Ală ngai lài mờ satềp là tŭ gơguh ală broă lơh sa, kă bro mờ ngui sa phan uă ngan tàm nam nàng drơng jơnau kờñ bơh làng bol dê. Ală bơta phan sa kờñ geh ngui uă là ală phan sa ris, kis, ƀañ kèo, mứt, ală bơta gar geh tơngi, alăk, bièr, dà lơngồt, ală bơta phan sa geh lơh lài… Do kung là tŭ di gơlan gơlik geh uă bơta ờ tơl kloh niam tàm phan sa tài phan đờm, phan ờ ngan, phan mờ niam geh tàm bơrlŭ bal nàng tăc, lơh ờ niam tơn tus mờ bơta pràn kơl dang să jan cau ngui sa dê. Mò Vũ Thị Gấm, Cau tờm hìu tăc phan Thành Phát tềng anih sồ 80 gùng Trần Nhật Duật, ƀòn dờng Buôn Ma Thuột, càr Dăk Lăk pà git: “Nàng drơng Sa tềp, hìu lơh phan bol añ neh tơrgùm uă bơta phan, tàm hơ̆ uă ngan là ală bơta phan ƀañ kèo, mứt. Nàng gàr kloh niam phan sa, bơta sơnrờp ngan là rơwah phan geh anih lơh gơs, tàm hơ̆ uă ngan là ală bơta phan sa mờ ƀañ kèo. Gơwèt mờ ală phan sa neh geh lơh lài tàm hìu do, nàng gàr tơl kloh niam phan sa bol añ sền kwơ khà phan blơi mờ broă sền gròi phan tăc tơnơ̆ mờ tŭ neh lơh gơs”.

Lòt sền gùt dar ờ uă siêu thị, hìu tăc phan tàm ƀòn dờng Buôn Ma Thuột gơtùi gŏ cau tus blơi phan gal ngan, khà phan kă bro gơguh uă mờ uă bơta phan, niam măt, khà măt kă bro, anih lơh gơs. Ƀòn dờng Buôn Ma Thuột là tiah tờm cíñ trị, lơh sa mpồl bơtiàn càr dê den tang broă gàr kloh niam phan sa sùm dờp geh broă sền gròi đơng lam di tŭ bơh Tỉñ ủy, UƀÑz càr bal mờ broă tus bal bơh gơnoar atbồ ală kấp, ală mpồl lơh broă.

Ai gŏ di tàm Satềp, phan sa ờ ngan, phan sa ờ loh anih lơh gơs tàm bơrlŭ bal tăc tàm drà den tàng Mpồl đơng lam ală gah lơh broă bè kloh niam phan sa càr Dăk Lăk neh lơh broă rơndăp lơh mờ tơlik ală sră nggal nàng gàr kloh niam phan sa tàm broă lơh gơs, kă bro mờ ngui phan sa; tơnguh broă sền gròi, kơrian di tŭ broă lơh, kă bro phan sa ờ ngan, phan ờ niam; gàr niam gơnoar kwơ cau ngui sa; rơcang sơndră mờ khih tàm phan sa di tàm Satềp nam Giáp Thìn mờ Lơh chờ Nam pa 2024 tàm càr dê. Broă sền gròi geh lơh tơrgùm bal, tàm hơ̆ tơrgùm tàm ală bơta phan geh ngui uă tàm Satềp mờ tàm ală dơ̆ Lơh chờ.

