Mpồl dròng cing cau ùr Bồ Liêng geh tơnggơs nam 2011, bơh sơn rờp geh 12 nă cau. Bơh bơta gơ kờñ ngan bơh niam chài ờs mờng dê, tus tŭ do mpồl neh geh 20 nă cau tàm mpồl, sơnam bơh 20 tus 50; ràng tơlik dròng cing mờ ală bơta đờng goòng kòn cau, đơs pơnđick mờ tam ya bơh yau. Mìng is bè cing mồng, mpồl neh dròng chài ngan ală jơnau Gùng me (Wă năc), Cing ting (Chờ hờp pha lin), Rơhrach (bơtrơh sềm)… bal mờ bơta lơbơn niam krơi is ngan pơn drờm mờ mpồl klau dròng cing lài do dê.

Bi Ka Phen, ơm tàm sơnah ƀòn Bồ Liêng, chờ hờp pà gĭt, dơ̆ ràng tơlik dròng cing là bơta chờ hờp mờ pơn yơ să bơh jơh mpồl dê tài bơh neh pơgồp dà kơl hề dềt rơhền he dê tàm broă sền gàr mờ ngui niam bơta niam chài ờs mờng cing mồng bơh kòn cau K’Ho dê. Tàm Ù tiah niam chài cing mồng Tây Nguyên- Phan mòn lơh niam ngan mblàng yal mờ bơr mờ ờ di phan bơna bơh kòn bơnus dê. Chài ngan dròng ală jơnau cing 6 bơh yau là ờ hềt tơl ờ, ală bi neh pơn jat tai bơsram cing 2. Cing 2 bơh kòn cau K’Ho dê mìng geh 2 nă cau dròng lơm, bal mờ ală đờng gòng kòn cau ndai bè kơm boăt (kơm boăt 6 ding), rkèl cèng bơta ràng tơlik, bơceh nisơna, bơta chài uă rlau.

Bi Ka Phen pà gĭt: lài do, kòn cau K’Ho pin dờn dròng cing là broă bơh cau klau dê. Ală cau ùr gĭt dròng cing sùm gơtìp ƀòn lơgar sền dờp là cau pràn kơl dang, cau khin cha. Den tàng uă ngan cau ùr  bàs sìl ờ khin bơsram dròng cing. Tơnggơs geh mpồl dròng cing cau ùr là jơh bal mờ tŭ tơngai jŏ ngan nàng oh mi in sơr lèt gan ală jơnau đơs, lơh jat bơta kơ̆p kờñ he dê, lơh geh tai bơta gơ hòi gơ jà gơ kờñ ngan tàm tơl gùng dròng cing bơh jơi bơtiàn dê.

Tŭ do bi Ka Phen pơn yờ să dròng gùng cing “me”- cing tề lam tàm bòr cing 6 pang bơh kòn cau K’Ho dê: “Añ kơ̆p kờñ rơnàng añ kung bè rơnàng oh kòn kòn sau pal sùm sền gàr niam chài ờs mờng lài do bơh ồng mò dê là cing mồng. Bol añ là rơnàng kơnòm să sùm pal cih kah broă prap gàr mờ ngui niam bơta niam chài ờs mờng cing mồng, nàng niam chài ờs mờng do sùm gam prap lời wơl sùm ai ală rơnàng tơnơ̆ do in”.

Cau chài jak bơh yau K’ Bes, cau bơto bơtê tơn dròng cing ai mpồl dròng cing cau ùr Bồ Liêng in, pà gĭt: nàng gơtùi dròng chài ngan dùl jơnau cing là bơta ờ ƀuơn dồ ết lơi, kờñ pal lòt gan dùl tŭ tơngai bơsram tàp uă ngan. Bơta kwơ màng ngan rlau jơh tàm dròng cing là bơta chài tàm tìp gùng ntas, đah do lùp đah ne pal hơ wơl ai gơ in di, den tàng kal ke nàng gơtùi lơh geh dùl tŭ tơngai gờñ ngai do ngai hìng ờ. Mơya gơwèt mờ cau ùr den geh ală bơta ƀuơn is nàng tơnggơs dùl mpồl cau ùr dròng cing . Ồng K’ Bes đơs:“Pơn drờm mờ cau klau den ală oh mi cau ùr bơh tŭ pa deh tus tŭ bau kòn khi ơm tàm dùl tiah, ờ trờn lòt tiah ndai, geh broă lơi kờñ den tơrgùm hòi jà là khi geh mat mơ. Den tàng tơrgùm gơ gơs mpồl dròng cing ƀuơn ngan. Mpồl ùr dròng cing, bơsram tàp niam ngan bè mpồl dròng cing cau klau sơl, geh tŭ khi bơsram tàp gam mhar kah rlau pơndrờm mờ mpồl dròng cing cau klau dê”.

