Geh mat tàm Gah dong kờl sơm kòp mhar, Hìu sơnơm dờng tiah Tây Nguyên tàm ală ngai Sa tềp nam Ất Tỵ 2025, bol añ geh sền gŏ uă ngan dơ̆ sơm sồt tài bơh rềs àr gùng lòt mờ uă ngan tàm ală cau hơ̆ là tài bơh ñô bièr, ơlak, lơh ƀak sìh mờ cau lơh sơnơm lơh broă sùm, ờ geh dồ phuk lơi geh ơm rlô. Sơlơ trồ mang, ngan là tàm ală ngai lơh chờ, Sa tềp Jơi bơtiàn dê den tiah do sơlơ uă ngan cau mut sơm sồt, uă ngan là cau gơtìp rềs àr gùng lòt tài bơh ñô bièr, ơlak.
Jat tơrgùm kờp bơh Gah dong kờl sơm kòp mhar dê, kờp bal dùl ngai gah do dờp bơh 20 tus 30 nă cau gơtìp rềs àr gùng lòt geh gơrềng tus ñô bièr, ơlak. Ngai chờ, Sa tềp Dà lơgar gơguh uă nisơna bơh 60 tus 70 nă cau. Uă cau mut tàm hìu sơnơm tài bơh ñô bièr, ơlak sồt să uă kơn jơ̆ ngan, digơlan gơbàn chơ̆t să, lơh ai broă lơh sơm sồt gơtìp uă ngan kal ke, pal sền gĭt bal uă gah ờs mờng nàng bơsong mờ dong kờl sơm sồt. Cau nggờc kung gơtìp gơrềng tus tàm bồ tơngoh, gơ lơh ờ niam tàm bồ tơngoh, bĭc dôhă, gơrềng tus broă kham mờ sơm sồt. Geh tŭ geh ală cau sồt să halà cau lòt bal tài bơh bơñul ñô, roh bơta gròi sền nùs nhơm, ờ jai kong gơlam tus jòi jơnau, tam lơh, lơh cau lơh sơnơm tơn...

Jơh ală bơta do sơlơ lơh lơyài tŭ sơm sồt ai cau sồt să in, gơlam tus bơta pơhìn chơ̆t să uă. Đơs bè ală kal ke tŭ dờp cau sồt să tài bơh rềs àr gùng lòt geh gơrềng tus ñô bièr, ơlak, bi Trần Thị Anh, Cau sền gàr cau kòp Gah dong kờl sơm kòp mhar, pà gĭt: "Uă cau sồt să bơñul ơlak mut tàm gơtìp lơh ờ niam bồ tơngoh, ờ jai lơh tờm să jăn den uă tŭ jòi jơnau mờ cau lơh sơnơm halà lơh kal ke đơs ală jơnau tràl sơrbil, ờ di den kung lơh oh in gơ rềng tus nùs nhơm sơl. Tìp ală cau hơ̆ bol añ pơndờm pơnđiang is să tờm là tài bơh khi neh ñô bièr, ơlak, lơh ờ niam bồ tơngoh den tàng gơ lơh bè hơ̆, nàng pơn jat tai lơh sir broă lơh. Uă cau gam at pềs ting lơh bal mờ cau lơh sơnơm tai sơl. Tơnơ̆ tŭ cau sồt să bè ờs wơl den bol añ pơn jat lơh jat broă sơm sồt ai cau sồt să in. Bol añ bơnah lơi kung tài bơh kờñ broă lơh, bơnah lơi kung ơt ơl ai khi in sơl, kơlôi là tài bơh nùs nhơm ờ niam den hơ̆ sồng gơ lơh bè hơ̆”.
