Pròc dŭt là dùl bơnah gơ wèt gùng lơh lề phan sa bơh kòn bơnus dê. As sồt pròc dŭt là bơta pròc dŭt gơtìp as sồt tài bơta gơ kòl tàm dơlam pròc dŭt lơh gơbàn bơta sồt mồr. Vi khuẩn gơguh uă dùl bă mhar ngan, lơh pròc dŭt gơtìp as sồt mờ gơlik bềng ndơng. Dilah ờ geh mhar jun tus hìu sơnơm nàng sơm den pròc dŭt digơlan gơtìp bơcah.

Cau kòp Lại Văn Tưởng, 35 sơnam ơm tàm xã Dlie Ya, kơnhoàl Krông Năng, càr Dăk Lăk geh tềl tơnggŏ jê ndul gùt dar klŏ, tơnơ̆ hơ̆ gơ rềng tus but đah ma. Bơh sơn rờp tŭ geh tềl tơnggŏ jê, hìu bơnhă kung neh jun cau kòp lòt hìu sơnơm rềp hìu nàng kham mơya ờ git gŏ gơtìp as sồt pròc dŭt. Tus tŭ jê sùm ờ gơmù, cau kòp geh jun tus Hìu sơnơm dờng tiah Tây Nguyên den ƀák sĩ git gŏ gơtìp as sồt pròc dŭt pal reh mơ. Bi Tưởng yal: “Añ gơtìp jê jat tơl tŭ, jê reh jê ram, lòt kơnhoàl Krông Năng kham mờ siêu âm den ƀák sĩ ờ git gŏ gơtìp as sồt pròc dŭt, ƀák sĩ đơs là dilah 2, 3 ngai tơnơ̆ dilah gam jê den lòt kham wơl. Tơnơ̆ hơ̆ añ lòt Hìu sơnơm dờng tiah Tây Nguyên kham siêu âm, xét nghiệm mhàm den đơs là gơguh men klờm, klờm geh uă tơngi, gơguh tơngi mhàm mờ ƀák sĩ đơs là ờ hềt gŏ tềl tơnggŏ bơh kòp as sồt pròc dŭt dê. Rê tàm hìu hùc sơnơm 3 ngai tơnơ̆ lòt Buôn Hồ nàng kham den ƀák sĩ đơs là gơtìp as sồt pròc dŭt mờ sồr añ lòt Hìu sơnơm dờng tiah Tây Nguyên nàng reh. Tŭ tus hìu sơnơm, añ geh cùp X-Quang, xét nghiệm cùp MR mờ ƀák sĩ atbồ khoa tus lòt mờ klơn tềng ndul gŏ jê den ƀák sĩ đơs là pal reh. Reh tus tŭ do neh 3 ngai, tŭ do să jan neh pràn uă rlau”.

Dùl nă cau ndai là cau kòp Nguyễn Văn Tiến, 43 sơnam ơm tàm sơnah ƀòn Tân Tiến, ƀòn dờng Buôn Ma Thuột. Lài mờ tŭ geh jun mut tàm Hìu sơnơm dờng tiah Tây Nguyên nàng reh as sồt pròc dŭt kơn jơ̆ mhar, cau kòp neh jê uă ngai, lòt kham tàm ală hìu sơnơm mơya kung ờ git gŏ gơtìp kòp as sồt pròc dŭt. Tus tŭ jê uă rlau, geh jun mut tàm hìu sơnơm dờng tiah Tây Nguyên mờ ală ƀák sĩ kham git gŏ cau gơtìp neh gơtìp bơcah pròc dŭt den pal reh mơ tơn. Bơtuah ngan là ồng Tiến geh jun mut tàm hìu sơnơm di tŭ, reh gơtùi, dilah jơla, bơta bơcah pròc dŭt jŏ jòng rơp gơ lời wơl jơnau ờ niam ờ gơtùi git lài, geh tŭ digơlan gơtìp chơt să. Ồng Tiến đơs: “Tàm hìu añ jê den pơ ùr pơndiang lòt kham, tus ƀák sĩ siêu âm 2 dơ̆ mờ pà git là ờ gơtìp jê pròc dŭt, tơnơ̆ hơ̆ jê ir den hùc 2, 3 pơnai sơnơm kung gam jê. Tơnơ̆ hơ̆ geh jun mut tàm Hìu sơnơm dờng tiah Tây Nguyên den ƀák sĩ pà git là pròc dŭt neh gơtìp bơcah pal reh mơ tơn. Tơnơ̆ tŭ reh den pràn kơldang să jan añ dê neh bè ờs wơl, niam mờ pràn rlau”.

