Kưt là đơs bè bơta kơlôi sơnơng, hòi là đơs yal jơnau. Tàm niam chài cih sră hòi là đơs yal wơl, hơ̆ là yal bè nùs tồr, bơta kơlôi sơnơng he dê mờ ờ geh bơta ndang, rơlĕ, gơ mìng geh sap đơs. Gùng đơs kưt geh bơta đơs nisơna uă ngan. Mờ bơta yal jơnau, bal mờ ală cau chài, tơl nă cau ndrờm gơtùi đơs kưt lơm. Bè tàm ies ƀồc den đơs yal nùs tồr he dê mờ cau neh sang rài halà tàm ală ngai chờ den đơs bè dùl dơ̆ tơm boh bơr, nting tơngkah làng bol tàm ƀòn tam klac bal mờ gơp, hòi jà lơh sa, nting tơngkah kòn sau kis niam, halà đơs bè bơta tàm kờñ ùr klau. Tŭ đơs kưt den sùm pal geh kơmbuat điñ buôt, gam hòi là đing kliă halà buôt chôc nàng uh cau đơs in, halà cau đơs uh is tơnơ̆ ală gơl đơs pơnđik. Jơnau đơs tàm sơrbŏ bơr tàm ală jơnau đơs kưt geh rùp hin ai lơh pơn yơu krơi is ngan. Bulah bè hơ̆ geh ală bơta krơi is đah đơs khan mờ đơs kưt tàm rài kis pah ngai. Cau chài ồng Y Đhin Niê ơm tàm ƀòn Triă, sàh Ea Tul, càr Dăk Lăk pà git: “Jơnau đơs tàm sơrbŏ bơr tàm đơs khan yal yau mờ đơs kưt bè ờs geh ală bơta krơi is. Đơs kưt bè ờs là bơceh is tàm tơl tŭ tơngai, đơs pơn yơu bè ală bơta tàm trồ tiah, chi che,… ai đơs khan, ală jơnau tàm sơrbŏ bơr gơ tàm pơn jat sùm, ờ gơtùi ai jơnau đơs do tàm sơrbŏ mờ jơnau đơs ndai”.

Bơta tam gơl bơh rài kis pa tŭ do dê neh lơh gơlik ală bơta kơn jơ̆ tàm broă sền gàr ală bơta niam chài jơi bơtiàn dê, tàm hơ̆ geh gùng đơs kưt tàm jơnau pơnđik kòn cau Rơđê. Cau chài ồng Y Bhĭ Ayun, ơm tàm ƀòn Kna, sàh Cư Mgar, càr Dăk Lăk yal: ală cau chài dờng sơnam là ală cau gàr huềng, gùng đơs is ồn bơh gùng đơs pơnđik kòn cau Rơđê dê, tàm hơ̆ geh đơs kưt. Broă lơh gơlik bơta kờñ gơboh, hòi jà kòn sau rê wơl mờ gùng đơs pơnđik, bơta niam chài jơi bơtiàn mờ sền gàr ală bơta niam hơ̆ ờ ƀuơn dồ êt lơi tài ală cau chài wă wờng uă, gơtùi bơto wơl ờ gam uă tai. Cau chài ồng Y Bhĭ Ayun pà git: “Rài yau ală cau chài sùm đơs kưt tàm ală ngai sa chờ hờp. Tŭ do, ờ huan geh cau git đơs kưt tai, dilah git đơs den kung ờ gam chài bè ală cau dờng sơnam tai. Añ kơp kờñ geh ală cau đơs kưt jak den he kup sap wơl, bơto jơh nùs kòn sau in bơsram tai”.

Jat ồng Y Mang, Phó Kwang lam bồ Anih tờm mblàng yal jơnau – niam chài – tàp pràn să jan sàh Quảng Phú, càr Dăk Lăk, do là tiah mờ tŭ do geh rlau 300 nă cau chài gam git đơs tàm sơrbŏ bơr, đơs pơnđik. Nàng sền gàr gùng đơs pơnđik ai rơnàng tơnơ̆ do in, ală nam do, gah niam chài sàh neh lơh ngan bơto bơtê tàm ală hìu bơsram, ală ơdŭ geh pờ tàm thôn ƀòn, bulah bè hơ̆ do là dùl broă kờñ pal geh bơta kơ̆ dơn: “Gơ wèt mờ gah atbồ niam chài, bol he pal geh uă broă lơh gơ rềng tus broă lơh prap gàr. Tàm hơ̆ geh đơs pơnđik Rơđê mờ gàr sùm ală dơ̆ bơyai lơh đơs pơnđik mờ lam lơh uă rlau tai, pah nam lam lơh uă broă lơh nàng bơto wơl rơnàng kơnòm să in, lơh wơl mờ gàr sùm”.