Bal mờ nùs nhơm mờ bi Anh, bi Nguyễn Thị Châu, Sền gàr cau kòp Gah dong kờl sơm kòp mhar, Hìu sơnơm dờng tiah Tây Nguyên kung yal: Añ lơh broă tàm do neh 17 nam. Bơh ngai añ lơh broă tàm do cau gơtìp rềs àr gùng lòt geh gơrềng tus ñô bièr, ơlak uă ngan. Rềs àr gùng lòt mờ geh bièr, ơlak den khi geh uă nùs nhơm ờ niam, kal ke, lơh bơchồt, jơnau đơs ờ niam lơh kal ke broă lơh kham sơm sồt. Khi mut tàm bơta bè hơ̆ den đơs ờ niam ngan mờ cau lơh broă. Digơlan đơs lah, jòi jơnau, ờ dồ nùs bal mờ cau lơh sơnơm. Ngan là tàm 17 nam lơh broă geh uă ngan cau mut tàm hìu sơnơm jê sồt, đơs lah, srăt sơntơm, wàc me, đơs ờ iăt mơya lơh broă neh jŏ nam rau den kung kwèng ngan sơl. Bơh sơn rờp añ muăt jrùm ngan, uă tŭ ờ kờñ mờ broă lơh mờ gah lơh broă tai mơya kơlôi wơl là tài bơh do là broă lơh, là kơnòl broă den pal sơr lèt gan”.
Jơnau pal jat tàm tŭ sơm kòp là y, ƀák sìh rơ̆p sơm lài ai cau gơtìp sồt să kơn jơ̆ in nàng tơrgùm sơm sồt, tơnơ̆ hơ̆ hơ̆ sồng tus cau sồt să di mơ mờ nggờc mờ broă sền gĭt bơta kơn jơ̆ halà nggờc mìng geh y, ƀák sìh kham hơ̆ sồng gĭt ờ. Geh ală cau sồt đah bơdìh ờ geh tềl tơngŏ loh làng mơya sồt kơn jơ̆ ngan tàm dơlam să. Sơlơ̆u wơl, den geh ală cau sồt, mhàm hòr uă, sền mờ măt bè ờs digơlan là kơn jơ̆ mơya ngan ngồn mìng là sồt să tềng kơl tau lơm, ờ kơn jơ̆ ir. Mơya, uă cau sồt să, hìu bơnhă tài bơh rơngòt ir, gơ jal kờñ geh sơm den neh geh ală jơnau đơs, broă lơh mờ nùs nhơm ờ di pal, geh tŭ geh cau lơh kwang bàng lơh sơnơm sơl.

Jat ƀak sìh Mìng gah Bàr ồng Nguyễn Doãn Sơn, Phó Lam bồ Gah dong kờl sơm kop mhar yal, bơta kal ke bơh ƀák sìh dê tŭ sơm sồt rềs àr gùng lòt là cau sồt să geh bièr, ơlak tàm mhàm uă gơlam tus broă sền gĭt lài là lơh kal ke ngan jơnau sền gĭt lài. Uă cau ƀák sĩ ờ gĭt cau sồt să bĭc dôhă tài bơh bièr, ơlak halà tài bơh sồt să. Tàm tŭ jơnau pal jat sơm sồt là ală ƀák sìh pal sền, pal tŭp tàm tiah sồt mờ lùp cau sồt să. Mơya gơwèt mờ cau sồt să mut tàm hìu sơnơm tài bơh rềs àr gùng lòt geh bièr, ơlak den ală broă do ndrờm ờ gơtùi lơh ờ, gơlam tus ƀuơn gơtìp lời hŭi tĕ bơta sồt să bơh cau kòp dê. Ƀak sìh ồng Nguyễn Doãn Sơn pà gĭt: “Ală cau ñô bièr, ơlak mut tàm do gơtìp tài bơh rềs àr gùng lòt là sồt uă tàm să jan. Ờ sền gĭt là bĭc dôhă halà sồt tàm tơngoh halà tài bơh khih ơlak. Tŭ ñô bièr, ơlak mhàm hòr jŏ rlau, mhàm hòr uă ngan den tàng broă sơm sồt, kơryan mhàm hòr, sơm sồt rơ̆p kal ke rlau. Ală cau nô bièr, ơlak uă tŭ gơtìp rềs àr sùm là sồt să uă kơn jơ̆ ngan, gơtìp sồt tàm uă bơta tàm dùl tŭ. Bơta kal ke là ƀuơn ngan lời hŭi ală tềl tơngŏ sồt să dê. Is ồn là bơta gơlik geh sồt tàm tơngoh”.
