Tŭ ală mpung bơkàu chi bơtăng kềng bàr gah gùng ƀòn Plei Ơp lì rơmĭt gơklŏ gơcrà kung là tŭ làng bol rơcăng drăp tơrnờm, cing mồng ai ală ngai sa nam ñô nhai in. Bi Puih Ly, làng bol tàm ƀòn Plei Ơp pà gĭt, bơdìh mờ tam phan, ròng phan den kă bro phan, drơng broă sa priă, lòt nhơl tàm Plei Ơp ndrờm bơtàu tơngguh. Cau geh broă tàñ phan mờ đơr gle rơyah, broă tàñ ồi, ƀĕ tơrnờm halà jak gĭt dròng cing jañ mồng ndrờm geh priă lơh geh uă ngan. Lơh sa làng bol dê tŭ do neh kơ̆ kơl jăp den tàng sơlơ lời uă bơta sền gròi ngui niam bơhiàn niam chài ờs mờng bơh yau:

“Bè bơhiàn mờng kwèng bơh yau tus ngai bơhiàn ờs mờng bơh yau cau Jrai dê den ndrờm lơh yàng duh khuai hìu rông, lơh yàng pơthi ƀồc, dròng cing jañ mồng kung gam geh prăp gàr sơl, ờ gơtùi sơrbì ờ. Tài cing mồng bơh rài yau, rài ồng deh bàp, ồng deh mè lời wơl nàng bơto yal wơl ai rơnàng kơnòm să tơnơ̆ do in. Bulah lài do krơi, mpồl bơtiàn tŭ do krơi rao, tŭ do làng bol cau lơi kung geh lơh sa kơ̆ kơl jăp lơm”.

Làng bol ƀòn Plei Ơp tŭ do geh uă broă lơh nàng drơng năc lòt nhơl: tàñ ồi, trŭ sa, ƀĕ tơrnờm, tàñ phan, pơlam lòt còp sền den tàng ală bơta kwơ niam chài ờs mờng bơh yau ờ mìng geh sền gàr mờ gam gơgơs bơta pràn nàng bơtàu tơngguh. Năc tus ƀòn Ơp ờ mìng nàng triang sền ù tiah ƀòn lơgar lơm mờ là nàng kis lơyài, iăt kơno, gĭt gŏ mờ tơmŭt bal să he tàm ù tiah niam chài mùl gŏ is bơh kòn cau Jrai dê, Mò Hoàng Thị Hảo, năc lòt nhơl tus bơh càr Cao Bằng yal tŭ tus còp ƀòn Ơp: “Đơs ngan là bơtuah ngan, añ geh lòt jăt tour añ den gŏ là niam ngan, ù tiah ƀòn lơgar là niam ngan mờ kòn bơnus tàm Gia Lai den là đềt mềr ngan, nhơm trồ tiah mrềt lơngơm dipal ngan ai năc lòt nhơl tàm Gia Lai in”.

 Tŭ do, ƀòn Ơp geh bàr mpồl cing mồng, dùl mpồl cau dờng mờ dùl mpồl ơruh pơnu kơnòm pa tàu, bal mờ dùl mpồl tam ya yau, lơh broă ngai sơlơ jơh nùs. Ờ dồ êt hìu làng bol, mpồl lơh sa kă bro tàm Pleiku mờ càr Gia Lai neh rơ wah Plei Ơp là tiah bơcri priă. Ồng Rơ Mah Hur là cau lam bồ thôn hừh nùs ngan tài bơh jơh bal sươn mìr mờ niam chài gam geh tơrgùm bal dùl tàm broă rơndăp lơh bơtàu tơngguh lòt nhơl lơh broă sa sươn sre – mpồl bơtiàn.

“Geh bơta sền gròi neh bơcri priă ai ƀòn Ơp bol hi in ală phan bơna bè gùng dà, hìu rông, hìu rơng, nàng gàr wơl bơhiàn niam chài ờs mờng bơh yau ƀòn lơgar dê. Làng bol mờ să tờm añ kung gŏ geh uă ngan bơta pràn bơtàu tơngguh. Làng bol geh bơsram bè lòt nhơl, broă chài boh bơr mờ năc, làng bol kung tơryăng ngan bơsram tàp nàng gĭt broă bơtàu tơngguh lòt nhơl”.

Ơm rềp bal mờ làng bol, ală anih kă bro mờ gơnoar ătbồ ƀòn lơgar kung jơh nùs lòt bal bơtàu tơngguh lòt nhơl. Mò Trần Thị Trà My, Cơldŭ Niam chài – Mpồl bơtiàn sơnah ƀòn Pleiku, pà gĭt: gơnoar ătbồ ƀòn lơgar neh gĭt nền loh pơlam gùng bơtàu tơngguh ƀòn Ơp gơgơs ƀòn lòt nhơl mpồl bơtiàn lơh lài, gơ jăt bal mờ prăp gàr niam chài jơi bơtiàn Jrai dê.