Mò Linh Nga Niê Kđăm – Cau kơlôi sơnơng niam chài bơh yau kòn cau Tây Nguyên pà git, tŭ do anih nàng đơs pơnđik rơhời kal ke rlau, gam êt ngan cau git bơto đơs pơnđik. Broă bơto wơl, tàm pơ dờn wơl gùng đơs pơnđik kòn cau Rơđê, tàm hơ̆ geh đơs kưt kờñ pal sền gròi rlau tai. Mìng geh ală cau geh bơta chài bè đơs crih hơ̆ sồng gơtùi đơs kưt: “Rài yau, tơl nă cau pah tŭ tàm tìp den đơs kưt, đơs eirei uă ngan, ală klau pơnu git jơh, ờ geh cau lơi bơto. Mìng sền, iat mờ jat đơs. Yàng pà cau lơi in den cau hơ̆ gơtùi đơs. Ai cau lơi ờ git đơs den hơ̆ là yàng ờ ai pà. Ờ geh cau lơi bơto đơs kưt kung bè eirei. Ală bơhiàn lơh yàng ờs mờng tàm ală dơ̆ bơ tòm tơrgùm mat den khi kung đơs kưt. Niam chài mblàng wơl mờ bơr geh cih dờp uă. Tŭ do ală broă lơh hơ̆ ờ gam tai. Den tàng rơnàng kơnòm să ờ git đơs kưt mờ eirei. Bè hơ̆ den tàng tàm sră bơto jơnau đơs crih kâp 1 in añ neh sồr bơto jơnau pơnđik Bòn Dur Kmăn nàng prap gàr wơl”.

Bơh yô yau, gùng đơs kưt là dùl phan sa nùs nhơm ờ gơtùi ờ geh tàm rài kis cau Rơđê dê. Tàm hơ̆, să tờm mpồl bơtiàn cau Rơđê git ki ngàm bơta krơi is bơh đơs pơnđik kòn cau he dê. Tàm rài kis tŭ do, bal mờ broă dong kờl prap gàr bơh dà lơgar dê, tŭ lơh ală anih lòt nhơl mpồl bơtiàn, cau Rơđê kung gam rơhời lơh wơl, sền gàr, ngui niam bơta niam chài jơi bơtiàn dê, tàm hơ̆ geh gùng đơs pơnđik, mblàng wơl bơta kờñ gơboh nàng rơnàng kơnòm să in tàm pơ dờn wơl.

Tàm ală niam chài li la uă ngan bơh kòn cau Rơđê dê, ală gùng đơs pơn đick bè đơs eirei, đơs kưt, yal khan… là dăng che tàm tơrbŏ hwềng nùs, tơn jòng ală kir sơnrai bơh rài ồng pàng dê lời wơl. Mờ tàm ƀòn Tu, sàh Ea Tul, càr Dăk Lăk, geh dùl nă cau ùr ngềt ngơ̆t mơya jơh nùs ngan sền gàr mờ mblàng lời wơl bơta kờñ đơs pơn đick- hơ̆ cau chài H’ Ƀliư̆ Hwing.

Mờ săp đơs eirei niam ngan, jrô ndơ̆p, cau chài H’Bliư̆ Hwing ờ mìng là cau lơh àng tàm tơl dơ̆ lơh chờ lơm, mờ is ồn gơ tŭp tus plai nùs tàm ală ngai muăt jrùm. Jơnau đơs bơh mò dề cèng bềng bơta ngoh rơngăc: bơh bơta pơlai soh mờ cau neh chơ̆t, tus kờñ ngan gùng đơs bơta kờñ gơboh jơh nùs, den bơta kơ̆p kờñ bơt bơtàu ƀòn lơgar pas niam. Cau chài H’Bliư̆ Hwing pà gĭt: “Bơh lài do, ồng pàng he neh mblàng lời wơl gùng đơs pơnđick ờs mờng bè đơs eirei, đơs kư̆t- ală bơta niam bơnĕ niam ngan mờ kwơ ngan bơh jơi bơtiàn dê. Bol he kờñ pal sền dờng màng mờ sền gàr ală bơta kwơ nùs nhơm hơ̆, ờ gŏ di lời roh tĕ ală bơhiàn niam chài neh geh ồng pàng dê lời wơl bè đơs eirei, đơs kưt, uh điñ tut.. Đơs eirei sùm geh đơs tàm ală dơ̆ tơ̆p ƀồc, dơ̆ tàm tơngăc mờ cau neh chơ̆t. Tơngume jơnau đơs yal wơl rài kis bơh cau neh chơ̆t dê, tơngŏ bơta pơlai soh uă ngan mờ bơta jê sồt muăt jrùm uă ngan. Jơnau đơs mpoong bơh trồ mang tus àng drim, ờ mìng nàng kah kơlôi lơm, mờ gam nàng đơs tus ală bơta niam bơnĕ bè gơ̆p bơyô, cau kờñ gơboh, ƀòn lơgar mờ bơta kơ̆p kờñ bơt bơtàu ƀòn lơgar ngai sơlơ hờm ram, pas niam”.

