Tàm trồ tơngai bồ kàl prang tiah Tây Nguyên dê, tàm săp dròng cing mpong sùm, ală klao pơnu, ùr ơruh kòn cau Jrai tàm ƀòn O Ngol, sàh Ia Pia, càr Gia Lai tàm bơta niam phan soh kòn cau dê, lơh gơs gùng wil nàng dròng jơnau cing “Chờ gờm ngai chờ tam klăc dờng”. Ồng Siu Jo pơnyờ să đơs: O Ngol là ƀòn pôs đồng kăc màng, làng bol sùm tam klăc bal, pin dờn ngan tàm broă đơng lam bơh Đảng dê. Rơlao 10 nam do, O Ngol sù geh khà ƀòn niam chài kấp càr. Tàm hơ̆, pơnrơ ngan là ală broă prăp gàr mờ ngui ală bơta kwơ niam chài ờs mờng: “Tus tŭ do, mpồl dròng cing bol añ bơtàu tơnguh rơlao 50 nă cau klao mờ cau ùr, mờ 3 bòr cing ală bơta. Tŭ do añ gơlơh chờ hờp ngan tài geh mpồl cau kơnòm pơn jăt tai dròng cing mờ prăp gàr bơta niam chài ờs mờng mò ồng lời wơl. Mìng is ƀòn O Ngol geh 3 mpồl dròng cing tàm ală sơnam: mpồl dròng cing cau gam kơnòm, mpồl dròng cing kơnòm pa tào mờ mpồl dròng cing ơruh pơnu bal mờ cau dờng sơnam… geh kra ƀòn bèp Nga tus bal, hơ̆ sồng geh bal Kwang atbồ ƀòn kung dròng cing bal sơl mờ ală oh mi, oh kòn, kòn sao tàm mpồl dròng cing, ală cau do jan mồng dờng mờ tam truh sơngơr tamya, mùl màl chờ hờp ngan. Să tờm añ neh kra ờ pal kơlôi rơcang tai, tài neh geh mpồl dròng cing cau gam kơnòm pơn jăt tai, tơnơ̆ do neh kra rê mờ mò pàng neh geh cing, tài cing kwơ màng ngan tàm rài kis pin dờn, bè: ies cau chơ̆t, bơthi ƀồc mờ ală dơ̆ ñô sa kwơ màng ƀòn lơgar dê ndrờm pal geh tus mờ săp dròng cing”.

Lŏ Siu H’ Biáo, tàm ƀòn O Ngol pà git, dròng cing, đơs jơnau pơn đik mờ tamya xoang neh gơs broă lơh niam chài sùm bơh uă nam do. Geh broă sền gròi bơh gơnoar atbồ bal mờ gah lơh broă geh gơnoar, ală cau chài, kra ƀòn tus bal bơto dròng cing mờ đơs jơnau pơn đik kòn cau Jrai, mờ broă tus bal bơh gal làng bol dê. Lŏ Siu H’ Biáo là cau sùm tus bal đơs jơnau pơn đik bè gùng tam pla mờ ală ơruh pơnu tàm ƀòn pà git: “Jơnau đơs jơnau pơn đik kòn cau Jrai geh ờ uă jơnau đơs bè jờng jơ ală cau khin cha jăk chài tàm rài tam lơh. Bè jơnau đơs pơn đik “Ơ ală kồñ, wa, ală bi”; jơnau “Chờ hờp ngai tơnklàs”… Is ồn ngan là ală jơnau geh ai jăt jơnau đơs pơn đik nàng jờng rơ Wa Hồ tề lam kăc màng. Broă tŭ do ờ gam kal ke bè lài do tai; bơh tŭ geh điện thoại ngăc ngar, he git ngui den geh kwơ ngan tàm broă lơh. Bè lơh gơs mpồl cau, tŭ kờñ yal jơnau lơi mờ cri bơyai den broă den ƀuơn ngan”.

