Pơm tơlĕch păng vei răk ‘ngiĕt hiĕm hăm trong uh iŭ (uh ‘ngiĕt hơdrih)

VOV4.Bahnar - Hăm kon pơlei chŏh jang sa ‘nŏh tơdrong uh iŭ ngiĕt hiĕm kon tơrong pă đei chrih bơih. Mă lei, trong chă pơm tơlĕch păng vei răk ngiĕt uh iŭ lơ liơ ‘nŏh ưh khan bơngai bu jei băt hơdăh trong jang ôh.

 

 

- Uh iŭ ‘ngiĕt ‘nŏh hmĕt trei rim ‘ngiĕt tơmam drăm hiĕm hăp hoei đei kial mơ̆t kơna ‘ngiĕt au hăp jơk hơnơ̆ng lơ̆m khei năr đunh năr, pơm ăn tơmam hiĕm ‘lơ̆ng hơnơ̆ng.

- Rim trong jang đei:

Hơmet ăn hơlŭng uh: Dăh tơchă hơnĭh tơjê̆ hơdroong vă rơvơn ăn chă iŏk hiem. Rơ̆ih hơnĭh teh hrĕng, veh ver đak hram mơ̆t lơ̆m hơlŭng.

Mă lei gômơ̆ng kiơ̆ ŭnh hnam đei ƀô̆h dăh mă ưh kơna chă pơm hơlŭng uh ‘nŏh sir hơlŭng, hơlŭng man, kơthŭng tonô dăh mă kơdŭng milŏng...

Găh să iĕ kơ hơlŭng uh ‘nŏh kon pơlei bơ̆n tơng kơdĭh pơm hơlung tĭh dăh mă iĕ gômơ̆ng kon tơrong bơ̆n lơ dăh mă tŏ sĕt lăp măh hiĕm kon tơrong đơ̆ng 10-15 năr lơ̆m mĭnh hơlŭng uh, lơ̆m minh met khôi uh hmă hmă đei dang 600 kĭ ‘ngiĕt uh hơdrih.

- ‘Ngiĕt vă uh hơdrih: Rim kơ loăi ‘ngiĕt jơ̆ng rôih, ‘ngiĕt Cao lương, ‘ngiĕt Ghinê, bơ̆n tơm hơƀo đơ̆ng rŏng gơ̆ plei ‘lơ̆p, kơnhŏng kơtao, dơnơm ƀum krĕm ... Găh đak lơ̆m ‘ngiĕt au to ‘lơ̆ng hlŏh ‘nŏh đơ̆ng 65 - 75%. ‘Ngiĕt hiĕm uh hơdrih ‘nŏh kăl rơgoh ‘lơ̆ng. ‘Ngiĕt vă uh au ‘nŏh kŏh je kơđeh đơ̆ng 5-10cm vă bơ̆n chă hmĕt kĕ trei.

Tơmam anai: Đơ̆k, pŭk hơƀo, pŭk ƀum ƀlang, ƀŏh tăh sa, đak kơtao.

- Trong chă uh: Mă blŭng: Lơ̆k tơraih hơnong ƀa kro, 5 kĭ lơ̆m 1m2 hơdrơ̆h hơlŭng.

Mă 2: Tŭh ‘ngiĕt je, hơdrĭh hơƀơ̆l dầy 20 - 30 cm, prôi ƀŏh găr păng đơ̆k, đơ̆ng nŏh hmĕt trei.

Mă 3: Hơnơ̆ng chă tŭh ‘ngiĕt pơm nhen ‘măng mă ƀar dĭng trŭh ƀĕnh hơlŭng păng kơjung hlŏh ƀơ̆r hơlŭng 30cm, hmĕt mă trei.

Mă 4: Mư̆h ƀĕnh hơlŭng uh ‘nŏh iŏk ao milŏng klơ̆p tơ̆ kơpal păng iŏk koăl tăng kơlŭm, iŏk ‘long dŏng tăp dăr sơlŭng vă hoei kơđak, kơne, kơep lep ler mơ̆t lơ̆m hơlŭng uh.                

- Iŏk yua ‘ngiĕt uh iŭ : Đơ̆ng rŏng uh 3 giĕng, ‘ngiĕt hiĕm ƀau phu, iŭ ƀiơ̆, ư̆h kơ đei phơ̆k ‘nŏh gơ̆h chă hiĕm ăn kon tơrong, chă pơhrăm ăn kon tơrong sa đơ̆ng hiĕm tŏ sĕt trŭh tơ̆ chă hiĕm lơ. Tơdăh ‘ngiĕt uh ‘lơ̆ng lei kon tơrong chă sa lơ̆m 1 năr đĭ đơ̆ng 5-7 kĭ. Dăh chă hiĕm kon tơrong sa ‘ngiĕt uh iŭ hloi păng hiĕm ăn ‘ngiĕt au to hloi.

- Hơnong ƀa jei gơ̆h vă pơjing tơmam drăm hiĕm kơpô rơmo păng trong chă uh nhen tơ̆ hơla au:

‘Măng mă blŭng: Iŏk phong Urê păng vôi tŭh lơ̆m đak hơvơ̆r vă hach

Mă 2: Klă tơraih hơnong ƀa hơtăng (dang 20cm) đơ̆ng nŏh chă tơruih đak phŏng urê hăm vôi lơ̆m hơnong ƀa mă iôm, chă jroă hmĕt mă trei, păng hơnơ̆ng pơm lơ loh.

Mă 3: Klơ̆p milŏng mă hlơp, ư̆h kơlê̆ kial, đak mơ̆t păng yŭh amôniắc (NH3) lơ̆m lăm păr lĕch tơ̆ ‘ngoăih.

Tơdăh uh hăm kơdŭng:  Kon pơlei bơ̆n chă lơ̆k hơnong ƀa hơƀơ̆l 20cm tơ̆ cham rơgŏh dăh mă ming tơ̆ kơpal ao ‘mi, đơ̆ng rŏng ‘nŏh tơruih đak phŏng Urê hăm vôi hlôi tŭh hrau lơ̆m đak mă iôm hơnong ƀa au, tăh tơ̆ hơla tơruih đak tŏ sĕt hlŏh, tơ̆ kơpal kơ yuơ đak đơ̆ng kơpal hram mơ̆t. Mư̆h chă tơruih đak đang ‘nŏh bơ̆n iŏk hơnong ƀa au tăh lơ̆m ƀi, hmĕt mă trei đơ̆ng nŏh chô̆ kơjăp. Ming dôm ƀi au tơ̆ hơnĭh rơgŏh, vĕh ver ‘mi tŏ ju hơ iŭh.

- Iŏk yua hơnong ƀa đơ̆ng rŏng uh:

Lăp đơ̆ng rŏng uh dang 2 giĕng (lơ̆m pơyan ‘mi) păng 3 giĕng (pơyan yă rak) ‘nŏh iŏk hơnong ƀa au hiĕm kon tơrong. Pơhrăm ăn kon tơrong chă sa đơ̆ng tŏ sĕt trŭh tơ̆ lơ. Iŏk hơnong ƀa au au lê̆ tơ̆ yơ̆p đunh 1 jơ vă ƀau phŏng urê păr đĭ. Tơdăh kon tơrong lŭ chă sa hơnong ƀa uh roi lơ roi ‘lơ̆ng mă lei jei kăl chă vei ăn kơ hăp chă sa ‘ngiĕt kơdĭh ‘lơ̆ng hơ iă hlŏh.

Viết bình luận