Ngan ngồn pà gŏ ñô uă ir bièr, ơlak gơlam tus roh bơta sŏk sền broă lơh gơ lời wơl jơnau gơ lời wơl kơn jơ̆ ngan bè pràn kơl dang să jan, geh uă cau pràn kơl să jan ờ gơtùi pràn wơl, roh jơh bơta pràn lơh broă, lơng să jơh rài kis mờ uă ngan cau neh chơ̆t. Den tàng, ală ƀák sìh Gah dong kờl sơm kòp mhar tơngkah làng bol ñô bièr, ơlak di pal. Dilah neh ñô bièr, ơlak den ờ gŏ di măi rơndeh, ờ lòt tàm gùng, dilah pal lòt den ngui rơndeh lòt rê mpồl bơtiàn halà rơndeh drơng broă nàng sền gàr pràn kơl dang să jan ai să tờm mờ mpồl bơtiàn in.
Is mờ ală gah sơm bè ờs, ală y, ƀak sìh tàm gah dong kờl sơm kòp mhar lơh broă ờ geh tŭ ơm rơlô. Do là dùl tàm ală broă lơh glar bòl mờ uă bơta kal ke, ngòt rơngơ̆t ngan tàm hìu sơnơm dê. Nàng wă rơlao tai bè ală bơta kal ke, glar bòl bơh mpồl cau y, ƀak sìh lơh broă dong kờl sơm kòp mhar, mpồl cau lơh ƀăo gah jơnau do neh geh dơ̆ lùp tai mờ ƀak sìh Mìng gah Bàr ồng Nguyễn Doãn Sơn, Phó Lam bồ Gah dong kờl sơm kòp mhar, Hìu sơnơm dờng tiah Tây Nguyên nàng wă rơlao tai bè broă lơh bơh ală kwang bàng, cau lơh sơnơm tàm do dê.
Ơ ƀak sìh, lơh broă tàm gah Sơm mhar kal ke bè lơi?
Ƀak sìh Mìng gah Bàr ồng Nguyễn Doãn Sơn: “Lơh broă tàm gah sơm mhar glar bòl ngan, broă lơi kung geh gah sơm mhar. Să tờm añ neh lơh broă tàm do 7 nam, mơya di lah rơwah, añ rơwah lơh broă tàm ală gah sơm ndai. Tài tàm gah Sơm mhar do kal ke uă ngan, rềs àr lơh broă kung uă sơl den tàng bol añ sùm pơlam bal sơrlèt mờ ală kal ke. Mìng geh dùl nă cau kòp lơi mŭt sơm mhar sơrlèt mờ bơta kal ke, geh pràn kơl dang wơl là ală bơta glar bòl, kal ke bơh bol añ dê ndrờm sơrlèt jơh. Pal kah ngan là geh dùl nă cau gơtìp rềs àr tàm gùng lòt mờ bơta sồt să jan di mơ, bol añ kung dờp mờ kham hơ̆ sồng lòt lơh xét nghiệm lài ngan, mơya ờ thàn lơh jăt broă lơh sơnơm den cau gơtìp rềs àr tài neh bơñul ñô, bơr đơs lơs, lah bol añ, mờ đơs là añ là cau do, cau ne. Tơnơ̆ mờ tŭ kham cau gơtìp in, bơta tàm să jan bè ờs den gah sơm mhar lơh sră tài geh ală jơnau đơs ờ niam, pơhìn, sồr lơh cau lơh broă gah lơh sơnơm. Tŭ do ală cau tàm hìu hơ̆ sồng tus dan să mờ cau gơtìp rềs àr tơnơ̆ mờ hơ̆ kung tus dan să sơl. Geh cau pơhìn kwang bàng lơh sơnơm ndai là dùl nă cau gơtìp sồt tơrdĭ klờm. Gah sơm mhar neh jà ală ƀák sìh bơh ală gah sơm ndai tus, bơsong reh geh cồng nha, den tus ngai tơnơ̆ ală cau tàm hìu tus wơl ưn ngài mờ dan să tài neh geh ală jơnau đơs ờ niam gơrềng mờ ƀăk sìh”.
