Đơ̆ng khei 4/2022 tơ̆ tơring pơtăm Sâm ngọc Linh tơ̆ dôm xăh nhen Măng Ri, Ngọc Lây (apŭng Tu Mơ Rông); Ngọc Linh, Mường Hoong (apŭng Đăk Glei) kơ dêh char Kon Tum pơrang xa tơm sâm ưh kơ ê hơbuh lang xă. Truh blŭng khei 6/2022 chih akŏm đơ̆ng Anih jang vei lăng kon pơlei apŭng Tu Mơ Rông ăn ƀôh, tơ̆ 3 xăh kơ apŭng noh: Măng Ri, Tê Xăng păng Ngọc Lây hlôi đei hloh 29.100 tơm sâm ƀơm hơdrông pơrang xa lôch kro. Lơ̆m noh xăh Măng Ri noh răm lơ hloh hăm vă jê̆ 20.200 tơm. 'Nguaih kơ noh tơ̆ 2 xăh Măng Ri păng Đăk Sao oei đei hloh 650 tơm sâm ƀơm lôch kơyuơ 'mi prĕl.  

Pơmai Y Bắp, pơlei Đăk Viên, xăh Tê Xăng ăn tơbăt, ăh mă tơm sâm ƀơm pơrang xa đei ƀôh mă blŭng noh hla dreng dăh mă honh hla, xŏ dơnơm noh ƀôh ƀum hlôi ôm minh păh dăh mă ôm pơđĭ hloi. Tơdrong mă tơm sâm Ngọc Linh ƀơm pơrang hlôi pơrăm tih tên găh mŭk drăm hăm kon pơlei mă rim 'măng tơm sâm Ngọc Linh 1 xơnăm đei kơjă tĕch lơ̆m tơring pơhlom 300 rơbâu hlj păng tơm đơ̆ng 3 xơnăm tŏk tơ̆ kơpal noh truh kơ trĭu hlj. Lơ̆m khei năr noh mă pơngơ̆t kơ đon, chŏng mă unh hnam pơmai Y Bắp adoi nhen dôm unh hnam nai tơ̆ pơlei Đăk Viên adoi pơngơ̆t kơ đon lơ̆m tơdrong chă trong dŏng tơm sâm Ngọc Linh: “Băt dŏng thoi yơ? Kon pơlei xŏ ƀum noh ƀôh ƀum ôm păng đe kôch lê̆ ƀum noh vă pơtăm mă nai, ưh đei pơtăm atŭm tơ̆ âu vă hơlen lăng thoi yơ. Mă kon pơlei ưh kơ băt vă pơm thoi yơ. Adrô̆ băt xir ƀum hăp păng pơtăm ăh anih nai ưh đei tơjê̆ hăm tơm ưh đei ôm ƀum”.

Jing tơring đei lơ tơm sâm ƀơm pơrang hloh hăm jê̆ 20.200 tơm, vă dŏng tơm sâm, Anih jang Đảng păng jơnŭm pơgơ̆r tơring Măng Ri, apŭng Tu Mơ Rông duh adrô̆ pơdơh ăh tơdrong pơtho ăn kon pơlei minh ƀar trong jang ƀônh hloh nhen bơ̆ bơbŭng vă da ƀiơ̆ ƀơm tô̆ 'mi pơrăm. Ƀok A Sỹ, Ƀĭ thư Anih jang Đảng xăh Măng Ri, apŭng Tu Mơ Rông ăn tơbăt: “Hăm tơm sâm, 'mi lơ jat noh hăp duh ưh kơ lăp. Nhôn pơtho ăn kon pơlei bơ̆ bơbŭng hơdra vă kơ đak 'mi da ƀiơ̆ ro jur tơ̆ tơm sâm ăn tơm sâm da ƀiơ̆ ƀơm pơrang”. 

