Jăt Ƀộ Lơh sơnơm dê yal, kờp bal pah nam Việt Nam geh pơgăp 1 tơlak 400 rbô nă kơnòm dềt geh deh, tàm hơ̆ geh bơh 1,5% tus 2% khà kơnòm dềt bơtờp ală bơta ờ niam bơh mè deh. Is ồn, jơh gùt lơgar tŭ do geh rlau 10 tơlak nă cau cèng gen kòp lề mhàm bơh mè deh Thalassemia, rlau 20 rbô nă cau gam kờñ sơm bời. Pah nam geh tai pơgăp 8 rbô nă kơnòm dềt geh deh bơtờp kòp, tàm khà do geh pơgăp 2 rbô nă oh gơtìp kòp tàm bơta jroă, kờñ geh sơm kòp jơh rài kis. Do là dùl tàm ală bơta kòp neh mờ gam lơh gơlik ală jơnau gơlời wơl kơn jơ̆ ngan tus bơta niam khà kờp làng bol- bơta gar sơntìl. Jơnau lơh nền tàm pơrjum sồ 21 bơh Mpồl Duh broă Đảng Dà lơgar dê bè broă lơh khà kờp làng bol tàm bơta pa, geh jơnau kờñ tus nam 2030 geh 90% klau pơnu ùr ơruh geh bơto pơlam kham pràn kơldang să jan lài mờ tŭ bau; 70% khà cau ùr geh bun geh kham nàng gĭt lài êt ngan là 4 bơta kòp, bơta ờ niam bơh mè deh mờ 90% khà kơnòm kòn se geh kham nàng git lài êt ngan là bơh 5 bơta ờ niam bơh mè deh gơbàn uă ngan rlau jơh. Bulah ƀòn lơgar neh geh bơta bơcri ai broă lơh khà kờp làng bol in mơya jăt ồng Vũ Duy Hưng- Kwang lam bồ Ci Kụk Khà kờp làng bol, Deh dùh di kơrnhia tàm hìu bơnhă Hà Nội dê, kung gam kờñ pal geh sơl broă lơh mblàng yal nàng broă kham lài mờ tŭ bau, kham nàng gĭt lài bơta ờ niam bơh mè deh lơh geh khà cau tus bal lơh uă rlau tai. Ồng Vũ Duy Hưng, đơs: “Bơh nam 2010, Hà Nội neh lam lơh uă broă lơh bơta niam khà kờp làng bol, tàm hơ̆ geh săc rwah kòn se, săc rwah lài mờ tŭ deh, tus nam 2015, ală jơnau neh lơh nền kham nàng gĭt lài, kham lài, sơm bàr pe bơta kòp lài mờ tŭ deh mờ kòn se pa deh tàm ù tiah ƀòn dờng Hà Nội dê neh lam lơh uă làm bă tiah tàm ù tiah ƀòn dờng Hà Nội dê. Kờp tus jơh nhai 09 nam 2024, Hà Nội neh lơh geh khà săc rwah lài mờ tŭ deh jơh gùt ƀòn dờng geh 88,7%, khà săc rwah kòn se pa deh geh 90,3% khà ală yô ùr ơruh klau pơnu geh kham lài mờ tŭ bau geh 65%".

Tàm ală nam do, broă lơh khà kờp làng bol tiah làng bol jơi bơtiàn dồ êt nă cau mờ tiah kơh bơnơm neh lơh geh uă broă, bulah bè hơ̆, bau rềp mờ cau jơi nòi bal mờ jơnau geh ngan bau gờñ gam là dùl broă kal ke, gơrềng tus bơta niam khà kờp làng bol. Jăt Cau pơgru dờng- Tiến sĩ ồng Nguyễn Duy Anh, Kwang ătbồ Hìu sơnơm Cau ùr deh dùh Dà lơgar, broă bau mờ geh bun gờñ ir ờ mìng lơh gơrềng tus pràn kơldang să jan cau mè dê lơm mờ gam lơh gơmù uă ngan bơta niam gar sơntìl dê. Ồng Nguyễn Duy Ánh, đơs: "Broă cau ùr sơnam ờ hềt dờng geh bun rơ̆p là jơnau kal ke mờ să tờm cau kơnòm pa ơruh hơ̆ tơn, ờ hềt gĭt bè lơi là lơh mè, jơh ală tŭ tơngai glèng bun kờñ geh jăt sền, jơh bal pràn kơldang să jan cau mè den ndrờm bè gơtìp lời sơrbì. Khà tơrgùm kờp ờ hềt tơl bol hi gam gŏ gơguh tai, mờ hơ̆ là jơnau pal muăt jrùm ngan, digơlan jơh dùl hìu bơnhă, hìu bơsram mờ mpồl bơtiàn bol he kờñ pal mblàng yal bơto bơta lơh aniai bơh geh bun tŭ sơnam pa ơruh, bơto ală sau in bè pràn kơldang să jan deh dùh nàng gĭt rơcăng pleh bun".

Bal mờ ală broă pơn jăt tai tơrgùm bơsong bè bơta pràn kra khà kờp làng bol mhar mờ rơ̆p gờñ mŭt tàm tơngai khà kờp làng bol biàng hơ̆ là niam ngan rlau jơh; bơta geh ngan bau gờñ, bau mờ cau rềp jơi nòi bal, geh bun mờ deh kòn tŭ sơnam ờ hềt dờng…jăt ồng Lê Thanh Dũng, Kwang lam bồ Kụk Khà kờp làng bol, Ƀộ Lơh sơnơm dê yal, tŭ do bơta lin cau ùr mờ cau klau gam jơnhoa tàm tŭ khà deh gơmù uă ngan rlau jơh bơh lài tus tŭ do mờ đơs lài pơn jăt tai gơmù tàm ală nam pơn jăt tai gam gơ tơlik jơnau kơlôi pal bơsong gơ wèt gah khà kờp làng bol tŭ bơta rơ̆ khà kờp làng bol neh lơh geh rlau 100 tơlak nă. Ồng Lê Thanh Dũng, đơs: "Dùl tàm ală kal ke bơta lòng là broă gàr khà deh ala tàm gùt lơgar ờ hềt mùl màl kơ̆ kơl jăp, geh bơta ờ ndrờm bal đah ală kơnhoàl ù tiah ƀòn lơgar, ală tiah, ală mpồl khà kờp làng bol krơi is, geh jơnau khà deh gơmù lơyah, nam 2023 là 1,96 nă kòn tàm 01 nă cau ùr, do là khà lơyah ngan rlau jơh tàm jơnau kah yau mờ đơs lài rơ̆p pơn jăt tai gơmù tàm ală nam tus. Bơh nam 2011, Việt Nam ngan ngồn mŭt tàm tơngai kra khà kờp làng bol, là dùl tàm ală dà lơgar geh bơta pràn kra khà kờp làng bol mhar ngan rlau jơh dunia, bơta do lơh gơlik bơta kơn jơ̆ ai ală bơta sền gàr lơngăp lơngai rài kis mpồl bơtiàn, gơguh priă tă ai cau kra in. Dơ̆ pe là khà pơndrờm ùr klau tŭ deh jơnhoa, ờ hềt geh tềl gơmù, ngan tài bè hơ̆, kơnòl broă bơh broă lơh khà kờp làng bol tơngai do dê sơlơ kal ke mờ kal ke rlau pơndrờm mờ tŭ tơngai lài".