Broă cau sồt să, cau hìu nhă lơh kal ke tus mờ y, ƀák sĩ rơ̆p lơh gơrềng bè lơi tus mờ broă sơm mhar cau gơtìp in ơ ƀák sìh?
Ƀak sìh Mìng gah Bàr ồng Nguyễn Doãn Sơn: “Mŭt tàm gah sơm mhar den ờ uă ngan kung neh gơtìp hoàc huơr bè să jan bloh, mơya geh cau gơtìp di mơ mơ, mơya lơh gơjal ir, lah srăt lơngañ ngan, đơs là kwang bàng lơh sơnơm ờ sền gròi, tàm tŭ bol añ gam bơsong broă, sền ală cau gơtìp jroă rơlao ndai in. Bè ờs ală cau ờ hềt geh kham den kơlôi là bol añ jòi priă, den tàng geh ală jơnau đơs, broă lơh sền ờ sơ̆p mờ tus tơn mờ broă lơh bol añ dê. Ală cau do sơgràm tàm broă geh sồ điện thoại sền gròi tàm hìu sơnơm, hòi tơn tus mờ kwang đơng lam bồ hìu sơnơm. Mùl màl là bol añ pal rơndăp cau gơtìp jroă nàng sơm lài, cau gơtìp di mơ sơm tơnơ̆, ờ gŏ di pal cau lơi mŭt tus lài geh sơm lài. Di lah cau gơtìp rềs àr git mờ wă, ai tơl bơta niam nàng bol añ in den niam ngan. Gam di lah ờ, bol añ kung gam pal ngui di jăt jơnau pal jăt bơh Ƀộ lơh sơnơm dê nàng lơh broă, mờ ờ gơtùi lơh jăt jơnau kờñ bơh cau gơtìp dê. Broă cau gơtìp rềs àr, cau tàm hìu cau gơtìp rềs àr lah, pơhìn, pờng phan lơh gơrềng ờ niam uă ngan tus mờ nùs nhơm bơh cau lơh sơnơm dê. Di lah broă do gơtìp tơn bơh sơnrờp dơ̆ lik lơh broă den cau lơh sơnơm gơtìp kal ke ngan tus jơh tơn tŭ lơh broă”.
Bè hơ̆, ƀák sìh geh jơnau sồr lơi gơwèt mờ cau gơtìp rềs àr, cau tàm hìu cau gơtìp rềs àr tŭ tus sơm mhar tàm hìu sơnơm?
Ƀak sìh Mìng gah Bàr ồng Nguyễn Doãn Sơn: “Tŭ cau tàm hìu, cau gơtìp rềs àr rơwah hìu sơnơm nàng sơm mhar hơ̆ là neh geh nùs nhơm pin dờn tàm broă lơh bơh kwang bàng lơh sơnơm tàm hơ̆ dê. Bol añ là ală ƀák sìh, cau lơh sơnơm lơh broă tàm gah sơm dờng tìp uă kal ke, mơya tus tŭ do kung gam lơh ngan lơh broă mờ gah sơm mhar den pà gŏ là bol añ là ală cau geh kơnòl. Cau gơtìp rềs àr di lah neh pin dờn den lơh broă bal mờ ală cau lơh sơnơm, git jơnau tàm broă lơh bol añ dê nàng cau gơtìp geh sơm niam ngan. Bol añ neh geh bơto niam, geh bơsram tàp tàm broă sơm mhar, geh bơsram tàp bơsong mờ tam cah is cau kòp, ală bơta kòp lơi pal sơm mơ bol añ sơm lài cau kòp in, ờ geh bơta lơh kal ke lơi, ờ tam cau is cau klao cau ùr, cau kra cau kơnòm. Do là ală jơnau đơs mùl màl jơh nùs ngan bơh añ dê kờñ pơyoa tus ală cau gơtìp, cau hìu nhă cau gơtìp tŭ tus hìu sơnơm dờng tiah Tây Nguyên dê”.
Ơi, dan ưn ngài ală jơnau mờ ƀak sìh neh đơs!
Viết bình luận