Người Chăm ở Bình Thuận hiện đang lưu giữ nhiều loại hình văn hóa phi vật thể ẩn chứa nhiều nội dung rất phong phú và đặc sắc. Với gần 100 lễ hội diễn ra liên tục theo chu kỳ trong năm trên mọi mặt của đời sống sinh hoạt như: Lễ hội đạp lửa đầu năm (Rija nagar) Lễ hội Katê (mbeng Katé), Cambur, Ramưwan, Yuer yang, Palao sah, Puis Payak, các lễ nghi vòng đời người, các lễ nghi theo chu kỳ sản xuất nông nghiệp… đã tác động tích cực đến đời sống văn hóa tinh thần và tín ngưỡng tâm linh của người Chăm, giúp cho mọi người vui tươi phấn khởi, hăng say lao động sản xuất. 

Đặc biệt nhất là lễ hội Katê của đồng bào Chăm theo đạo Bàlamôn diễn ra rất tưng bừng, sôi động bởi yếu tố không gian lễ hội được lan tỏa rộng khắp từ đền, tháp cho đến các làng (palei), gắn với những giai điệu âm nhạc truyền thống hòa quyện với các điệu múa lễ thỉnh rước y trang dâng cúng thần linh để tưởng nhớ công đức của các vị tiền nhân và thể hiện ước mơ khát vọng của con người, cầu mong cho quốc thái dân an.

Lễ hội Katê của người Chăm thường diễn ra vào đầu tháng 7 Chăm lịch hàng năm (tương ứng vào tháng 10 Dương lịch) và cũng có thể dịch chuyển theo chu kỳ của năm nhuận. Theo quan niệm của người Chăm, Lễ hội Katê (mbeng Katé) hay còn gọi là Tết Cha là để tưởng nhớ công đức của các vị nam Thần (dương tính). Bên cạnh Tết Cha, người Chăm còn có Tết Mẹ là Lễ hội Cambur được diễn ra vào giữa tháng 9 Chăm lịch để tưởng nhớ công ơn của các nữ Thần, đặc biệt là Tổ mẫu Po Inâ Nâgar (Âm tính).

Đi đôi với việc tưởng nhớ đến cội nguồn, công đức của các vị tiền nhân, ý nghĩa trưng bày lễ vật cúng Katê tại mỗi gia đình tộc họ còn thể hiện lòng chung thủy của người Mẹ và tấm lòng hiếu thảo của con cái đối với công ơn sinh thành dưỡng dục của người Cha lúc sinh thời theo chế độ mẫu hệ và cầu mong cho nhân sinh vật thịnh. Tục ngữ Chăm có câu: “Katé di bingun Cambur di kanem”, tạm dịch nghĩa: “ Tết Cha đầu thượng tuần trăng, Tết Mẹ luôn nhớ đến trăng hạ tuần”.

Lễ hội Katê năm nay ở Bình Thuận sẽ diễn ra nhiều điểm tổ chức nghi lễ rước sắc cùng ngày mùng 1 tháng 7 Chăm lịch, nhằm 14/10/2023 dương lịch (thứ Bảy) như Di tích tháp Po Sah Inâ ở Phú Hài – Phan Thiết, Đền Thờ Po Nit ở thôn Bình Hiếu, xã Phan Hiệp, Kho mở Báu vật Hoàng tộc Chăm Po Klaong Mânai ở làng Tịnh Mỹ, xã Phan Thanh, huyện Bắc Bình và Đền thờ Po Inâ Nâgar ở thôn Lạc Trị xã Phú Lạc, huyện Tuy Phong.

Riêng 2 điểm Di tích văn hóa lịch sử cấp quốc gia là Đền thờ Po Nit và Tháp Po Sah Inâ, về quy mô phần hội năm nay được nâng lên nhiều nội dung và phạm vi mở rộng so với năm ngoái. Các nội dung đưa vào thi nâng cao tay nghề, nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống như loại hình thi nắn bánh gừng, thi làm gốm dân dụng và gốm mỹ nghệ gắn với trình diễn, thi làm Thong Hala (mâm trầu 3 tầng), ẩm thực đặc trưng… (kèm theo Chương trình Lễ hội Katê năm nay của 2 di tích) chắc chắn sẽ thu hút nhiều đối tượng du khách trong và ngoài nước đến tham quan, vui hội.

Không gian Lễ hội Katê ở Bình Thuận theo tục truyền từ xưa đến nay vẫn còn lưu giữ, sau nghi lễ nghinh thỉnh rước sắc và cúng tế thần linh trên đền tháp đúng vào ngày mùng 1 tháng 7 Chăm lịch, do trách nhiệm của mỗi làng Chăm được phân công thờ tự gắn với lịch sử của nó. Qua ngày hôm sau theo tuần tự rồi đến các làng palei, các nhà cả sư và gia đình tộc họ mới được phép cúng Katê (thường rơi vào ngày thứ Ba, thứ Tư, thứ Bảy, chủ Nhật, nhưng phải tránh ngày đại kỵ) và kéo dài thời gian cho đến ngày Rằm cùng tháng thì Đền thờ Po Dam ở Ma Lâm, huyện Hàm Thuận Bắc làm lễ cung thỉnh và cúng tế là điểm cuối cùng kết thúc Lễ hội Katê hàng năm của người Chăm ở Bình Thuận./.