Bơta kờñ ràng tơlik jơnau đơs pơnđick neh gơ mut bềng tàm nùs nhơm cau chài H’Bliư̆ Hwing dê. Lòt gan ală nam nhai bơh rài kis, mò iăt, rơwah đơs jat tàm tơl gùng đơs, jơnau pơnđick dê.

Tàm broă đơs jơnau pơnđick bơh cau chài H’Bliư̆ Hwing tơngŏ ală bơta gơguh gơmù nùs nhơm tàm jơnau đơs li la uă ngan, pràn kơl dang, kơ̆p kờñ dùl bơta kờñ gơboh jơh nùs, tơl làm tŭ đơs bè bơta kờñ gơboh ùr klau.

Oh H’Lana Hwing, 12 sơnam, sau ùr bơh cau chài H’Bliư̆ Hwing dê, ngoh rơngăc đơs: pah dơ̆ mò đơs jơnau đơs eirei, ồng nggui kềng gah uh đing năm. Mpoong ntas làm gùt hìu. Jơh hìu bơnhă oh tơrgùm bal nggui iăt jơh nùs ngan. Ală tŭ bè hơ̆, oh gŏ tàm nùs nhơm ram mhŭ. Oh H’Lana pà gĭt, ală tŭ tơngai hơ̆ neh ròng siam tàm nùs nhơm oh dê bơta kờñ gơboh mờ jơnau pơnđick: “Kòn kờñ ngan iăt jơnau đơs eirei. Do ngan là dùl bơhiàn niam chài niam ngan bơh kòn cau Rơđê dê. Tơnơ̆ do kòn rơ̆p bơsram uă rlau nàng gĭt mờ sền gàr bơhiàn niam chài niam bơnĕ do. Kòn rơ̆p jà tai ală gơ̆p bơyô bơsram bal mờ gơ̆p”.

Bi Y-Rowel Hwing, atbồ ƀòn Tu, sàh Ea Tul, càr Dăk Lăk pà gĭt, cau chài H’Bliư̆ Hwing là dùl krơh niam ngan tàm mpồl bơtiàn bè broă mblàng yal bơto bơtê, sền gàr bơhiàn niam bơnĕ jơnau đơs kòn cau Rơđê dê: “Tàm ƀòn Tu, ùr cau chài H’Ƀliư̆ Hwing sùm geh làng bol kờñ gơboh tài bơh săp đơs niam ngan mờ jrô ơnàng ngềt ngơ̆t. Mò ờ mìng geh bơta chài đơs crih ya lơm mờ gam là cau jơh nùs geh mat tàm ală dơ̆ pơrjum niam chài bơh ƀòn lơgar mờ tiah do dê. Mò sùm ngui jơnau đơs nàng pơn jờng, tam pà bal mờ tam klăc bal mờ làng bol tàm tơl ală bơta”.

Bulah sơnam neh dờng, sŏ neh kò lơm jat nam nhai, mơya tàm  mat cau chài H’Ƀliư̆ Hwing kung gam àng geh bơta kờñ ngan mờ niam chài ờs mờng. Mò sùm kơlôi sơnơng dùl bơta: lơh bè lơi nàng ală gùng đơs eirei ờ gơtìp hŭi tĕ tàm bơta gơ pơdar bơh rài kis tơngai pa tŭ do dê, nàng oh kòn kòn sau tơnơ̆ do in kung gam geh iăt, geh đơs mờ pơn yờ să bè mò pàng bơh he dê. Pah dơ̆ đơs eirei, mò ờ mìng gam yal dùl jơnau yal lơm mờ gam pơyoa jơh hwềng nùs, jơh kir sơnrai bơh gĭt nđờ rài kòn cau Rơđê dê tàm jơnau đơs, jơnau ntas đing năm.