Là cau rơndăp mpồl ding cau ùr Bồ Liêng, cau chài K’ Thế, lài do là Kwang lam bồ Anih tờm Niam chài Tàp pràn să jan- Yal tơngĭt jơnau kơnhoàl Lâm Hà, càr Lâm Đồng yau, pà gĭt, bơh lài do ết ngan cau ùr K’Ho dròng cing. Tàm ală dơ̆ lơh chờ bơh ƀòn lơgar dê, oh mi lơi gĭt dròng cing ndrờm geh pơn jờng ràng tơlik bal mờ cau klau, ờ tam cah is ờ, ờ gŏ kơryan ờ gŏ wèr. Bơta niam bơh mpồl dròng cing cau ùr dê là khi lơbơn niam rlau. Ală cau pa dròng cing là cau ùr den khi lơbơn, kơrha ngan, den tàng kah gùng dròng mhar rlau. Mpồl dròng cing cau ùr lơh ngan sơr lèt gan kal ke bơsram tàp, dròng ring ală jơnau cing, mpồl khi dê niam rlau pơndrờm mờ mpồl dròng cing cau klau dê, soh phan kòn cau kung niam rlau sơl. Ồng K’ Thế pà gĭt tai: “Tàm ală dơ̆ bơyai lơh dơ̆ lơh chờ dròng cing mồng bơh càr, bơh tiah do dê tàm ală nam pa do, bol añ ndrờm ai mpồl dròng cing cau ùr lòt tàm pơrlòng bal, khi guh ràng tơlik niam ngan. Bol añ bơyai lơh gơs tơngume di pal mờ dơ̆ lơh chờ, bè ntào tờm gơnơng, geh drăp tơrnờm mờ phan sa kòn cau, ală oh mi lơh jat chài ngan mờ niam ngan. Den tàng pơn jat tai bơto bơtê cau chài dròng cing mồng là cau ùr, jơh rơnàng do tus rơnàng ndai tàm ală ƀòn lơgar bè mpồl dròng cing sơnah ƀòn Bồ Liêng dê, halà mpồl dròng cing ƀòn Sre Nhác là broă lơh nàng kờñ prap gàr niam chài cing mồng”.

Mờ bơta kờñ gơboh mờ geh kơnòl mờ niam chài jơi bơtiàn, mpồl dròng cing cau ùr kòn cau K’Ho tàm sơnah ƀòn Bồ Liêng, sàh Đinh Văn Lâm Hà, càr Lâm Đồng, gam cèng wơl bơta pràn kis pa ai ù tiah niam chài cing mồng dê. Bal mờ broă sùm tus bal ală broă lơh, broă lơh niam chài ƀòn lơgarr dê, tŭ do mpồl dròng cing cau ùr Bồ Liêng bal mờ cau chài K’Thế là mpồl cau tờm tàm broă ràng tơlik niam chài kòn cau K’Ho tàm tiah lòt nhơl Lâm Hà dê. Bơta do dong tơl nă cau geh kis mờ bơta kờñ ngan niam chài ờs mờng, mờ lơh geh broă lơh sa geh tai priă jền. Broă lơh bơh mpồl dròng cing cau ùr Ƀồ Liêng dê ờ mìng gơ kờñ năc lòt nhơl lơm mờ gam gơ hòi gơ jà bal jơh ală bơyô kơnòm să tus bal sền gàr mờ yal tơngĭt uă bơta niam bơnĕ niam chài bơh jơi bơtiàn he dê.

Ù tiah niam chài cing mồng Tây Nguyên geh UNESCO dờp là jơnau bơto mờ bơr kwơ màng ờ di phan bơna kòn bơnus dê. Mờ kòn cau K’ Ho kis tàm càr Lâm Đồng, kờñ pơgồp bal tàm broă prăp gàr, ngui bơta kwơ niam chài cing mồng, geh uă ngan cau chài tàm ală ƀòn gam tus bal prăp gàr, bơto dròng cing ai ală oh kòn tàm ƀòn in. Cau chài Cil Ha Ôñ, 90 sơnam, tàm sàh Lạc Dương, càr Lâm Đồng là dùl tàm ală cau geh pơnrơ ngan tàm broă lơh do.