Hăm pơrang pơrăm lang xă atŭm hăm 'mi prĕl pơrăm tơm Sâm Ngọc Linh, Anih jang vei lăng kon pơlei dêh char Kon Tum hlôi pơkăl dôm anih jang, anih jang đei tơrĕk păng Anih jang vei lăng kon pơlei apŭng Tu Mơ Rông, Đăk Glei hơtŏk tơdrong vei lăng, hơlen pơrang xa pơrăm tơm Sâm Ngọc Linh; pơkăl Anih  jang Choh pơtăm păng Hơtŏk tơring pơxĕl pơgơ̆r jang atŭm hăm Anih jang Khua hŏk păng Kŏng ngê̆, rim anih jang đei tơrĕk hơlen, xơkơ̆t tơdrong pơm kiơ̆ Tơchơ̆t tơdăng găh kih thuơ̆t păng vei lăng tơm Sâm Ngọc Linh lơ̆m tơring teh kơ dêh char. Tô̆ đon hăm pơrang pơrăm tơm Sâm Ngọc Linh, tơ̆ Hop akŏm 'măng mă 8 Ƀan châ̆p hanh Đảng ƀô̆ dêh char jăl 16 pơgơ̆r ăh khei 7/2022, ƀok Dương Văn Trang, Ƀĭ thư Tĭnh wi, Kơdră Jơnŭm jang vei lăng kon pơlei dêh char Kon Tum ră hơdăh, tơdrong răm găh mŭk drăm noh tih tên, mă kăl hăm rim unh hnam kon pơlei kon kông hin dơnuh tơnap tap: “Kơjă axong jang ăn minh 'long kăp gĭt mă tơring pơtăm âu mă lơ noh kon pơlei kon kông hin dơnuh hơrih jang xa. Kon pơlei kon kông đei jên răt hơdrĕch, ưh đei jên tŏk iŏk 50 trĭu hlj, 100 trĭu hlj đơ̆ng Anih mong jên tơgŭm Tơpôl vă iŏk pơtăm. Dang ei ưh kơ pŭn noh ƀơm pơrang jĭ, mă pơrang jĭ thoi âu noh hiong đĕch bơih, tơpăi đĕch bơih”.

Hăm tơdrong lang xă tenh, truh blŭng khei 7/2022 chih akŏm hơlen đơ̆ng 2 apŭng Đăk Glei păng Tu Mơ Rông, dêh char Kon Tum ăn ƀôh hlôi đei pơhlom 50.000 tơm sâm Ngọc Linh ƀơm pơrang xa. Lơ̆m noh kơsô̆ tơm sâm ƀơm pơrang tơ̆ apŭng Đăk Glei noh hloh 10.000 tơm păng apŭng Tu Mơ Rông hloh 39.000 tơm. Đơ̆ng rŏng kơ 'măng pơrang xa âu jơnŭm pơgơ̆r tơring hlôi pơm jang hăm Anih mong jên vă pơdui khei năr kla hre, pơkăp hre ăn dôm unh hnam tŏk iŏk jên pơtăm sâm mă oei lơ̆m unh hnam hin dơnuh păng unh hnam tơnap tap. Kiơ̆ Anih jang Choh pơtăm dêh char Kon Tum, pơrang xa tơm Sâm Ngọc Linh đei xơkơ̆t hơdăh kơyuơ ƀơm pơrang jĭ lôch dap noh mă lơ, 'nguaih kơ noh đei minh ƀar tơm ƀơm pơrang thán thư xa pơrăm rơh.

Vă kon pơlei băt dơ̆ng găh tơdrong pơrang pơrăm ‘long Sâm Ngọc Linh adoi nhen iung jang lơ̆m tang găn, hơmet pơ ‘lơ̆ng pơrang pơrăm, Bơngai chih kơtơ̆ng ang ăn Radiô NPMVN chă pơma dơnuh hăm ƀok Trần Ngọc Luận, Kơdră hơnih bơ̆ jang Vei lăng ‘long pơtăm păng Chă hơlen găh Hơnih vei lăng Choh pơtăm păng vei lăng ‘long pơtăm dêh char Kon Tum.

- Mă blŭng bơnê kơ ih hlôi ‘măn jơ ‘năr vang pơma dơnuh au! Ƀok ăi, mư̆h ƀôh đei pơrang pơrăm tơ̆ dơnơm ‘long Sâm Ngọc Linh, Hơnih vei lăng Choh pơtăm păng vei lăng ‘long pơtăm dêh char Kon Tum hlôi iung jang lơ liơ?

Ƀok Trần Ngọc Luận: “Hơnih vei lăng Choh pơtăm păng vei lăng ‘long pơtăm hlôi iung jang hơdoi hăm rim hơnih bơ̆ jang tơ̆ apŭng, Hơnih vei lăng Choh jang sa, Hơnih tĕch mơdro tơmam drăm Choh jang sa păng Hơnih vei lăng kon pơlei rim tơring năm dăr lăng hloi. Hloh chă hơlen đơ̆ng ‘măng chă tơchĕng hơlen pơrang pơrăm ‘long Sâm Ngọc Linh atum hăm hloh đơ̆ng ‘măng năm dăr lăng hloi kơna mă băt ‘long sâm răm au kơ yuơ pơrang lôch lơ”.

- Mưh lei tơdrong tơm pơm ăn đei pơrang pơrăm tơ̆ ‘long Sâm Ngọc Linh, hŏ ƀok?

