Đhị vel Agrồng, chr’val A Tiêng, chr’hoong Tây Giang, bhươn tông bhưah 15 hécta vêy pachô bh’nơơn dal âng pr’loọng pr’căn Hôih Lin bơơn taluôn đhanuôr tước lêy, ting pa choom bhrợ. Bhươn tông nâu năc pr’căn Lin pác ting zr’lụ choh bhrợ, băn rơơi, coh đêêc zr’lụ b’băn vêy 30 p’nong k’roọc, 20 p’nong a’ọc lâng k’rang riêng p’nong a tưch a đha; zr’lụ bhươn bhưah 10 héc ta năc choh keo, quế, tơơm cha p’lêê; 5 bêệ a bóc băn a xiu bấc rau cơnh a xiu mè, ch’ruôh, jan…Cr’noọ bh’rợ nâu ơy zooi pr’loọng pr’căn Lin pa chô lâh 200 ức đồng zập c’moo.

Lêy bhươn đong cơnh đâu, hắt ngai vêy ngoọ tước, diic điêl pr’căn Hôih Lin lalăm a hay đha rứt đha răh - zr’năh k’đhap  pa bhlầng. Pr’căn Lin dzợ hay, bơơn k’diic ma nuyh Cơ Tu, mị nhi ặt lâng aconh căn đhị chr’val Ch’Ơm. C’moo 2004, đong pêê chô ặt ooy đong k’diic vel Agrồng, chr’val A Tiêng đoọng vêy k’tiếc bhrợ cha. Lâng đợ zên k’rong k’miah 10 ức đồng, pr’căn Lin câl 3 p’nong k’roọc m’ma. Bêl k’roọc rưah nắc pa câl k’roọc pậ đơc băn k’roọc coon lâng r’dợ t’bhưah pa mâng c’rọol. Pa zay bhrợ cha, zập c’moo pr’căn Lin vêy k’miah 50 ức đồng. Tước c’moo 2009 nắc cr’noọ bh’rợ bhươn tông âng đong pr’căn Lin ơy bhrợ liêm choom lâng t’bhưah r’dợ. Đăn đau, pr’căn Hôih Lin vặ pa xoọng 100 ức đồng tơợ Ngân hàng Chính sách xã hội, k’rong t’bhưah bhươn tông, bhrợ c’lâng bê tông mọot tước zr’lụ bhrợ cha. Vêy rau cha, rau đơc, pr’căn Lin năc ting zooi đhanuôr lưm k’đhap, zooi đoọng đhi noo k’bhuh xoọng tr’bứi ooy zên, m’ma chr’noh  bh’năn lâng pa choom cơnh bhrợ cha đoọng zập ngai zêng choom z’lâh đha rựt. “Pr’loọng đong zi xoọc tơợp k’đhap zr’năh pa bhlầng, tỵ muy bhrợ ha rêê, căh zập cha. Nâu kêi doọ dzợ, chô ooy đâu bhrợ cha cung z’zăng, đhơ căh ca van cung zập cha. Vêy tr’bứi ting zooi ađhi noo zên, bh’năn. Tước đâu nắc căh dzợ choh keo xăl choh quế đoọng zư k’tiếc, oọ hr’lang lâng xăl tơơm chr’noh đoọng k’tiếc ọo u mốp”.

