gàr bun kung bè tus bal cit sơnơm rơcang sơndră mờ kòp tơl. Tàm do, làng bol kis tàm ƀòn bol añ iang nùs ngan tài nùs nhơm lơh broă jơh nùs bơh bi Tư dê, di lah kơno cau yal hìu lơi geh cau gơtìp kòp là bi hơ̆ tus tàm hìu nàng lùp sền, geh tŭ bi gam tă priă tờm nàng blơi sơnơm bol añ in...”.

Tàm bơta krơi is bơh tiah kơh bơnơm dê, geh ƀòn ngài mờ tiah tờm xã tus 20, 30 kơi sồ gùng lòt tàm brê, den tàng cau lơh sơnơm ƀòn geh gơnoar kwơ màng ngan tàm broă yal mblàng, bơto bơtê sền gàr bơta pràn kơl dang să jan ai làng bol in. Lơh sơnơm tàm ƀòn kung là mpồl cau lam lài tàm broă yal mblàng bè broă sền gàr kloh niam tiah kis, sền gàr kloh niam phan sa mờ rơcang sơndră mờ kòp gơtờp. Bi Hoàng Văn Quỷ, cau lơh sơnơm tàm ƀòn Khâu Đấng, xã Bộc Bố, kơnhoàl Pác Nặm, càr Bắc Kạn pà git: Broă lòt 2, 3 kơi sồ gùng tàm brê tŭ nggùl bơnang nàng tus hờ hìu cau kòp kham neh mờng ngan mờ ală cau lơh sơnơm tàm ƀòn dê. “Añ lơh sơnơm bơh nam 2001 bloh, lài ngan lơh kwng kal ke, tŭ lơh broă kung neh bơsram uă den tàng neh mờng, kung ƀuơn rơlao. Tàm do lài ngan geh cau yal cau gơtìp kòp, añ tus kham, sơm kòp lài ngan, di lah gŏ kòp jroă den geh yal nàng cau tàm hìu cèng tus hờ hìu sơnơm sơm kòp di tŭ”.

Gùt càr Bắc Kạn tŭ do geh rơlao 1 rơbô 100 nă cau lơh sơnơm ƀòn gam dờp geh priă dong kờl 447 rơbô đong tàm 1 nă 1 nhai. Khà priă dong kờl do mùl màl ờ uă ngan, geh tŭ ờ tơl nàng blơi xăng mờ lơh niam wơl rơndeh Honda tài uă ƀòn kis tàm tiah ngài, cau lơh sơnơm pal lòt mờ gùng ngài bal mờ koèl kơh, tiă croh dà... hơ̆ sồng tus mờ ală hìu geh cau gơtìp kòp. Lŏ Hoàng Thị Biên, kung neh geh rơlao 20 nam lơh sơnơm tàm ƀòn Bản Nhài (xã Bản Thi, kơnhoàl Chợ Đồn) pà git: “Bơh dềt añ neh gơboh mờ broă lơh sơnơm bloh, tài bèp añ là cau lơh sơnơm brê. Tus tŭ geh pờ ơdŭ bơsram cau ùr lơh y tá den añ dan cih măt tus bơsram, tŭ hơ̆ ờ geh priă nhai, mơya añ kung gam lơh broă tàm ƀòn. Nam 2000 añ geh làng bol ai lòt bơsram ơdŭ lơh sơnơm ƀòn. Tŭ do den priă dong kờl kung ờ uă, mơya añ kung gam lơh ngan lơh broă nàng drơng làng bol in, mìng kơ̆p kờñ làng bol pràn kơl dang, geh rài kis kơl jăp”.

Tàm dơ̆ gơtìp kòp Kovid-19 gơtờp lài do, mpồl lơh sơnơm ƀòn neh tus bal tàm ală mpồl rơcang sơndră mờ kòp Kovid-19 mpồl bơtiàn. Ală cau lơh sơnơm ƀòn là ală cau “lòt tơl pòt, teh tơl hìu” nàng bơto sồr làng bol ală broă rơcang sơndră mờ kòp gơtờp, rơcang wàng se, kơrian kòp gơtờp tŭ geh cau gơtìp kòp. Do kung là bơta kwơ màng dong kờl càr Bắc Kạn là càr dŭt ndơl tàm gùt lơgar geh ală cau gơtìp kòp tàm mpồl bơtiàn. Ồng Triệu Đình Tiệp, Kwang atbồ hìu sơnơm xã Ngọc Phái, kơnhoàl Chợ Đồn, càr Bắc Kạn pà git: kơnờm mờ broă dong kờl bơh mpồl lơh sơnơm ƀòn den tàng tàm xã Ngọc Phái geh 100% khà kơnòm dềt tàm sơnam geh cit sơnơm rơcang sơndră mờ kòp, 100% khà hìu geh ngui dà sàng kloh niam, jơh ală cau mè geh bun geh bơto tàm broă sền gàr bơta pràn kơl dang să jan tơl, broă pơs wàs kloh niam tiah kis geh lơh niam: “Tàm tơngai do, mpồl lơh sơnơm ƀòn neh pơgồp bal kwơ màng ai broă sền gàr bơta pràn kơl dang să jan lài ngan làng bol in. bŭ lah gam gơtìp uă kal ke, priă dong kờl ờ uă, mơya mờ nùs nhơm geh kơnòl, jơh nùs mờ broă lơh den tàng mpồl cau lơh sơnơm ƀòn kung gam lơh ngan jơh pràn tàm broă sền gàr bơta pràn kơl dang să jan làng bol in, tàm hơ̆ uă ngan tàm ƀòn geh gal làng bol kòn cau ơm kis. Bơh tŭ hơ̆, kung dong kờl Hìu sơnơm xã nàng git jơnau yal bè bơta pràn kơl dang să jan làng bol, bơh tŭ hơ̆, geh broă lơh nàng di tŭ bañ lời kòp gơtờp tàm uă tiah”.

Tài bơta geh is, ù tiah, ƀòn ơm kis, mpồl bơtiàn, cau lơh sơnơm ƀòn geh gơnoar kwơ màng ngan tàm broă yal mblàng, bơto bơtê sền gàr bơta pràn kơl dang să jan, dong kờl làng bol tàm ală tiah ngài, tiah kal ke geh tus bal mờ gơnoar kwơ geh sền gàr bơta pràn kơl dang să jan. Mpồl cau lơh sơnơm ƀòn neh lơh jăt di 9 gơnoar broă, kơnòl bơh să tờm mờ broă jơh nùs mờ geh kơnòl; dong kờl ai broă lơh jăt ală broă lơh jăt jơnau kờñ dà lơgar dê bè lơh sơnơm bè rơcang sơndră mờ kòp gơtờp; rơcang sơndră mờ rơgai să ờ pràn tàm kơnòm dềt; tơmù broă bao gờñ, bao rềp jơi nòi bal;... pơgồp bal kwơ màng tàm broă lơh geh khà broă lơh sơnơm tàm broă bơ̆t bơtàu ƀòn lơgar pa tàm ală tiah làng bol kòn cau, tiah gam uă kal ke bè lơh sa mpồl bơtiàn.