Ƀok Nguyễn Hường, rơneh xơnăm 1960 tơ̆ xăh Trang, apŭng Đăk Đoa, dêh char Gia Lai jing bơngai jang mir kloh klĕch 8 xơnăm pơtăm chăn hroi. Ƀok Hường ăn tơbăt, dang ei kơjă chăn plei đơ̆ng 8000 truh 10.000 hlj 1 kĭ, oei chăn kơluăi 1 noh tĕch kăp hloh ƀar 'măng, ưh hơtŏ tih tên găh mŭk drăm. Kơyuơ noh, lơ xơnăm kơ âu, ƀok akŏm hơlen băt găh kih thuơ̆t pơtăm chăn hroi đei lơ plei kơluăi 1 'lơ̆ng hloh. Ƀok Hường ăn tơbăt, hăm 2 ha chăn hroi, rim xơnăm ƀok đei yua hloh 35 tâ̆n plei minh pơyan. Lơ̆m noh đei yua 20 tâ̆n chăn hroi kơluăi 1. Atŭm hăm noh, lơ̆m tơdrong pơm jang, ƀok Hường tơrĕk truh tơdrong hơtŏk kơjăp pơgar pơtăm, ưh đei hơtŏk plei âu to ôh: “Phŏng hưuh kơ găr lŭk lơ̆k hăm ĭch rơmo uh bŭk. Ăh tơm hon tŏk tơ̆ hơdra noh tơklăh ăn tơlei rok tơ̆ kơpal, tong anê̆, tơ̆ hơla noh 3 tơlei tơm. Xa yua 2 pơyan, pơyan mă blŭng, pơyan mă 2, oei pơyan mă 3 noh kăt hŭt lê̆”

Adoi jing bơngai hlôh vao lơ̆m pơtăm chăn hroi đei yua lơ lơ̆m lơ xơnăm, ƀok Trần Ngọc Châu - xăh Nam Yang, apŭng Đăk Đoa adoi ăn tơbăt, đơ̆ng chă rơih hơdrĕch, ƀok chă răt hơdrĕch đơ̆ng dôm anih tĕch hơdrĕch 'lơ̆ng, dăh mă dôm pơgar ơng tơđăh mă đei anih choh jang xa apŭng tơroi tơchơ̆t.  

Lơ̆m tơdrong hơlen chăn hroi vơ̆ giơ̆ng, ƀok Châu tơrĕk vei lăng kiơ̆ pơkăp hưuh kơ, kơjăp xơđơ̆ng. Phŏng tuh ăn chăn hroi đei ƀok uh bŭk đơ̆ng ĭch rơmo đunh khei, rơgoh ưh đei pơrang kiơ ôh, păng pơm bŭk dôm kơchơ̆t tơnap kơ hach adrol vă tuh ăn 'long pơtăm. Vă vei xơđơ̆ng chăn hroi đei pơkăp kơluăi 1, ƀok Châu ăn tơbăt, adrô̆ pơm jang iŏk yua lơ̆m 3 pơyan noh gô pơtăm 'nao dơ̆ng. Lơ̆m tơdrong pĕ yua, ƀok tơrĕk truh tơdrong kăt hleh xơdrai tơlei vă plei gơh rơhơi hloh. Ƀok Châu ăn tơbăt dơ̆ng: “Mưh vei lăng kiơ̆ hưuh kơ noh da ƀiơ̆, ưh đei răm kiơ ôh. Tơm chăn hroi vơ̆ giơ̆ng pran jơk ƀlĭk. Năm akŏm pơma đam noh chă hŏk hơlen đơ̆ng dôm bơngai jang mir rơgei nai. 'Meh đei chăn hroi kơluăi 1 lơ hloh noh yua phŏng hưuh kơ păng kăt hleh tơlei hroi. Minh tơlei noh lê̆ 4 tŏ plei đĕch, hlung mă 2 mă 3 noh lê̆ 3 tŏ plei đĕch".

Kiơ̆ Anih jang Choh pơtăm păng Hơtŏk tơring pơxĕl Gia Lai: Dang ei jên axong jang ăn 1 ha chăn hroi 'noh pơhlom 200 trĭu hlj. Đơ̆ng rŏng kơ pơtăm 7 khei, chăn hroi đei yua plei 'măng mă blŭng, đơ̆ng rŏng kơ noh iŏk yua 'măng mă 3, rim 'măng ataih băl pơhlom 3 khei. Plei chăn hroi đei pơhlom 35 truh 40 tâ̆n 1 ha păng tĕch hăm kơjă dang ei noh pơhlom 12.500 hlj 1 kĭ. Thoi noh, đơ̆ng rŏng ưh kơ jô̆ jên huach jang oei đei yua hloh 350 trĭu hlj 1 ha.