“Brơn brài chờ hờp ngan là ală broă lơh do neh dờp geh bơta dùl nùs bal tus bal bơh làng bol ƀòn Ơp dê. Bè sền bal den tŭ do làng bol ƀòn Ơp neh crăp rơcăng ai broă wă mờ drơng năc lòt nhơl tus còp sền gŏ ngan ngồn bè niam chài, bè broă lơh ờs mờng bơh yau, bè phan sa kòn cau Jrai dê…Kơ̆p kờñ ngan tàm tơngai tus, tour lòt nhơl rơ̆p uă cau gĭt tus, làng bol ƀòn Ơp geh drơng uă năc lòt nhơl rlau”.

Tàm bơta gơ jă gơ jal bơh drà bơnơm Pleiku dê, ƀòn Ơp gam rơhời gơgơs anih lòt nhơl mpồl bơtiàn bềng bơhiàn krơi is. Làng bol mờ năc lòt nhơl tus ndo, geh sền gŏ bơta lơngăp lơngai ờs bè ờs ngan, mơkung gơmŭt jrô tàm ală bơta niam chài. Làng bol ƀòn Ơp gam bal mờ gơ̆p rơndăp mòn gơs dùl ƀòn kòn cau Jrai bơnĕ bơnài đah tiah drà mờ hwềng ƀòn, đah bơhiàn ờs mờng bơh yau mờ rài pa.

Kung ơm tàm drà bơnơm Pleiku sơl, dilah ƀòn Ơp bơnĕ bơnài đah tiah drà mờ hwềng ƀòn, den ƀòn Ia Nueng kung gam bè ờs, bơh yau cèng uă bơhiàn niam chài krơi is kòn cau Jrai dê. Biển Hồ Tơ Nưng geh pơnyơu bè bàr nơm măt Pleikubal mờ sơnò măt tơrlir là ală brê nho gùt nam kơno sùm săp ntas càl khồm bè đơs crih. Rềp kềng brê nho hơ̆ là ƀòn Ia Nueng bè sŏ jòng ùr ơruh pa dờng dê  lời rah muh măt drà bơnơm. Ia Nueng bè ờs ngan, jơh nùs ngan, jrô ơnàng ngan, dùl anih àng bè ƀòn lơgar pa lơh lài, gam lơh ngan tam gơl să he gơgơs ƀòn niam chài lòt nhơl mpồl bơtiàn gơkờñ ngan.

Ƀòn Ia Nueng tŭ do neh soh tàm să ào pa bal mờ ală gơl gùng dă mờ bê tông kloh niam, ală hìu geh lơh dờng niam mơya kung gam bè ờs bơh dùl ƀòn Tây Nguyên ờs mờng dê. Tàm ƀòn do, kòn cau Jrai geh mờr 97% khà kờp làng bol, neh geh khà ƀòn lơgar pa lam lài bơh nam 2019. Sơrlèt mờ ală gơrềng bơh tiah drà dê, ƀòn Ia Nueng kung gam gàr sùm bơta niam, ờs mờng mờ ală phan lời wơl niam chài ờs mờng kwơ màng. Bi Thiên, Kwang atbồ ƀòn Ia Nueng pơnyờ să tŭ đơs bè ală tam gơl tàm ƀòn: “Bơh broă bơ̆t bơtàu ƀòn lơgar pa, rài kis làng bol geh gơguh loh làng ngan. Hìu rơƀah gơmù, hìu tơl ngui tơl sa gơguh. Làng bol tàm ƀòn pin dờn ngan tàm broă đơng lam bơh Đảng mờ Dà lơgar dê. Làng bol bol añ chờ hờp ngan”.

Tàm ală dơ̆ pơrjum ƀòn, tŭ geh yal bè gùng dà broă bơ̆t bơtàu ƀòn lòt nhơl mpồl bơtiàn, làng bol tàm ƀòn Ia Nueng ndrờm tơlik nùs nhơm chờ hờp mờ ring bal uă. Ồng Hmrik pà git: Làng bol chờ hờp ngan, cau lơi kung kơ̆p kờñ geh pơgồp bal bơta pràn bơh să tờm dê nàng tus bal lơh rơndăp broă. Làng bol tus bal bơh broă dềt ngan bè ngan bè gàr kloh niam, ù tiah niam nàng ƀòn kloh niam, tam bơkào jăt gah gùng lòt tàm ƀòn nàng ai tơngŏ bơta niam. Nàng ƀòn Ia Nueng geh bè tŭ do, geh broă lơh dờng màng ngan bơh ồng Hmrik dê tàm broă mblàng yal, lam sồr geh cồng nha làng bol ƀòn lơgar kòn cau Jrai dê tơn jơh ală bơhiàn ờ niam, tus bal bơ̆t bơtàu rài kis pa gơguh jăk, gàr niam mờ tơnguh bơta niam chài kòn cau dê.