Bal mờ broă sền gròi là broă lơh niam broă mblàng yal, bơto bơtê jơnau git wă adăt boh lam bè kloh niam phan sa; lơh jăt broă sền gròi lài, tàm mờ tơnơ̆ mờ Satềp bal mờ kàl Lơh chờ Nam pa 2024, tơngai lơh jăt bơh nhai 12 nam 2023 tus jơh ngai 20 nhai 3 nam 2024 tàm gùt càr. Kấp càr lơh geh 03 mpồl lòt sền ală gah lơh broă bè kloh niam phan sa geh gah Lùp sền gơwèt Sở Y tế, Kông thương, Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn đơng lam, bơyai lơh lòt sền tàm ƀòn dờng Buôn Ma Thuột bal mờ 07 kơnhoàl tàm hơ̆ geh Mdrăk, Krông Búk, Krông Năng, Ea H’leo, Krông Bông mờ Krông Ana; Kấp kơnhoàl, xã geh UɃÑZ ală kơnhoàl, thị xã, ƀòn dờng đơng lam ală gah lơh broă gơrềng bal lơh broă rơndăp lơh lòt sền bè kloh niam phan sa; bơyai lơh ai ală mpồl sền gròi ală gah lơh broă bè kloh niam phan sa kấp kơnhoàl mờ kấp xã nàng bơyai lơh sền ală hìu lơh phan sa gơwèt gơnoar atbồ. Ồng Hoàng Văn Nghĩa, Phó Kwang atbồ gah lùp sền gơwèt Sở Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn càr Dăk Lăk, mờ kung là kwang lam bồ lòt sền ală gah lơh broă sồ 01 bè kloh niam phan sa nam 2024 yal: “Tàm broă lòt sền, mpồl kwang bang ală gah lơh broă sền kwơ tàm ală bơta phan tờm drơng ai Satềp tus do in bè ală bơta ƀièr, alăk, ƀañ kèo, poăc mờ ală bơta phan geh lơh bơh poăc, biăp kơnuh, plai chi. Bơh broă tus sền nàng di tŭ gŏ ală broă lơh tìs mờ lơh ngan lơh glài ală cau lơi tìs bè kloh niam phan sa. Bơh tŭ hơ̆, dong kờl cau ngui sa ală bơta phan kloh niam tus mờ cau ngui sa”.

Bơh broă lòt sền nàng git bè broă lơh jăt ală kơrnoăt tàm adăt boh lam bè kloh niam phan sa gơwèt mờ ală hìu lơh, kă bro phan sa, hìu tăc phan sa dà hùc, tàm hơ̆ uă ngan là ală hìu lơh, kă bro ală bơta phan sa geh ngui uă di tàm Satềp mờ lơh chờ Nam pa 2024. Mờ di tŭ gŏ, kơrian, lơh glài nền nòn ală broă lơh tìs bè kloh niam phan sa, tơmù bơta gơtìp khih phan sa mờ ală kòp gơtờp bơh phan sa; geh jơnau sồr lơh ală broă tơnguh uă cồng nha atbồ Dà lơgar bè kloh niam phan sa. Tàm broă lòt sền, di lah gŏ hìu lơi tìs bè kloh niam phan sa, Mpồl kwang bang lòt sền geh lơh sră lơh glài, lơh glơs sră nggal jào sră nggal tus mờ anih lơh broă geh gơnoar nàng lơh glài di jăt mờ kơrnoăt geh ai ha là anih lơh broă kảñ sát lùp khào (di lah geh tơngŏ tìs uă); ban lời ală phan ờ kloh niam, phan ờ ngan, phan ờ loh anih lơh gơs, tìs bè cih măt phan ha là ală bơta tìs ndai bè kloh niam phan sa tăc tàm drà. Ƀák sĩ Lê Thị Châu, Kwang atbồ Ci kụk kloh niam phan sa càr Dăk Lăk pà git: “Ci kụk neh pơlam Sở Y tế, Mpồl đơng lam càr mờ UɃÑZ càr neh tơlik broă rơndăp lơh broă kloh niam phan sa di Satềp mờ kàl lơh chờ Nam pa tàm càr. Pơlam lơh geh ală mpồl kwang bang lòt sền ală gah lơh broă, kwang bang tờm bơh 3 gah gơrềng tus broă pơgồp bal nàng lòt sền broă bơyai lơh bơh ală kơnhoàl kung bè sền ală hìu lơh phan sa. Bè đah Ci kụk, neh geh broă rơndăp lơh mờ sră nggal nàng sồr ală mpồl lơh broă yal tơngit gơrềng bal tơrgùm ai broă yal tơngit di tàm Satềp. Ai geh ală jơnau yal tơngit mờ đơng lam ală mpồl lơh broă tàm càr lơh jăt wơl ală mpồl lùp sền rơcang sơndră mờ khih phan sa mờ ai tơngai sền gàr. Ală mpồl lùp sền bè khih phan sa geh rơcang bè phan lơh broă nàng di pal, mhar broă lơh kloh niam phan sadi tàm Satềp tŭ gơlik geh”.