Dang ei, chăn hroi jing minh lơ̆m dôm tơmam drăm dơnơm kơ dêh char Gia Lai, hăm hơgăt pơhlom 4.500ha ăh jê̆ đĭ xơnăm 2022. Tơpă, dôm tơdrong hiôk găh hơyuh tô̆ 'mi, teh păng tơdrong hlôh vao pơm jang đơ̆ng kon pơlei jang mir tơ̆ dêh char 'noh ƀlep hăm tơdrong jang chăn hroi. Dang ei, tơ̆ dêh char chăn hroi đei pơtăm tơ̆ 15 lơ̆m 17 apŭng, thĭ xăh, pơlei tơm, akŏm lơ hloh tơ̆ dôm apŭng Đăk Đoa, Mang Yang, Đăk Pơ, Chư Prông. Ƀok Đoàn Ngọc Có – Phŏ Kơdră Anih jang Choh pơtăm păng Hơtŏk tơring pơxĕl dêh char Gia Lai ăn tơbăt, hăm lơ tơdrong hiôk hlôi đei, dêh char Gia Lai xơkơ̆t hơdăh, gô hơtŏk teh pơtăm chăn hroi truh 20.000 ha ăh xơnăm 2025: “Dêh char xơkơ̆t hơdăh hơtŏk teh pơtăm chăn hroi truh 20.000 ha truh xơnăm 2025. Dang ei, lơ̆m tơring teh kơ dêh char đei 20 anih jang mŭk drăm vang pơtăm, akŏm răt, pơm tơlĕch păng tĕch tơmam drăm đơ̆ng cchăn hroi. Păng bơ̆n hlôi đei hnam kơmăi pơm jang tih tên hloh. Dêh char xơkơ̆t hơdăh pơtoi tơguăt pơm jang kiơ̆ dôm tơchơ̆t tơlĕch, pơtrŏ hăm pơkăl đơ̆ng dôm tơring răt tơmơ̆t dơnơm; hơtŏk chă yua tơdrong hơlen kơjăp lơ̆m răt tơmơ̆t, tơguăt hăm hơlen băt tơm a hla chă tơmam drăm, hơtŏk chă tĕch tơmam drăm hlôi đei pơm tơlĕch 'lơ̆ng”.

-  Plei chăn hroi tơ̆ Gia Lai  đei pơhlom đơ̆ng 35 truh 40 tâ̆n 1 hectar păng kơjă tĕch dang ei pơhlom 12.500 hlj 1 tâ̆n. Đơ̆ng rŏng kơjuh tôm jên huach pơm jang, 'noh oei đei yua hloh 350 trĭu hlj 1 hectar. Thoi noh, pơm thoi yơ vă tơdrong pơtăm chăn hroi gơh đei iŏk yua tơnăp, kơjăp hloh? Bơngai chih kơtơ̆ng ang ăn Rađiô nơ̆r pơma Việt Nam hlôi đei pơma dơnuh hăm ƀok Nguyễn Kim Anh – Kơdră Anih jang Choh pơtăm păng Hơtŏk tơring pơxĕl apŭng Đăk Đoa, tơroi găh kih thuơ̆t vei lăng, vă chăn hroi gơh 'lơ̆ng păng pran đei plei kơluăi 1.

- Adrol hloh noh apinh ih ăn tơbăt, tơ̆ apŭng Đăk Đoa, dêh char Gia Lai, tơdrong hơtŏk teh pơtăm chăn hroi lơ̆m dôm xơnăm kơ âu noh thoi yơ?

Ƀok Nguyễn Kim Anh: “Ƀar sơnăm kơ âu, teh pơtăm chăn hroi tơ̆ apŭng Đăk Đoa pơih să lơ hloh. Đơ̆ng 400 hectar truh dang ei ‘noh hloh 700 hectar. Chăn hroi đei pơtăm tơ̆ anih teh pơtăm tiu ưh đei yua, tiu lôch lơ. Mă ƀar noh iŏk yua teh pơtăm tơ ‘măl cheh phe, vă pơm ‘long pơm yơ̆p, vă hơmet pơ-‘lơ̆ng teh hloi. Teh păng đak ‘mi tơ̆ Đăk Đoa noh teh gôh bazan, đak ‘mi trŏ hăm tơm chăn hroi ‘noh pơm jang đei yua lơ hloh, anih tĕch tơlĕch adoi sơđơ̆ng. Đei lơ anih jang mŭk drăm răt hăm kơjă măt. Anih jang Choh pơtăm adoi pơtho kon pơlei pơtăm chăn hroi, tơgŭm asong ăn kơsô̆ pơkăp tơring pơtăm vă vei sơđơ̆ng anih tĕch tơlĕch chăn hroi păng hơtŏk kơjă tĕch tơmam ăn teh đak đe.

