Ƀòn dờng Gia Nghĩa gam là tiah gơtìp uă bơh kòp mprơm gơlik mhàm tàm càr Dăk Nông dê mờ 67 tiah gơtìp kòp, rơlao 1 rơbô 100 nă cau gơtìp. Gah lơh sơnơm gam bơyai lơh ƀồm sơnơm tàm uă tiah, mờ lơh pràn broă mblàng yal, lam sồr làng bol tơnguh uă jơnau git wă, rơcang lài lơh ală broă nàng kơrian kòp gơtờp. Cau lơh sơnơm tus tơl hìu nàng bơto sồr lơh jăt ală broă gơsơ̆t kih dà, pơs wàs kloh niam tiah kis. Mò Đinh Thị Quyên, Kwang atbồ Hìu sơnơm sơnah ƀòn Nghĩa Trung, do là tiah geh cau gơtìp kòp mprơm gơlik mhàm gơguh uă pà git: “Hìu sơnơm bơyai lơh lam làng bol tàm mpồl ƀòn lòt gơsơ̆t kih dà, ală gah, mpồl lơh broă ndrờm tus bal. Tŭ do khà cau gơtìp kòp kung gam uă ngan, kơ̆p kờñ làng bol tơnguh uă jơnau git wă nàng bal mờ gah lơh sơnơm, mờ gơnoar atbồ tàm do gơsơ̆t is kih dà tàm hìu ơm, tàm anih lơh broă nàng kơrian kòp mprơm gơlik mhàm”.

Tŭ do, gùt càr Dăk Nông neh gŏ mờr 2 rơbô nă cau gơtìp kòp mprơm gơlik mhàm, rơlao 100 tiah gơtìp kòp, sơrlèt uă ngan mờ gùt nam 2023. Pal kah ngan, lồi nhai 06 lài do neh geh dùl nă cau kòp 42 sơnam kis tàm xã Kiến Thành, kơnhoàl Dăk Rlấp gơtìp chơ̆t tơnơ̆ mờ 08 ngai gơtìp kòp mprơm gơlik mhàm. Tềng đăp mờ bơta kòp mprơm gơlik mhàm pơn jăt tai gơtờp pràn tŭ gam tàm nggùl kàl mìu, gah lơh sơnơm càr Dăk Nông gam pơgồp bal nền nòn mờ ală gah lơh broă geh gơnoar bal mờ gơnoar atbồ tàm ală tiah tơrgùm ală broă lơh nàng rơcang kơrian kòp gơtờp. Ƀák sĩ Êƀan Thanh Sơn, Phó Kwang atbồ Anih tờm sền gròi kòp tê jê să càr Dăk Nông bơto sồr làng bol bañ sền ờ sơ̆p tài kòp mprơm gơlik mhàm di gơlan lơh gơtìp chơ̆t uă ngan. Ƀák sĩ Êƀan Thanh Sơn đơs: “Di lah mìng gơlik mhàm là bè ờs tàm să, gơlik mhàm tềng jơng sề den gam di mơ, mơya gơlik mhàm tàm dơlam să den di gơlan ờ jai sơm bời. Làng bol bañ sền ờ sơ̆p tàm tơngai do. Tŭ do gam tàm kàl kòp gơtờp, geh tơngŏ kòp mprơm gơlik mhàm den pal tus mơ hờ hìu sơnơm dà lơgar nàng geh kham, jăt sền mờ geh ai tàm broă sơm kòp. Tŭ hơ̆, hìu sơnơm git tiah lơi gơtìp kòp, tiah lơi geh cau kòp nàng geh ală broă lơh nàng kơrian mờ kòp nền nòn rơlao”.

Jăt Mpồl lơh sơnơm Dunia yal, kòp mprơm gơlik mhàm geh tam pà gơs 2 mpồl: Mpồl ờ tơngŏ mờ mpồl tơngŏ jroă. Ală bơta tơngŏ bè ờs ngan bơh kòp mprơm gơlik mhàm tàm bơta ờ jroă, tàm hơ̆ geh: Duh să gel bal jê măt, jê bồ, gơlik toh pơrhê, gơdan hă, jê tàm kồ jơng kồ tê,… ală bơta tơngŏ geh bơh 04 tus 07 ngai. Di lah kòp mprơm gơlik mhàm di mơ, cau kòp geh sền gàr niam di pal den geh sơm bời tơnơ̆ tàm 01 poh bơh tŭ gơtìp.

Tŭ gơtìp kòp mprơm gơlik mhàm tàm bơta jroă, cau kòp rơ̆p geh tơngŏ bơh bơta di mơ mờ geh bal bơta tơngŏ bè: Gơlik ală toh pơrhê tềng să. Gơlik mhàm muh ha là tềng jơng sề. Gơdan hă mờ hơ̆ gơlik mhàm ha là geh mhàm tàm phơng (tàm gơlik mhàm tàm pròc). Hă uă, jê ndul, jơng tê mrềt. Să jan glar, kơrwài, gơdan bĭc uă. Tŭ geh tơngŏ ală bơta do cau kòp pal tus mơ hờ hìu sơnơm nàng geh kham mờ sơm kòp di tŭ, di lah lơyài di gơlan gơtìp jroă mờ chơ̆t là uă ngan.

Nàng sền gàr bơta pràn kơl dang să jan să tờm, cau tàm hìu nhă mờ ală cau gùt dar in, Ƀộ Lơh sơnơm hòi jà làng bol tàm pah poh ai 10 phút gơsơ̆t kih dà mờ lơh jăt ală broă nàng kơrian mờ kòp gơtờp bè tơngơ̆ do:

1.Sền gròi, gŏ mờ gơsơ̆t kih dà tàm ală phan đơ dà ngui sa tàm hìu mờ broă lơh, sùm rào, til kơ̆ phan đơ dà mờ ală phan ngui nàng đơ dà, ròng ka nàng sa kih dà.

2.Sùm bơsoh dà tàm ală gri bơkào, tuh ờ uă boh ha là dà sơnơm gơsơ̆t kih dà tàm bơngàn dà kờl jơng kƀàng, sơtèk dà ròng ka tàm hìu, phan kờn dà tùh mrềt…

3.Sơbì ală phan siồ siă, tơlồk dà kờn is, sơklŭp ală phan ngui lơh kờn dà ờ geh ngui, nàng bañ geh sơmăc deh tăp.

4.Bic tàm kơmùng nàng rơcang kơrian sơmăc kăp geh bal trồ ngai, soh ào mpha jòng jơng jòng tê, ngui khàr dà sơnơm ƀồm gơsơ̆t sơmăc, ñàng sơmăc, phơng bong bơtrơh sơmăc, phan đèng gơsơ̆t sơmăc… nàng gơsơ̆t sơmăc mờ rơcang kơrian bañ ai sơmăc kăp.

5.Pơgồp bal mờ gah lơh sơnơm tàm ală broă lơh gơsơ̆t kih dà mờ ală dơ̆ ƀồm sơnơm kơrian kòp gơtờp.

6.Tŭ gơtìp duh să tus mơ hìu sơnơm nàng geh kham mờ bơto pơlam tàm broă sơm kòp. Bañ sơm is kòp tàm hìu.