Jat ƀák sĩ Trần Thế Vinh, Khoa Ngoại tơrgùm bal, Hìu sơnơm dờng tiah Tây Nguyên pà git, jơnau lơh gơbàn as sồt pròc dŭt tài tài bơta gơ kòl tàm dơlam pròc dŭt, as gơ prồ bòm ƀạc huyết hơ đơm niêm mạk. Bơdìh mờ jơnau lơh gơbàn gơ kòl gam tài bơh leh tàm è, gơ kòl phan, bòm bơh pròc dŭt halà mañ tràng dê. Tềl tơnggŏ bơh kòp as sồt pròc dŭt dê li la ngan, gơ wèt tàm tŭ tơngai gơbàn kòp mơya sùm den cau kòp mờng gơtìp jê ndul ma, kung geh cau sơn đờm jê kềng hơđang ndul, gùt dar klŏ tơnơ̆ hơ̆ den hơ̆ sồng gơ tơrgùm tềng đah ma  ndul. Jê reh jê ram sùm mờ gơguh rơhời. Ờ huan gơ jê jat tơl tŭ, dilah geh den tàm ală dơ̆ kung gam jê. Jê ndul gơ jroh, gơ kòl è digơlan geh halà ờ, ndul kơldang mờ jê tŭ he tup tềng ndul. As sồt pròc dŭt digơlan lơh gơbàn ală jơnau gơ lời wơl kơn jơ̆ ngan bè bơcah pròc, gơ hòr ndơng tàm ndul, lơh gơbàn as sồt phúk mạk, sồr mồr tàm ndul, geh ndơng tàm mhàm… mờ digơlan lơh gơbàn chơt să dilah ờ geh kham git gŏ di mờ reh di tŭ. Ƀák sĩ Trần Thế Vinh pà git: “Kờp bal pah ngai, Khoa ngoại tơrgùm bal dờp sơm mờ reh 5 nă cau kòp as sồt pròc dŭt in, geh ngai gơguh tus 10 nă. As sồt pròc dŭt là bơta jê ndul kơn jơ̆ mhar mờng gơbàn, tềl tơnggŏ mờng gŏ là ờ gơ mut sa, duh să dùl êt, ngan là jê đah ma ndul den pal jun mơ tus hìu sơnơm rềp ngan rlau jơh nàng kham mờ jat sền”.

Ƀák sĩ Trần Thế Vinh tơngkah, as sồt pròc dŭt uă ngan là tài gơ kòl tàm dơlam pròc dŭt, cau kòp ờ gŏ di pin tìs đah as sồt pròc dŭt mờ ờ niam gùng lơh lề phan sa, tài geh 2, 3 nă cau kòp tŭ geh ală tềl tơnggŏ bơh as sồt pròc dŭt dê mờ geh bal mờ jê ndul gơ jroh, gơtuh hă, bơh hơ̆ sơnơng là he gơbàn ờ niam gùng lơh lề phan sa hơ̆ sồng blơi is sơnơm nàng hùc, lơh bè do là ngòt rơngơt ngan. Tŭ geh ală tềl tơnggŏ bơh kòp as sồt pròc dŭt dê, cau kòp pal lòt mơ ală hìu sơnơm cuyên khoa nàng kham, git gŏ kòp gờñ nàng sơm kòp di tŭ.

Ală jơnau bơto pơlam bơh ƀák sĩ tŭ gơtìp jê pròc dŭt

Ală bơta tơngŏ jê bơh kòp pròc dŭt geh tơngŏ uă bơta ngan, den tàng kal ke kờñ git mờ git di pal mơ bơh sơnrờp tơn. Den tàng geh uă cau gơtìp bơcah pròc dŭt mờ gơlời wơl uă bơta ngòt rơngơ̆t. Ƀák sĩ Trần Thế Vinh, Lơh broă tàm Khoa Ngoại Tổng hợp, Hìu sơnơm dờng tiah Tây Nguyên ai geh ờ uă jơnau bơto pơlam bơh tàm dơ̆ hơ jơnau lùp tơnơ̆ do.

Ơ ƀák sĩ, pròc dŭt là bè lơi? Broă git neh jơla mờ ờ gơtùi sơm gờñ kòp jê pròc dŭt geh lơh gơtìp ală bơta tơngŏ ngòt rơngơ̆t bè lơi?

