Hơdrông bronh pơyan puih đei hơnăn khoa hŏk ‘nŏh Spodoptera frugiperda, găh kơ loăi đei pơnăr, chă păr sa tơ̆ gơmăng.

Tơdrong kơnăl găh hơdrông bronh pơyan puih.

Tơdrong erĭh kơ hơdrông bronh yak hlŏh 4 ‘măng ‘nŏh đei kơtăp, hơnar (erĭh sot đơ̆ng 1 trŭh 6 năr), yă ‘ngă, jing hơdrông.

Găh hơkau hơkar păng tơdrong joăt.

Đĭ jing pơlai (măt mêng), pơlai tơno kơjung dang 16mm, pơnăr kơjung 37mm. Tơ̆ pơnăl hlĕk hlŏk kul hăm tơƀlêk kok-ƀrŭng lơ̆m mă pơlai hơkăn ‘nŏh ư̆h kơ đei. Pơlai au hơrĭh sot đơ̆ng 12 -14 năr, ngăl chă păr tơ̆ gơmăng, tơ̆ kơ ‘năr tơchă ƀơ̆t hơnĭh ư̆h kơ đei ‘năr pơchrang vă kôp; đei ƀô̆h hăp kơ ‘nơp tơ̆ tơ ‘mơ̆ng hơƀo tơ̆ kơ ‘năr.

+ Kơtăp: Kơtăp mĭnh hơnĭh, kơtăp hăp pơno kơjung 0,75 mm; ‘nao chĕh hăp kok kul-kok jơk, mư̆h vă jê̆ chĕh tơplĭh kul.

- Hmă hmă ƀô̆h kơtăp hăp tơ̆ găh klak hla hơƀo. Lơ̆m mĭnh hơnĭh kơtăp đei đơ̆ng 50 - 200 tŏ kơtăp, kơtăp hơgrom 2-3 tăl păng đei krum tơpu kơmau ƀrĕo - gô̆h. Mĭnh tŏ pơlai hăp kĕ kơtăp đơ̆ng 6 - 10 tơpu hơtŏ hăm đơ̆ng 1.000 - 2.000 tŏ kơtăp. Khei ‘năr kơtăp chĕh đơ̆ng rŏng 2-10 năr, jô̆ hơtŏ 3-5 năr hăm yŭh tŏ 20 - 30°C.

+ Hơdrông hơnar: Hơdrông hơnar hơrĭh sot 6 năr, đơ̆ng 1 - 2 năr hơkau hăp kliơk-dreng kliơk; đơ̆ng 3-6 năr hăp tơplĭh kơmau pha nhen kok kul, kul, kul găm, jơk, jơk ƀlĭk ... gômơ̆ng kiơ̆ dôm kơmau hla ‘long mă hăp sa.

+  Hơdrông hơnar kơjung dang 0,5 mm, trŭh 3 năr hơdrông hơnar kơjung đơ̆ng 6 - 9 mm; mư̆h 6 năr hơdrông kơjung đơ̆ng 30 - 40 mm.

Tơdrong ƀô̆h kơnăl hơdrông hơnar

Tơ̆ klĕng hơdrông hơnar đơ̆ng 4 - 6 năr ƀô̆h hơdăh nhen chư Y hơdrơ̆k, tơ̆ kơdŭ găm hăm sŏk hrơ̆ng kơjung. Tơ̆ kơdŭ vă jê̆ kơl hăp đei ƀô̆h brĕnh bronh lơ̆m mă rim hơnĭh anai đei 4 hlĕk hlŏk nhen kơnao. Kơnu: Kơloăi kơnu đei tơpu, kơmau kul lĕnh. Kơnu tơno kơjung  13 - 15 mm găh kơnu hơkăn kơjung 16 - 17 mm. Tơ̆ găh kiĕng hăp đei 2 tŏ sŏk nhen jơla.

Găh tơdrong phă pơrăm:

Hơdrông hơnar pơrăm ‘long pơtăm. Hơdrông hơnar đơ̆ng 1-2 năr păng 6 năr jô̆ đơ̆ng hăp chĕh jing hơdrông chă sa tŏ sĕt mă lei hơdrông hơnar đơ̆ng 3-5 năr sa lơ, phă pơrăm kơtang.

- Hơdrông hơnar đơ̆ng 1-2 năr sa hla ‘lơ̆p. Hơdrông hơnar đunh năr ‘nŏh hăp sa bŏk hla pơm ăn pơlô̆h tĭh.

- Hơdrông hơnar ĭch lơ păng chă ĭt kơtă tơ̆ hla hloi, tơ̆ tơ ‘mơ̆ng hơƀo kơna ƀônh kơƀô̆h.                                 

RIM DƠNƠM ‘LONG HĂP GƠ̆H SA

Hơdrông bronh pơyan puih gơ̆h sa hlŏh 300 kơ loăi ‘long pơtăm, ‘ngiĕt ‘long ‘nŏh pơđĭ hơƀo, kơpăih, tơ̆h, ƀa, kơtao, ‘nhot, pro, ... mă lei hmă hmă găh hơƀo, mă kăl ‘ngam, hơƀo tơyông, hơƀo pơm ‘nhot sa, hơƀo iŏk dơng hiĕm kon tơrong.

TRONG MƠ̆T PHĂ PƠRĂM LANG SĂ

Hơdrông bronh hơnar phă pơrăm lang să kiơ̆ trong:

- Hơdrông hơnar yak đơ̆ng dơnơm au năm tơ̆ dơnơm ‘long anai, đơ̆ng mir pơgar au năm tơ̆ mir pơgar anai.

