
Di tơngai lồi nam pa do, làng bol kòn cau Pa Cô tàm tiah kơh bơnơm A Lưới tơrgùm rê wơl tàm Ƀòn Niam chài ờs mờng bơh ală jơi bơtiàn kơnhoàl A Lưới dê, tàm anih tờm xã Hồng Thượng, hô hơng ngan lơh tơngŏ wơl dơ̆ lơh chờ Aza Koonh. Do là ngai Sa tềp ờs mờng, kơ̆p kờñ bơta hờm ram, wil tơl ngan rlau jơh bơh kòn cau Pa Cô mờ làng bol kòn cau kis tàm bơnơm Trường Sơn dê. Lài mờ tŭ bơyai lơh chờ, ală kra ƀòn tàm jơi nòi rơ̆p tus tơl hìu bơnhă nàng hòi dan geh pràn kơl dang să jan ai ală cau tàm hìu bơnhă in. Tơnơ̆ tŭ bơyai lơh jơh ală bơhiàn tàm hìu bơnhă, ală hìu bơnhă mờ jơi nòi tàm ƀòn ai phan ơn pơdơng tus Hìu Jòng nàng lơh bơhiàn lơh Yàng duh khoai bal bơh ƀòn dê. Bơhiàn tàm dơ̆ lơh chờ Aza Koonh kòn cau Pa Cô dê geh ală broă lơh: Dơ̆ pơs wàs lơh sàng goh, dơ̆ bơyai lơh, dơ̆ jà mè kòi, dơ̆ lơh Yàng duh khoai ală Yàng sơntìl phan tam, dơ̆ lơh Yàng duh khoai cau neh chơ̆t, dơ̆ sa piang pa, dơ̆ tàm jàu sơlào ơn phan... Kra ƀòn Lê Tuấn Mỏ, ơm tàm thôn Ky Ré, sàh Hồng Thượng, kơnhoàl A Lưới pà gĭt:“Sùm là lồi nam, cribơyai, ring bal jơh ală phan ơn pơdơng rcang ală phan ơn duh khoai ai dơ̆ lơh chờ Aza Koonh in. Hơ̆ là bơyai lơh tàm hìu bơnhă gơtùi sơl, lơh tàm hìu bơnhă den pơn yơu bè iar halà sur, tơnơ̆ hơ̆ là yờ cèng tus tiah tơrgùm bal tàm hìu Rông do nàng hòi dan răc dan, jơh ƀòn mờ jà jơh ală hìu bơnhă, oh kòn kòn sau tơrgùm wơl nàng bơyai lơh dơ̆ lơh chờ do”.

Gơwèt mờ làng bol tiah kơh bơnơm A Lưới, dơ̆ lơh chờ Aza ngan là sa tềp bơhiàn ờs mờng, cèng bơta niam bơnĕ bơh yau bơh làng bol dê geh bơyai lơh pah nam, di tơngai lồi nam, sùm là tàm nhai 12 nhai he dê, tơnơ̆ tŭ làng bol tơnhào jơh phan lơh geh tàm sre, mìr. Tàm tơngai hơ̆, tơl ƀòn rơ̆p rơwah dùl ngai niam ngan rlau jơh nàng bơyai lơh dơ̆ lơh chờ Aza. Ală hìu bơnhă mờ jơi nòi tàm ƀòn pơdơng uă phan ơn pơdơng, bè: iar, ka dà croh, phe mhar jù, tơngời, bùm blàng... do là ală phan tam phan ròng mờ làng bol lơh geh is. Kra ƀòn Hồ Văn Hạnh, làng bol kòn cau Pa Cô pà gĭt, dơ̆ lơh chờ Aza là kơ̆p kờñ bơta hờm ram, kis wil tơl, nam pa lơh sa bơtàu tơnguh rlau tai:“Tŭ lơh broă sa bòl glar tàm nam, lồi nam bơyai lơh dơ̆ lơh chờ Aza bal bơh jơh jơi nòi tàm ƀòn dê. Bơh tàm hìu bơnhă tus mpồl bal nàng hòi dan mờ ală Yàng, ưn ngài Yàng tàm nam pa do mờ kơ̆p kờñ Yàng dong kờl tus nam tơnơ̆ trồ tiah niam, kòi tơngời làng bol dê geh niam gơs rlau tai, ai uă gar phe gar kòi....”

Dơ̆ lơh chờ Aza ờ mìng là dơ̆ kơ̆p kờñ geh kàl tơnhào uă ơhan lơm mờ gam geh uă tơngume ndai bè hòi dan Yàng ai làng bol tàm ƀòn in geh rài kis lơngap lơngai, chờ hờp, ờ gŏ gơtìp kòp tê jê să. Dơ̆ lơh chờ Aza Koonh là tiah tơrgùm tơl làm ală bơta niam chài đơs crih tam ya bơh yau bè: gùng đơs crih, tam ya, bơta wăc sềr rùp... cèng bềng bơhiàn ờs mờng, bơhiàn niam chài bơh kòn cau Pa Cô dê. Mò Lê Thị Thêm, Kwang lam bồ Cơldŭ lơh broă yal tơngĭt jơnau kơnhoàl A Lưới, càr Thừa Thiên Huế pà gĭt: dơ̆ lơh chờ do geh prap gàr bè ờs bè bơta kwơ, bè broă lơh tàm mpồl bơtiàn dê: “Tàm tŭ prap gàr ală broă lơh chờ dê, ală cau mờ tus bal tơn broă lơh lơh chờ do là ală cau gĭt wă bè bơhiàn bơh jơi bơtiàn he dê. Ală cau mờ bơh lài tus tŭ do kung neh lơh ală broă lơh lơh chờ nàng lơh jat, lơh tơngŏ wơl ală broă lơh lơh chờ tàm ù tiah kơnhoàl dê”.

Ngai sa tềp Aza gam geh hòi là dơ̆ lơh chờ ưn ngài tờm kòi. Tài bơh tờm kòi là ala mat ai jơh ală sơltìl phan tam ndai neh ai làng bol in hờm ram. Ồng Nguyễn Văn Hải, Phó Củ tịc Anih Duh broă Làng bol kơnhoàl A Lưới, pà gĭt: “Tŭ do, geh 2 broă lơh, dùl là broă lơh Aza Kăn mờ 2 là broă lơh Aza Koonh. Aza Kăn den pah nam ndrờm bơyai lơh mơya ală dơ̆ lơh Yàng den ết rlau. Aza Koonh den bơyai lơh 5 nam halà 10 nam dồ dơ̆, tŭ làng bol geh ală kàl tơnhào uă phan tam, rài kis bơh làng bol dê geh hờm ram, tơl làm, chờ hờp, pràn kơl dang să jan den tŭ hơ̆ làng bol ală jơi bơtiàn kung bè ală ƀòn, bơyai lơh dơ̆ lơh Yàng ưn ngài mè kòi kung bè ală Yàng ai khi in rài kis hờm ram”.
Dơ̆ lơh chờ Aza bơh kòn cau tiah kơh bơnơm A Lưới dê geh bơnah lơh Yàng mờ bơnah lơh chờ. Jơh ală bơta ndrờm geh gơtha niam chài hwềng soàn mờ bơta mpồl bơtiàn niam ngan tàm tiah brê bơnơm dờng ơning ơnàng Trường Sơn dê.
Viết bình luận