Nàng gàr kloh niam phan sa, rơcang sơndră mờ ală bơta khih phan sa lơh gơrềng tus bơta pràn kơl dang să jan cau ngui sa, bal mờ broă tơnguh lùp sền, sền gròi bơh ală anih lơh broă geh gơnoar den kờñ geh uă rơlao tai nùs nhơm git wă rơcang tơl tàm ală broă lơh kloh niam phan sa tàm broă lơh, kă bro bơh ală cau, mpồl lơh broă lơh mờ kă bro phan sa. Tơl nă làng bol pal là cau ngui sa ngăc ngar, rơwah ală phan sa kloh, geh anih lơh gơs loh làng, geh tem lir cih anih lơh gơs; nền nòn tŭ blơi phan neh geh lơh lài, lơh tàm hìu, phan sa yal tăc tàm internet nàng tơl hìu nhă geh wă rò Satềp kloh niam, chờ hờp mờ gơboh gơbài.

Broă lơh rơcang sơndră khih phan sa, sền gàr pràn kơldang să jan tàm dơ̆ sa tềp dà lơgar nam Giáp Thìn 2024

Bè pa đơs tàm jơnau yal hơđang, pah dơ̆ sa tềp tus mờ kàl lơh chờ nam pa tơrgùm gal cau, bal mờ bơta kơlôi rơcang ờ tơl phan, gơguh giă tac là bơta gàr kloh niam phan sa kung geh làng bol sền gròi uă ngan. Tài ală bơta phan ờ niam, rlau tơngai geh ngui, ờ git loh anih lơh gơlik… rơp lơh gơ rềng tơn tus pràn kơldang să jan làng bol dê. Broă bơto ală jơnau git wă bè jơnau bơh tài gơbàn khih, ală tềl tơnggŏ đal git tŭ gơtìp khih phan sa kung bè bơta chài rơ wah phan sa, prap gàr, trŭ gơm phan sa sàng goh, ngan là gàr kloh niam phan sa ai jơh gùt hìu bơnhă in tàm pah tŭ nam pa tus, mpồl cau cih jơnau do neh tơm bơh bơr mờ ƀák sĩ mò Lê Thị Châu – Kwang atbồ Ci kụk gàr kloh niam phan sa càr Dăk Lăk.

Dan ƀák sĩ pà git, jơnau bơh tài lơh gơbàn khih phan sa?

Ƀák sĩ Lê Thị Châu: “Jat tơrgùm kờp, tàm nam 2023, jơnau lơh gơbàn khih phan sa tàm càr rlau 50% là tài bơta khih geh is. Bơta khih geh is mờng gơbàn tàm ală dơ̆ khih phan sa tŭ làng bol lòt pik bơsềt rê gơm sa mờ gơ di sa bơsềt khih; bơta khih tài gơ di sa ală bơta phan kis dềt, pơn yơu bè sa wài dềt; sa ală bơta rơyah chi ờ loh làng… Hơ̆ là ală jơnau lơh gơbàn khih phan sa tài bơh bơta khih geh is. Bơdìh hơ̆ tai, tŭ do gam uă ngan tàm càr hơ̆ là gơlik geh khih phan sa tàm 2, 3 anih tac bro phan ñô sa, trŭ gơm phan sa ntrờn làm bă tiah. Gơ wèt mờ broă drơng ala trŭ gơm phan sa ntrờn làm bă tiah den cèng uă ngan bơta ờ niam, kal ke tàm broă atbồ. Tŭ ntrờn lòt làm bă tiah den bơh lơi geh phan sa, dà nàng trŭ gơm phan sa,.. rơp là dùl tàm ală jơnau pơhìn. Jat tơrgùm kờp nam 2023 dê, tàm càr gơlik geh 2, 3 dơ̆ khih phan sa tàm ală anih tac bro phan ñô sa, ntrờn lòt làm bă tiah. Di dơ̆ gàr kloh niam phan sa tàm tơngai sa tềp, ală nhai pơn jat tai tàm nam 2024 kung sồr làng bol tŭ bơyai lơh ală ngai kuơmàng mờ geh sàu sa den pal kĭ sră pơrgon mờ ală anih geh bơngă pin dờn, kĭ sră pơrgon geh kơnòl nàng gàr bơta dipal mờ adat boh lam kung bè gàr niam gơnoar kuơ bơh cau ngui sa dê. Tŭ geh bơta gơ rềng bè kơnòl, ală anih lơh broă drơng ala pal geh kơnòl gàr niam, loh làng anih lơh gơlik phan sa. Geh bè hơ̆ den kơnòl bơh cau tờm anih, làng bol mờ bơta jat sền bơh ală anih lơh broă kloh niam phan sa tàm ƀòn lơgar, geh bè hơ̆ den hơ̆ sồng gơtùi tơrmù ƀà bơta khih phan sa gơ wèt mờ ală anih dềt, rah rài, ờ gơtùi atbồ, ală anih trŭ gơm phan sa ntrờn lòt làm bă tiah, ală anih tac bro phan sa kềng gah gùng bè tŭ do”.