Ƀok Trần Ngọc Luận: “Lơ̆m jang sa tơdrong đei ƀơm răm đơ̆ng bơ̆n sơdrông pơrang pơrăm hloi. Kơ yuơ tŏ ‘mi kial, ‘mi prĕr, ngom ƀoh mă kăl ‘mi jrăh. Lơ pơgar pơbŭng pĕnh tim mă ‘lơ̆ng ‘nŏh đei răm kơtang hloh.

- Tơ̆ hơnăp pơrang pơrăm tơ̆ dơnơm ‘long Sâm Ngọc Linh, Hơnih vei lăng Choh pơtăm păng vei lăng ‘long pơtăm dêh char Kon Tum hăm đei nơ̆r chă pơtho pơkă ăn kon pơlei lơ liơ ưh?   

Ƀok Trần Ngọc Luận: “Hơnih pơtho tơbăt ăn rim trong tang găn hơlau mă kăl chă bŭch hŭt pơđĭ dôm dơnơm lôch vă hoei tơpoh. Mă kăl chă pơtho pơkă atŭm hăm chă pruih pơgang pơlôch pơrang. Pơtih gia nhen chă pruih pơgang Chi- cô- đạt- ma hăm pơgang sinh hŏk Vy- ly- đa- xin vă hơnhăk đei jơnei hơ iă”.

- Tơdrong iŏk yua pơgang vă pơlôch pơrang pơrăm ‘long Sâm Ngọc Linh hăm hơmơt pơm ăn pơgang gei kơjăp lơ̆m dơnơm ‘long sâm dăh mă ưh?

Ƀok Trần Ngọc Luận: “Mă blŭng, dơnơm sâm oei iĕ khei ‘năr bŭch rô̆ hăp oei đunh păng mă kăl hơnih bơ̆n chă pơtho ăn tơngla pơgar iŏk yua pơgang sinh hŏk đĕch kơna hoei chă pơm kơnê̆ yă kiơ ôh. Bơ̆n dăr lăng, tang găn hơlau tơtom ‘nŏh mă kĕ. Hăm pơrang lôch lơ au lăp iŏk yua dôm pơgang ‘nŏh ‘nei mă kĕ văi”.

- Vă kĕ tang găn hơlau, pơlôch pơrang pơrăm ăn ‘long Sâm Ngọc Linh, ih hăm đei chă pơkă ăn kon pơlei lơ liơ ưh?  

Ƀok Trần Ngọc Luận: Nhôn chă pơtho pơkă ăn kon pơlei iŏk yau lơ trong jang ‘nŏh mă kĕ, ưh khan lăp iŏk yua trong jang hơdrô̆ hơdrăn ôh. Pơtih gia, bơ̆n chă choh hơmet pơ ‘lơ̆ng mir pơgar. Pơtih gia dôm dơnơm đei pơrang pơrăm ‘nŏh bơ̆n chă pơtăm ‘long pơtăm anai vă dă ƀiơ̆ đei pơrang pơrăm. Atŭm hăm chă pruih pơgang sinh hŏk nhen Chi- cô- đạt- ma, Vy- ly- đa- xin, Tung- va- ly.v.v. ‘nŏh jing rim kơ loăi pơgang sinh hŏk ngăl. Đơ̆ng noh tơ̆ yơ đei ‘mi ‘nŏh bơ̆n pơm pơbŭng vă hoei đak ‘mi tôn.

- Hơnih vei lăng Choh pơtăm păng vei lăng ‘long pơtăm dêh char Kon Tum chă hơlen tơdrong pơrang sơdrông pơrăm ‘long Sâm Ngọc Linh lơ liơ?

Ƀok Trần Ngọc Luận: Hơnih au jei hơnơ̆ng ăn kang ƀô̆ năm dăr lăng iung jang hơdoi hăm hơnih ơng, hăm tơring. Tơ̆ dơnơm ‘long sâm sơdrông pơrăm đei 8 pơrang sơdrông pơrăm mă lei hloh đơ̆ng dăr lăng găh lơ kơ yuơ pơrang lôch lơ pơm ăn găh pơrang sơdrông anai ‘noh hi. Pơtih gia nhen mĭnh pơrang pơrăm anai kiơ̆ tơdrong chă tơchĕng hơlen đơ̆ng Hơnih tơm Vei lăng ‘long pơtăm ‘nŏh nhen pơrang yăde, pơrang găm pơrăm jei lăp tŏ sĕt đĕch.  

- Bơnê kơ ƀok Trần Ngọc Luận, Kơdră hơnih bơ̆ jang Vei lăng ‘long pơtăm păng Chă hơlen găh Hơnih vei lăng Choh pơtăm păng vei lăng ‘long pơtăm dêh char Kon Tum ‘măn jơ ‘năr ăn ‘măng pơma dơnuh au!