Ƀák sĩ Trần Thế Vinh: “Pròc dŭt bè bơta tờm lơh broă dê là bơta ờ niam tềng gơl pròc nse mờ pròc ràm mờ lơh gơs pròc dŭt. Đơs là pròc dŭt mơya mùl màl ờ di là dŭt. Gơl pròc do kung geh ờ uă gơnoar broă. Gơnoar broă tơrdih phan sa ờ tus bal mơya gam geh ờ uă gơnoar broă ndai gơwèt đah broă kơlôi sơnơng. Gơwèt mờ kòp jê pròc dŭt là dùl bơta kòp jal mhar, là bơta pròc dŭt gơtìp as, jê di lah he ờ gŏ gờñ, sơm kòp ờ di tŭ den gơlời wơl bơta ờ niam uă ngan. Tài là hìu sơnơm dờng tàm tiah do den tàng geh ờ uă cau gơtìp mồr tài pròc dŭt bơcah là uă ngan. Geh uă cau tus neh jơla, bơh hìu sơnơm dềt jun tus neh jơla lơh gơtìp bơcah pròc dŭt, pròc dŭt gơtìp bơcah ndơng, lơh gơtìp kal ke bè: broă sơm kòp jŏ, bơta gơtìp ờ niam tơnơ̆ mờ tŭ reh, mồr tềng tiah reh, lơh kòl pròc gờñ tơnơ̆ mờ tŭ reh, geh tŭ tơnơ̆ do kòl pròc là uă ngan. Jơh ală cau gơtìp jê pròc dŭt mờ neh bơcah den ƀuơn ngan gơtìp mồr ƀơ̆ mhàm mờ lơh gơtìp chơ̆t. den tàng cau kòp pal tus kham, sền nàng git mờ sơm kòp di mờ jơnau geh ai”.

Bè hơ̆, ơ ƀák sĩ, bơta lơh gơtìp as sồt pròc dŭt là bè lơi mờ cau kòp tơnơ̆ tŭ reh pal geh sền gàr bè lơi?

Ƀák sĩ Trần Thế Vinh: “Bơh broă kơlôi sơnơng, geh uă ngan là tài lŭ phơng gơklăc lơh kòl pròc dŭt. Bơdìh hơ̆ tai gam geh ờ uă bơta ndai. Den tàng broă rơcang sơndră là ờ geh, mìng là lòt kham is tŭ geh ală bơta tơngŏ lài. Gam broă sền gàr tơnơ̆ mờ tŭ reh, ală cau tus hờ hìu sơnơm gờñ, tơnơ̆ mờ tŭ reh den kòp geh ƀuơn niam. Tơnơ̆ mờ 1 ngai mang, cau kòp gơtùi nggui mờ ơwañ să, gơtùi sào sa wơl bè ờs, ala phan pùt, hùc sơnơm pah ngai bơh 3 tus 5 ngai den gơtùi rê bơh hìu sơnơm. Bè phan sa den cau kòp pal sào sa tơl ală bơta phan bơkah, um kloh să jan niam, gàr kloh tềng tiah reh nàng bañ gơtìp mồr, ala phan pùt kung gàr niam bơta ờ gơtìp mồr. gơwèt mờ broă tơnguh uă bơta pràn, tàm poh sơnrờp bañ lòt tàp pràn să jan. tơnơ̆ mờ tŭ ală bơta tơngŏ jơh jê den cau kòp gơtùi lòt tàp pràn să jan di mơ nàng sền gàr să jan, bañ wèr uă ir”.

Ơ ƀák sĩ, kòp jê pròc dŭt tàm kơnòm dềt mờ cau dờng geh bơta krơi is bè lơi?

Ƀák sĩ Trần Thế Vinh: “Bơta di gơlan gơtìp kòp jê pròc dŭt tàm jơh ală cau là ndrờm bal, bơh kòn dềt pa deh tus mờ cau kra. Bơta krơi is bơh jê pròc dŭt tàm cau dờng mờ tàm kơnòm dềt geh dùl bơta tờm ngan là gơwèt mờ cau dờng neh git bơta jê kung bè bơta gơlik geh tus mờ bơta pràn să jan dê, mờ lòt kham is. Gơwèt mờ kơnòm dềt, bơta tơngŏ bơh jê pròc dŭt là jê ndul, geh kơnòm dềt ñìm, geh bơta gơtìp jê ndul, ală cau mè lơh ngan cèng kòn dềt lòt kham gờñ, bañ blơi is sơnơm hùc tàm hìu. Broă sơm kòp den kung ờ geh bơta krơi is sơl, mìng kal ke ngan là tàm bơnah broă gŏ cau kòp tài kòn dềt ờ hềt git. Niam ngan tŭ gŏ bơta pràn kơl dang să jan kơnòm dềt geh tơngŏ tam gơl ni sơna bè bơta tơrdih phan sa, ñìm, sào sa ờ pràn, ờ bài sào, geh tơngŏ duh să di mơ den pal kah rơcang lài”.

Ơ, dan ưn ngài ƀák sĩ!