Dan ƀák sĩ pà git ală tềl tơnggŏ nàng đal git khih phan sa. Tŭ geh tềl tơnggŏ pin gơtìp khih phan sa den pal lơh ñchi ơ ƀák sĩ?

Ƀák sĩ Lê Thị Châu: “Tềl tơnggŏ bơh khih phan sa dê gơ wèt tàm uă jơnau. Tơnơ̆ tŭ sa, jơnau lơh gơbàn khih phan sa tài vi siñ sùm geh tềl tơnggŏ là jê bồ, gơ dan hă, ờ niam gùng lơh lề phan sa mờ sùm gơbàn tơnơ̆ tŭ sa pơgap 2, 3 jơ, ai tài bơh hóa cất den tềl tơnggŏ gơlik geh mhar rlau. Tềl tơnggŏ gơbàn khih tài bơta khih geh is den tềl tơnggŏ tàm bồ tơngoh là uă rlau. Cau gơbàn khih sùm jê bồ, sơ wài mat, geh tŭ là chơt iơh halà gơ pơt să. Tŭ gơlik geh ală bơta ờ niam gơ wèt mờ gah mờng chài bol hi dê den pal lùp nàng git. Bulah bè hơ̆, gơ wèt mờ làng bol dilah gơlik geh tàm hìu bơnhă, cau dùl nă să halà mpồl bal tŭ geh ală tềl tơnggŏ bè hơ̆ den làng bol pal yal mờ anih lơh sơnơm rềp ngan rlau jơh nàng anih lơh sơnơm in lùp sền, git nền mờ rơp geh jơnau pơlam, dilah cau lơi jroă den rơp jun tus ală anih sơm. Bơta bơsong mhar khih phan sa dê bulah gơlik geh tàm hìu bơnhă halà tiah lơi ndrờm pal yal mờ anih lơh sơnơm rềp ngan rlau jơh”.

Jơnau bơto tơngkah bơh ƀák sĩ dê lời ai cau sa in tàm broă sac rơ wah phan sa tơl niam, nàng sền gàr pràn kơldang tàm dơ̆ sa tềp bè lơi, ơ ƀák sĩ?

Ƀák sĩ Lê Thị Châu: “Nam pa tus, bè phan sa den li la ngan mờ uă ngan, jơnau kờñ ngui phan sa bơh làng bol dê kung gơguh uă sơl, ngan là ală bơta phan ngui tàm ngai sa tềp. Nàng gàr niam gơnoar kuơ ai cau ngui sa in, làng bol pal blơi mờ ngui phan sa git loh anih lơh gơlik. Làng bol bañ prap uă ir phan sa tàm dơ̆ sa tềp. Dilah prap uă ir phan sa, prap gàr ờ di den rơp lơh gơ rềng tus bơta niam phan sa dê, ngan là lơh gơbàn ƀơ̆ bơh phan do tus phan ndai tàm broă prap gàr phan sa, geh tŭ ngui ală phan ơn phan sa ờ niam den kung là jơnau lơh ờ niam tus phan sa”.

Dan ưn ngài ƀák sĩ uă ngan!