Ƀòn O Ngol, sàh Ia Pia, càr Gia Lai geh mờr 120 hìu, 500 nă làng bol ndrờm là kòn cau Jrai. Ƀòn neh geh khà ƀòn lơgar pa bơh 7 nam lài. Broă geh sùm ală broă lơh niam chài bè cing mồng, uh, teh phan ờs mờng jơi bơtiàn, tamya xoang, đơs pơn đik là jơnau kờñ ờ gơtùi ờ geh tàm rài kis làng bol dê. Ồng Siu Huỳnh, Ƀí thư Ci ƀộ, Kwang atbồ ƀòn O Ngol là cau ờ mìng dròng cing jăk, mờ gam đơs jơnau pơnđik ròm tai: “Bơta niam chài ờs mờng, bơhiàn niam bơnĕ bal mờ cing mồng bol añ sùm gàr mờ ngui; ală bơta phan uh, phan teh lài do bơh mò ồng lời wơl ndrờm geh ngui bè: lơh mờ teh đờng tơrưng, đờng goong mờ đơr, bơto rơnàng kơnòm să in. Tàm ƀòn tŭ do gam prăp mờ dròng sùm 4 bòr cing geh lơh gơguh is, 2 bòr cing arap (cing yau) mờ uă đờng tơrưng, đờng goong ală bơta. Di tàm sàh geh broă, lơh chờ, tơn jơh ing, tơn jơh broă lơh ƀòn bol añ ndrờm tus pơgồp bal chờ dròng cing mờ tamya xoang, ală cau tàm ƀòn ndrờm chờ hờp lơm tài broă prăp gàr bơta nia chài ờs mờng jơi bơtiàn dê”.

Ồng Siu Khlo, Phó Ƀí thư Đảng ủy sàh Ia Pia, càr Gai Lai pà git: Lơh jăt Jơnau sồr sồ 12 bơh Mpồl Lơh kơnòl broă sùm Tỉñ ủy càr Gia Lai dê bè bơ̆t bơtàu ƀòn lơgar pa tàm tiah làng bol jơi bơtiàn ờ gal cau, bơh lồi nam 2018, ƀòn O Ngol neh geh ală khà broă; mờ gơs dùl tàm ală ƀòn ƀòn lơgar pa lam lài càr dê. Bơdìh mờ broă tơnguh uă priă geh làng bol in, sàh sùm sền kwơ khà broă sồ 6 bè phan bơna niam chài mờ khà broă 16 bè bơ̆t bơtàu bơta niam chài nàng prăp gàr mờ ngui ală bơta kwơ niam bơnĕ. Ồng Siu Khlo đơs nền: “Ƀòn O Ngol lơh jăt gùng dà broă lơh bal Dà lơgar mờ làng bol lơh bal, làng bol neh pờ gùng tơrbŏ bal ală ƀòn dờng nhan. Làng bol lơh ngan, lơh ngan tàm broă bơ̆t bơtàu rài kis, bơdìh mờ hờm ram den nùs nhơm kung geh tơnguh uă. Tàm hơ̆ kwơ màng ngan là ƀòn geh lơh hìu rông gơs hìu niam chài mpồl bơtiàn, geh ală mpồl dròng cing mờ ală phan uh, phan teh jơi bơtiàn dê bè đờng goong, đờng tơrưng mờ cing là phan lời wơl geh UNESCO dờp, mờ cau chài lơh săp ntas cing sùm tus bal mờ làng bol tàm broă prăp gàr bơta niam chài krơi is jơi bơtiàn dê”.

Tàm broă bơt bơtàu ƀòn lơgar pa tàm tiah jơi bơtiàn dồ ết nă cau tàm tiah đah mat tơngai lik Gia Lai, niam chài cing mồng geh gơnoar broă kwơ màng, tàm tơrbŏ mpồl bơtiàn mờ ngui niam ală bơta kwơ niam chài ờs mờng, gơ hòi gơ jà năc lòt nhơl. Bơta do geh tơngŏ bơh broă gàr niam ală dơ̆ lơh chờ, bơhiàn lơh Yàng bơh yau pơgồp bal mờ cing mồng bè dơ̆ lơh Yàng Ñô lir bông, dơ̆ lơh chờ dròng cing jañ mồng Tây Nguyên, mơkung ngui cing mồng bè dùl phan ngui nàng bơto bơtê rơnàng kơnòm să in bè niam chài jơi bơtiàn dê. Bi Đỗ Đức Thanh – Phó Ƀí thư Duh broă sùm Tỉñ đoàn càr Gia Lai pà gĭt: “Bol añ neh lam lơh broă lơh dong kờl ơruh pơnu “2 ờ 2 geh” tàm broă bơt bơtàu ƀòn lơgar pa, tàm hơ̆ geh broă lơh prap gàr niam chài. Ală đoàn viên ơruh pơnu, kwang bàng Đoàn- Hội- Đội tus tìp mat ală kra ƀòn, ală cau chài geh bơngă pin dờn, kơnờm dong kờl ai broă lơh mblàng yal bè bơhiàn niam chài, dong kờl ai ală ơruh pơnu geh jơnau kờñ tus bơsram niam chài ờs mờng bơh jơi bơtiàn he dê nàng prap gàr”.

