Tàm tiah ai mhàm bơh gah Xét nghiệm dê, Hìu sơnơm uă gah Tiah Tây Nguyên, ồng Nguyễn Trọng Tân, bơh sàh Trường Xuân, càr Lâm Đồng gam nggui kơ̆p cau geh mpồl mhàm ờ hoan geh tus ai mhàm dong kờl is nàng sơm pơ-ùr. Ồng yal, pơ-ùr gơtìp kòp as kră hìu kòn, uă dơ̆ lòt kham mơya ƀák sìh sồr sa uă phan bơkah nàng tơnguh khà mhàr tài mhàm ờ uă den tàng ờ gơtùi reh, mơya pơ-ùr ồng gơwèt mpồl mhàm ờ hoan geh den tàng ờ geh mhàm nàng tơmŭt. Ồng yal: “Ƀák sìh sồr lam ală cau tàm hìu tus nàng ai mhàm, di lah ờ geh mpồl mhàm do den tam gơl, ai mhàm jơh hơ̆ sồng ƀák sìh sồr tŭ do tàm anih prăp kung ờ geh mpồl mhàm do sơl nàng tam gơl, den tàng tŭ do pal ơm kơ̆p. Ơm kơ̆p den kơnờm mờ đah mpồl ai mhàm dong kờl is hòi jà den tàng ngai òr geh dùl nă cau, ngai do geh tai dùl nă cau tus tai”.

Tàm tiah sơm kòp bơh Gah kơnòm dềt Tơrgùm bal, mò Đào Thị Mai bơh sàh Ea Knốp, càr Dăk Lăk cèng kòn 8 sơnam gơtìp kòp ờ niam mhàm bơh dềt (Thalassemia) lòt jồr mhàm. Tàm 3 nam do, pah nhai bàr nă mò mờ sao tus hìu sơnơm nàng jồr mhàm 2 kơl dung mhàm. Dơ̆ do, mhàm ờ hoan geh, mò pal kơnờm mờ ală cau ai mhàm dong kờl is hơ̆ sồng geh: “Tŭ lơyài ờ geh mhàm kòn añ gơtìp jê tàm jơng tê, ndul gơprồ dờng, hoar măt. Den tàng añ pal cèng kòn tus dùl nhai dùl dơ̆ tàm Hìu sơnơm uă gah tiah Tây Nguyên do. Tŭ do, hìu sơnơm ờ hoan geh mhàm den tàng añ pal dan mhàm bơh ală mlŏ bơsram đại họk Y dược ai mhàm dong kờl is”.

Jăt ƀák sìh Đặng Việt Nam, Gah Kơnòm dềt tơrgùm bal, Hìu sơnơm uă gah Tiah Tây Nguyên đơs, mìng is gah sơm kòp do tŭ do sơm ai di pơgăp 100 nă kơnòm dềt gơtìp kòp ờ niam mhàm bơh dềt. Tơl nă kơnòm dềt gơtìp kòp pal tơmŭt mhàm bơh 1 tus 1 dơ̆ nggùl tàm 1 nhai 1 dơ̆, geh cau jroă pal tơmŭt bơh 2 tus 3 poh tàm 1 dơ̆. Pah dơ̆ geh di pơgăp bơh 40 tus 50 nă kòn dềt pal tơmŭt mhàm, uă kơnòm dềt pal dờp bơh 2 tus 3 kơl dung mhàm, ndrờm mờ mờr 1 lit mhàm. “Jơnau kờñ mhàm gơguh uă, mơya ờ geh mhàm. Ờ di dùl nă kòn dềt tơmŭt dùl kơl dung mhàm mờ geh kòn dềt pal tơmŭt bơh 2 tus 3 kơl dung mhàm. Tài ală kòn dềt rơlao 10 sơnam să jan ñjơ̆, khà mhàm pal tơmŭt dùl dơ̆ kung uă sơl. Den tàng jơnau kờñ mhàm tŭ do gam pal kờñ geh uă ngan”.

Pah nhai, ală hìu sơnơm tàm càr Dăk Lăk kờñ geh mờr 2 rơbô kơl dung mhàm nàng sơm mhar mờ sơm kòp, tàm hơ̆ Hìu sơnơm sơm uă bơta kòp Tiah Tây Nguyên geh uă ngan. Anih tờm Ai mhàm mờ Tơmŭt mhàm kờñ êt ngan là bơh 500 kơl dung mhàm prăp nàng rơcang gàr lài tềng đăp mờ jơnau kờñ jal mhar. Mơya, bơh bồ nhai 7 tus tŭ do, khà mhàm dờp geh ờ tơl, lơh bơta ờ tơl mhàm gơs uă rơlao. Tềng đăp mờ bơta khà mhàm prăp drơng tàm broă sơm mhar mờ sơm kòp tàm ală hìu sơnơm ờ tơl uă ngan, Anih duh broă Làng bol càr Dăk Lăk neh geh jơnau sồr tơnguh broă hòi jà ai mhàm dong kờl is. Bal mờ hơ̆, Hìu sơnơm uă gah Tiah Tây Nguyên kung neh geh sră hòi jà làng bol tus bal ai mhàm dong kờl is. Ƀák sìh H’ Nương Niê, Lam bồ Gah Xét nghiệm, Hìu sơnơm sơm uă bơta kòp Tiah Tây Nguyên pà git: “Gah do kung neh yal mờ Mpồl atbồ hìu sơnơm nàng pơlam geh ală gùng dà broă lơh, lài ngan là Gah do rơ̆p dờp mhàm tàm Gah do bơh ngai dơ̆ bàr tus ngai dơ̆ prao mờ lơh sùm tus ngai, dơ̆ bàr tai pơgồp bal mờ Anih ai mhàm mờ Tơmŭt mhàm nàng lam ai mhàm dong kờl is; dơ̆ pe là hòi jà jơh đoàn viên kông đoàn tàm gùt hìu sơnơm tus bal ai mhàm dong klàs cau. Bè bơta tờm Hìu sơnơm neh geh khà mhàm nàng drơng ală cau kòp sơm mhar tàm hìu sơnơm in”.

Tàm bơta ờ tơl mhàm jŏ tơngai, broă tus bal di tŭ bơh gơnoar atbồ, gah lơh sơnơm bal mờ mpồl bơtiàn là bơta tờm nàng geh sùm rài kis ai git nđờ rơhiang nă cau kòp in. Tơl kơl dung mhàm geh ai ờ mìng dong kờl sơrlèt mờ bơta kal ke tềng đăp măt mờ gam là broă lơh niam kòn bơnus, lơh gah uă nùs nhơm tam pà bal tàm mpồl bơtiàn dê.