- Dang ei, kon pơlei tŏk bŏk hŏk hơlen păng jang kiơ̆ lơ kih thuơ̆t vei lăng vă gơh đei chăn hroi kơluăi 1. Tơdrong mă âu tơgŭm tĕch chăn hroi đei kơjă kăp, tơdrong pơyua đơ̆ng pơgar pơtăm ƀôh lơ hloh. Thoi noh ‘meh đei lơ chăn hroi kơluăi 1, kon pơlei athei kơchăng tơdrong kiơ hŏ ƀok?

Ƀok Nguyễn Kim Anh: “Dang ei, chăn kơluăi 1 tĕch đei đơ̆ng 20.000 hlj tŏk tơ̆ kơpal, phơ phŏ tĕch truh 30.000 hlj, 40.000 hlj 1 kĭ; oei chăn plei hơpôm noh tĕch đơ̆ng 8.000 truh 15.000 hlj 1 kĭ. Chăn hroi kơluăi 1 noh plei tih, kơnhă, ưh ƀơm pơrang sa. ‘Meh pơtăm đei chăn hroi kơluăi 1 noh athei đei kih thuơ̆t vei lăng tơnăp păng jên asong jang lơ. Ăh khei năr blŭng, plei chăn hroi tŏ sĕt, đơ̆ng 9 truh 15 tŏ plei 1 kĭ noh đei pơkăp kơluăi 1. Đơ̆ng rŏng kơ ‘măng phĕ plei kơluăi 1 noh akŏm phĕ plei kơluăi 2 păng kơluăi 3, adoi đei yua lơ hloh kơ pơtăm chăn hroi hmă. Chăn hroi kơluăi 1 ‘măn sa hơdrih tơ̆ dôm nha hang, noh plei athei đum ‘lơ̆ng, kơjă tĕch măt.

Bơngai pơtăm athei hlôh vao găh kih thuơ̆t păng asong lơ jên jang. Adrol hloh ‘noh athei rơih anih teh trŏ ƀlep, đak ruih hơnơ̆ng, ruih đơ̆ng 2 truh 3 ‘măng. Kih thuơ̆t kăp gĭt hloh noh vei lăng păng tuh kơchơ̆t ‘lơ̆ng, athei hơlen tơnăp, ăh chăn hroi đei plei bơih noh rong plei kơsô̆ 1 păng kơsô̆ 2, oei plei kơsô̆ 3, 4, 5 ‘noh kăt lê̆, ăh plei tih bơih noh rong păng plei chăn hroi tŏ sĕt noh mă gơh đei chăn hroi kơluăi 1.

Mă ƀar noh hơtŏk tơdrong ‘lơ̆ng hăm chăn hroi kơluăi 1, kiơ̆ tơdrong jang nhôn ‘noh nhôn hơnơ̆ng pơtho kon pơlei nĕ chă yua phŏng hoă hŏk, hơtŏk yua phŏng hưuh kơ, nĕ chă yua pơgang hơdrông, tơplih iŏk yua tơmam djăh sinh hŏk. ‘Nguaih kơ noh rơh chăn hroi athei pruih pơgang sinh hŏk, pơgang hưuh kơ pruih ăh hla, ‘noh chăn hroi pơtăm gơh giơ̆ng ‘lơ̆ng hloh.

- Lơ̆m khei năr truh, anih jang choh pơtăm apŭng gô đei tơdrong jang kiơ vă tơgŭm kon pơlei pơtoi hơtŏk kơjăp tơring pơtăm chăn hroi hŏ ƀok?

Ƀok Nguyễn Kim Anh: “Dang ei, đei lơ hơdrĕch chăn hroi ưh kơ ‘lơ̆ng. Kơyua noh, nhôn tơroi hăm kon pơlei athei rơih dôm hơdrĕch chăn hroi mă hlôi pơtăm đei, trŏ ƀlep nhen hơdrĕch đài nông 1, iŏk hơdrĕch đơ̆ng dôm anih ơng rei tơnăp; mă 2 noh rơih hơdrĕch ‘lơ̆ng mă hlôi chih pơkăp hăm Anih jang choh pơtăm, sơkơ̆t hơdăh âu jing chăn hroi ‘lơ̆ng, kĕ tang găn pơrang sa. Vă pơtoi jang chăn hroi kơjăp sơđơ̆ng păng pơtoi jang kiơ̆ pơkăp vă jang kơ anih jang choh pơtăm apŭng, ‘noh dang ei nhôn sơkơ̆t chăn hroi jĭ ‘long pơtăm dơnơm, tơgop hơtŏk iŏk yua păng pơyua lơ tơmam drăm lơ̆m minh hơgăt teh choh jang.  

- Ŏ ah, bơnê kơ ih hơ !