Nùs nhơm kờñ gơboh mờ săp dròng cing bè neh gơmŭt jrô tàm nùs tồr bơh cau chài Cil Ha Ôñ dê bơh tŭ gam dềt. Ồng yal, tŭ gam dềt ồng sùm jăt mè bèp tus bal tàm ală dơ̆ ñô sa chờ bè: ñô chờ gờm kòi pa, ñô lơh yàng duh khoai yàng bơnơm, yàng dà lài mờ tŭ mus mìr nàng răc dan kàl lơh sa geh tơnhào uă. Tŭ neh dờng, ồng kung sùm jăt ală kra ƀòn, kwang lam bồ ƀòn lòt dròng cing tàm uă tiah tàm càr dê bè Dam Rong, Lâm Hà, Đức Trọng, Di Linh… Mờ tŭ do, bŭ lah neh 90 sơnam, cau chài Cil Ha Ôñ bal mờ ờ uă cau chài ndai tàm do kung gam pơn jăt tai sùm, tus pơlam oh kòn, kòn cau tàm jơi nòi mờ làng bol tàm ƀòn tus bal prăp gàr bơta niam chài cing mồng, mờ pờ geh tai uă ơdŭ bơto dròng cing nàng oh kòn in. Cau chài Cil Ha Ôñ tơlik nùs nhơm kơ̆p kờñ bè do: “Añ kờñ ngan bơto wơl broă dròng cing nàng ală rơnàng kơnòm să in, nàng bơhiàn niam chài bơh mò ồng he dê gam geh prăp sùm tus rơnàng tơnơ̆ in. Añ kung mờng lam ală mpồl dròng cing, tàm hơ̆ geh mpồl dròng cing kơnòm să lòt dròng cing tàm ală dơ̆ bè lòt lăp bao, tŭ ƀòn lơgar geh jơnau kờñ, den añ sùm hòi ală mpồl cau kơnòm să mờ añ neh bơto hơ̆ nàng lòt dròng bal”.

Ơdŭ bơto dròng cing pa do ngan mờ cau chài Cil Ha Ôñ tus bal bơto geh 30 nă cau là cau klao, cau ùr đoàn viên, ơruh pơnu kòn cau K’ Ho dê tàm sơnah bơh 15 tus 30. Cau chài Cil Ha Ôñ pà git, ală kòn sao tus bal bơsram geh bơto bè bơta chài dròng mờ broă dròng, broă ngui cing di nàng dròng. Tơnơ̆ mờ tŭ neh jơh bơsram, ală cau bơsram ndrờm git dròng cing mờ git dròng bơh 2 tus 5 jơnau tờm bè: chờ gờm năc tus nhơl, chờ gờm kòi pa, chờ gờm nam pa… Ồng ờ kah tai do neh là ơdŭ bơsram nđờ dơ̆ mờ ồng tus bal bơto dròng cing, mìng kơ̆p kờñ bơh broă bơto, geh pơgồp bal bơh să tờm dê tàm broă prăp gàr bơta niam chài cing mồng. Mơya nàng ngui geh bơta niam chài ờs mờng do, kờñ ngan broă tus bal bơh gùt mpồl bơtiàn. Cau chài Cil Ha Ôñ yal:“Tài dùl tờm chi den ờ gơtùi lơh gơs brê bơnơm, pal geh uă tờm chi hơ̆ sồng geh brê bơnơm dờng. Den tàng añ kơ̆p kờñ làng bol tàm ƀòn pal dùl nùs bal, làng bol mờ Dà lơgar lơh broă bal, tàm broă lơh sa, drơng gàr lơh broă sa nàng bơtàu tơnguh. Oh kòn pal geh bơsram sră, geh bè hơ̆, hơ̆ sồng bơtàu tơnguh kơl jăp”.

Jăt ồng Kră Jañ Ha Nrang đơs, bơh broă bơto cau chài Cil Ha Ôñ bal mờ ờ uă cau chài ndai tàm ƀòn, geh uă ùr ơruh klao pơnu tàm tiah do neh git dròng ală jơnau cing kòn cau dê. Mpồl dròng cing sùm tus bal dròng tàm ală broă lơh ƀòn lơgar bơyai lơh. Do ờ mìng là nùs nhơm pơnyờ să gơwèt mờ ală cau chài dê mờ gam là nùs nhơm chờ bơh sàh dê tŭ ờ lời gơtìp bơta niam chài cing mồng gơtìp roh. Ồng Kră Jañ Ha Nrang pà git:“Cau chài Cil Ha Ôñ jơh nùs ngan tàm broă bơto dròng cing mồng ai oh kòn tàm aloă ƀòn in. Tus tŭ do, ồng kung gam tus bal bơto mờ ồng tus bal lơh nàng cing ntas niam, bơto sồr mpồl cau kơnòm să in git dròng bè lơi nàng di mờ jơnau cing kòn cau K’ Ho dê”.

Tŭ do, tàm Lạc Dương geh 5 mpồl dròng cing mờ mờr 15 mpồl dròng cing mìng geh tàm hìu nhă mờ tàm ală tiah lòt nhơl BangBiang, Ƀòn Cù Lần, Brê dà lơgar Bidup – Núi Bà. Ală mpồl dròng cing do mìng drơng cau năc lòt nhơl tus sền mờ tìp bal. Jơnau kờñ đơs ngan, geh uă ală cau tàm mpồl dròng cing do ndrờm geh jơnau bơto jơh nùs ngan bơh cau chài ồng Cil Ha Ôñ dê.