"Pơnyờ să ngan tài rài kis làng bol geh gơguh loh làng ngan. Gùng lòt tàm ƀòn neh geh lơh kloh niam, hơ̆ là broă sền gròi bơh Đảng bal mờ broă lơh ngan bơh làng bol dê”.

Bè jơnau ồng Hmrik yal, ƀòn Ia Nueng tŭ do ờ mìng kloh niam mờ gam là anih prăp gàr ală bơta kwơ rài yau lơh chờ hờp nùs nhơm cau năc lòt nhơl tus sền. Hơ̆ là mpồl tờm jrê dờng git nđờ rơhiang nam, dà mbòr ờs mờng, ală hìu jòng hờ đang mờ hìu rông gam bè ờs. Tàm hơ̆, bơta kwơ màng ngan là tàm ƀòn gam prăp gàr niam ngan phan lời wơl niam chài ờ di phan bơna krơi is. Ƀòn tŭ do geh 5 bòr cing mồng, geh ngui tàm ală dơ̆ ñô sa chờ kwơ màng bè jun bao, chơ̆t jê, lơh yàng dờng pràn să jan… Bal mờ hơ̆, ală broă lơh ờs mờng bè tàñ sơ̆, trah rùp, tàñ ồi yau kung geh ală hìu nhă prăp gàr sùm. Là dùl tàm ală cau jơh nùs gơboh kờñ ngan mờ broă lơh lòt nhơl mpồl bơtiàn, Lŏ H’ Huyên, Củ tịc Mpồl cau ùr ƀòn Ia Nueng pà git, lài do, làng bol tàm ƀòn mìng lơh broă lòt nhơl lơh is. Tŭ do geh jơnau bơto sồr den làng bol rơ̆p tus bal pơgồp bơta pràn, lơh ngan nàng ai ƀòn Ia Nueng gơs anih tus lòt nhơl niam bơnĕ ngan.

"Ƀòn Ia Nueng prăp gàr tờm jrê dà mbòr kung gam bè ờs tơn. Lòt nhơl mpồl bơtiàn ƀòn dê lơh rềp mờ Biển Hồ, cau năc lòt nhơl lòt gan là gơtùi mù mờ nhơl sền tàm tiah do. Tơl nă làng bol geh tus bal pơgồp bơta pràn nàng pơs wàs gùng tàm ƀòn kloh niam”.

Bè đah gơnoar atbồ ƀòn lơgar, rơndăp broă bơtàu tơnguh ƀòn Ia Nueng gơs ƀòn lòt nhơl mpồl bơtiàn gam geh sàh Biển Hồ lơh pràn kơl dang ngan. Jăt ồng Đặng Khánh Toàn, Phó Củ tịc Anih duh broă Làng bol sàh Ia Nueng yal, bơdìh mờ broă prăp gàr phan lời wơl, sàh gam bơyai lơh pờ ală ơdŭ bơto, bơtơl jơnau git wă bè lòt nhơl jăk chài in.

“Anih duh broă Làng bol sàh Biển Hồ neh dan cih măt mờ Sờh Niam chài Tàp pràn să jan mờ Lòt nhơl ai ƀòn mpồl bơtiàn Ia Nueng kòn cau Jrai gơs dùl tàm ală ƀòn lòt nhơl pơnrơ ngan lơgar Việt Nam dê. Tŭ do rài kis bơh làng bol neh tơl ngui tơl sa, niam bơnĕ. Kwơ màng là tàm ƀòn do geh bă brê tờm chi dờng git nđờ rơhiang nam. Bol añ kung neh bơ̆t bơtàu mờ prăp gàr dà mbòr, prăp gàr hìu ƀồc, prăp gàr bơta niam chài mpồl bơtiàn…”.

Mờ broă ring bal dùl nùs bơh làng bol dê, bal mờ broă tus bal pràn bơh gơnoar atbồ, bal mờ bơta niam chài kòn cau Jrai geh prăp gàr niam, ngui niam, pin dờn là ƀòn Ia Nueng gờñ gơs dùl anih pơrgon lòt nhơl niam bơnĕ ngan tàm pang rùp lòt nhơl Tây Nguyên dê, pơgồp bal tàm broă tơnguh uă priă geh bal mờ rài kis, di pal ngan là ƀòn, ƀòn lơgar pa lam lài bè broă prăp gàr niam chài mờ bơtàu tơnguh kơl jăp.