Càr Gia Lai tŭ do gam mờr 5 rơbô bòr cing mồng, 600 mpồl niam chài- cau chài, cau đơs crih tam ya pơgồp bal mờ cing mồng, tơrgùm gĭt nđờ rơbô nă cau chài, cau ùr, ơruh pơnu mờ kơnòm bơsram tus bal gàr niam, lơh jat niam bơta kwơ niam chài phan lời wơl. Càr neh bơyai lơh uă broă lơh pơgồp bal mờ broă lơh prap gàr niam chài cing mồng bal mờ bơtàu tơnguh lòt nhơl mpồl bơtiàn, bè ală Festival Cing mồng, broă lơh “Cing mồng lồi poh” halà “ Rùp să niam chài- prap gàr cing mồng” lơh tơngŏ wơl ù tiah ƀòn lơgar Tây Nguyên dê tàm pah drim ngai rlô, lơh geh bơta tờm gơ hòi gơ jà tàm phan bơna lòt nhơl niam chài bơh càr dê. Mò Lê Thị Thu Hương – Phó Kwang lam bồ Sở Niam chài, Tàp pràn să jan mờ Lòt nhơl càr Gia Lai- pà gĭt, phan lời wơl cing mồng rơ̆p pơn jat tai geh càr lơh jat niam rlau tai tàm tơngai tus: “Càr neh ai lơh jat Ală jơnau neh lơh nền tơngai bơh nam 2023–2025. Tơngai tus, Sờh pơn jat tai tă pơgồp jơnau đơs mờ Anih duh broă Làng bol càr ai lơh jat Ală jơnau neh lơh nền tơngai bơh nam 2026–2030. Pah nam, Sờh kung gam tă pơgồp jơnau đơs mờ Anih duh broă Làng bol càr pờ ală ơdŭ bơto wơl dròng cing mồng, lơh geh rơnàng tàm pơrdờn mờ sùm kờp sền, tă pơgồp jơnau đơs mờ Ƀộ Niam chài, Tàp pràn să jan mờ Lòt nhơl dờp sră jờng rơ Cau chài jak bè cing mồng”.

Nam do, lơh tềl 20 nam kờp bơh tŭ Ù tiah niam chài Cing mồng Tây Nguyên geh UNESCO jờng rơ là phan lời wơl niam chài ờ di phan bơna ala mat bơh jơi bơtiàn kòn bơnus dê. 20 nam do, săp ntas cing kung gam là bơta pơn yờ să mờ dờng màng tàm pah dơ̆ lơh chờ, tơl broă lơh kwơ màng bơh làng bol ală jơi bơtiàn dồ ết nă cau tàm Gia Lai dê. Tàm rài kis pa tŭ do, broă lơh prap gàr phan lời wơl kwơ màng ngan do kung gam geh sền gàr mờ nùs nhơm jơh nùs bơh ală cau chài, mpồl bơtiàn mờ gơnoar atbồ, ală cau gam ngai lơi bè ngai hơ̆ mblàng yal, bơto bơtê, lơh niam wơl mờ yal tơngĭt uă niam chài bơh yau dê. Cing mồng pơn jat tai gơ rề uă, gơ gơs bơta pràn nùs nhơm mờ bơta gơn kơnờm ai bơtàu tơnguh in, bơt bơtàu ală ƀòn lòt nhơl mpồl bơtiàn cèng bềng bơhiàn niam chài.