- Hơdrông hơnar, kơnu, kơtăp trŭh hloi hơdrông tĭh năm trŭh tơ̆ au tơ̆ to ‘moi kiơ̆ dơnơm ‘long mă đe hăp phă pơrăm (hơƀo, ngiĕt hiĕm kon tơrong, …) lơ̆m chă pơdŭ dôm dơnơm ‘long au năm tơ̆ anai dăh mă kiơ̆ tơmam drăm tĕch mơdro đơ̆ng tĕh đak đe mơ̆t tơ̆ tĕh đak Việt Nam dăh mă kiơ̆ ‘moi rim tơring, apŭng, dêh char lơ̆m teh đak.

- Mư̆h tĭh jing pơlai hăp păr kơdĭh tơchă hơnĭh kơtăp atăih dang mĭnh ƀar hrĕng met trŭh kơ mơjit ki-lô-mét.

- Pơlai tĭh tơchă hơnĭh oei kiơ̆ kial kĕ păr trŭh kơhrĕng  ki-lô-mét.

TRONG TANG GĂN PƠLÔCH HĂP

Tang găn hơdrông bronh hăm trong vei lăng hơdrông pơrăm:

 1. Trong chŏh jang sa

- Iŏk hơdrĕch hơƀo dă ƀiơ̆ hơdrông phă pơrăm.

- Chŏh chong ngiĕt mă rơgŏh tăp dăr mir pơgar pơtăm hơƀo vă tang găn hơnĭh oei kơ ‘nơp kơ pơlai.

- Chŏh tĕh đang ‘nŏh sơ̆k tĕh vă kơtăp, kơnu lơ̆m tĕh lôch dăh mă vă bơ̆n hmôch pơlôch hăp.

- Kơdĕh pơtăm tơplĭh hơbô - ƀa đak lăp đơ̆ng rŏng pơyan pơtăm hơƀo vă pơlôch kơtăp hơdrông lơ̆m tĕh. Chŏh tĕh păng sơ̆k tĕh mă đunh vă pơlôch kơtăp hơdrông lơ̆m tĕh.

 2. Trong pơlôch hơdrông

- Hơnơ̆ng dăr lăng chŭn mir, mă kăl lơ̆m khei ‘năr hơƀo đơ̆ng 3-6 hla vă ƀôh hrôih hơdrông pơrăm, pơlôch hŭt hloi.

- Iŏk tơnŭh ŭnh dăh mă đak sơƀŏng tŭh tơ̆ tơ ‘mơ̆ng hơƀo pơlôch hơnar hơdrông.

 3. Trong prăn pơlôch

- Prăn klep, prăn ŭnh kơđeng: Iŏk prăn hla bơar klep đei kơchơ̆t pheromone, prăn tơmam iŭ ‘ngam dăh mă prăn kơđeng vă pơlôch pơlai.

- Prăn ‘long pơtăm: Tơ̆ chŭn mir pơtăm hơƀo bơ̆n pơtăm hloi ‘ngiĕt jơ̆ng rôih, hơƀo tơyông hơdrŏ vă pơhlŭ pơlai kơtăp. Chă prăn pơlôch pơlai, pơlôch kơtăp păng pruih pơgang pơlôch hơdrông hơnar lơ̆m ‘ngiĕt, ‘long pơtăm prăn.

4. Trong pơlôch hăm pơgang sinh học

- ‘Nĕ gan iŏk yua pơgang vei lăng ‘long pơtăm vă vei lăng năng tông bơ̆n hmôch au to kăp sa sơdrông bronh.

- Iŏk yua đak pơgang nấm xanh, nấm trắng, vi khuẩn Bt, virus NPV chă pruih pơlôch hơdrông hơnar.

- Rong, hơchăng sut kơdrot păng hơgoăt vă hăp pơlôch hơdrông hơnar.

5. Trong pruih pơgang pơlôch hơdrông

 - Iŏk yua dôm pơgang vei lăng ‘long pơtăm ăn asong gơ̆h iŏk yua vă pruih pơlôch hơdrông hơnar ‘nao đơ̆ng 1 năr trŭh 2 năr (lơ̆m khei ‘năr hơƀo 3-6 hlak hla), pruih mă iôm tơ̆ hla, dơng păng tơ ‘mơ̆ng hơƀo tơ̆ pơgê hrôih dăh mă tơ̆ kơsơ̆ ‘năr rơngơp.

 - Iŏk yua 4 kơ loăi pơgang vei lăng ‘long pơtămpơlôch hơdrông bronh ‘nŏh: Bacillus thuringiensis, Spinetoram, Indoxacarb, Lufenuron.

- Mư̆h đei pơgang tang găn pơlôch hơdrông bronh pơyan puih lơ̆m Hơnăn rim pơgang vei lăng ‘long pơtăm đei ăn asong iŏk yua tơ̆ Việt Nam ‘nŏh iŏk yua dôm pơgang au mă lei pơm kiơ̆ nơ̆r pơtho tơbăt đơ̆ng hơnĭh pơm tơlĕch pơgang.

- Iŏk yua pơgang vei lăng ‘long pơtăm kiơ̆ trong 4 ƀlep.

- Iŏk yua pơgang vei lăng ‘long pơtăm kiơ̆ trong 4 ƀlep.

Dôm nơ̆r chĭh tơbăt lơ̆m hla bơar kơ yuơ Hơnĭh tơm pơtrŭt chŏh jang sa tĕh đak găh Dơnŏ anĭh tơm vei lăng Chŏh jang sa păng Atŏk tơ iung tơring tơrang bơ̆ jang.