Cung cơnh pr’căn Hôih Lin, anoo Zơ Râm Bheh đhị vel Agriih, chr’val A Xan, chr’hoong Tây Giang n’niên lâng dưr pậ coh pr’loọng đha rựt, tr’mông tr’meh g’nưm tơợ bhrợ ha hêê. Bơơn k’điêl bêl ruh 20 c’moo, anhi diic điêl căh vêy rau coh têy, ặt coh đong cha chuyh, da da. Tr’mông tr’meh ta bhuch zập rau, anoo pa choom bhrợ mộc đoọng vêy zên k’rang tr’mông. C’moo 2017, diic điêl anoo vặ 50 ức đồng tơợ Ngân hàng Chính sách xã hội chr’hoong Tây Giang câl 2 cặp k’roọc m’ma, 9 p’nong bé lâng pa liêm c’rọol, rơơm đoọng pr’ặt tr’mông pr’loọng đong tệêm ngăn lâh. Lâh mơ pa choom b’băn r’rơơi tơợ sách báo, coh mạng anoo Bheh dzợ tước pa choom bhrợ tơợ apêê ơy choom bhrợ cha đhị chr’hoong Đông Giang, Nam Giang. Anoo cung đươi lâh 3hecta k’tiếc ha rêê choh quế, pih lâng pêch abóc băn a xiu. C’moo đăn đâu, zập c’moo anoo Bheh pa câl 4-5 p’nong k’roọc, k’zệt p’nong bé, pa chô tơợ 150 – 180 ức đồng. Anoo cung pa dưr bh’rợ mộc, k’rong câl máy móc, t’vaih k’bhuh bhrợ mộc vêy đh’nơc Zơ Râm Bheh vêy 10-12 cha nắc ting bhrợ ta luôn. Zập c’moo, k’bhuh nâu bhrợ 8-10 đhr’nong đong n’loong. C’moo 2018, pr’loọng anoo Bheh ơy z’lâh đha rựt, vaih pr’loọng bhrợ cha z’zăng đhị chr’val A Xan. Xoọc đâu, pazêng đợ zên pa chô coh prang c’moo âng pr’loọng đong anoo tơợ 200-250 ức đồng, vêy pr’đơợ k’rang 3 p’nong coon cha học ta nih liêm. “Acu kiêng t’bhưah zr’lụ bhrợ têng, câl pa xoọng máy móc đoọng t’vaih bh’rợ ha pêê đha đhâm  coh đâu. Bêl năl đăh Ngân hàng Chính sách xã hội chr’hoong Tây Giang vêy đoọng vặ zên ting Nghị quyết 11 âng Chính Phủ, acu kiêng bơơn vặ zên nâu đoọng câl máy móc, cân k’roọc, bé, t’bhưah zr’lụ bhrợ têng âng pr’loọng đong”.

Ting cơnh t’cooh Mạc Như Phương, Quyền Chủ tịch UBND chr’hoong Tây Giang, tỉnh Quảng Nam, coh pazêng c’moo hay, chr’hoong ơy p’loon tơợ zên âng xa nay bh’rợ k’tiếc k’ruung, bhrợ pa dưr zập cr’noọ bh’rợ bhrợ cha, đh’rưah zooi m’ma chr’noh, bh’năn, phân bón đoọng ha đhanuôr bhrợ cha, pa dưr pr’ặt tr’mông. Vel đong cung k’đươi moon apêê Hội, đoàn thể đoọng vặ zên t’đui đoọng tơợ Ngân hàng Chính sách xã hội đoọng đhanuôr vặ t’bhưah bhrợ cha. Tước x’rịa c’moo 2024, pazêng đợ zên đoọng vặ tơợ zên chính sách đhị chr’hoong lâh 280 tỷ đồng, dzooc 26 tỷ đồng lâng c’moo 2023, đoọng 4.318 pr’loọng chính sách bơơn vặ. Đươi vêy zên vặ nâu, đhanuôr vêy pr’đơợ bhrợ cha, pa xiêr pr’loọng đha rựt prang chr’hoong dzợ 43,5%. “Coh pazêng c’moo hay, lâh mơ k’rong xay bhrợ apêê xa nay bh’rợ âng Trung ương, âng tỉnh nắc chr’hoong Tây Giang ơy pa căh bấc rau chính sách zooi đhanuôr bhrợ cha. Tơợ đêêc bấc cr’noọ bh’rợ bhrợ cha choom, pa chô bh’nơơn dal, chroi k’rong ta bil ha ul, pa xiêr đha rựt đhị vel đong. Bấc pr’loọng tơợ pr’loọng đha rựt ơy dưr ca van. Bấc cr’noọ bh’rợ pa chô bh’nơơn dal cơnh tơơm ba kich, đẳng sâm đhị apêê chr’val Tr’hy, chr’val Lăng, A Tiêng, Gary, Ch’Ơm. Tơợ đêêc, đợ pr’loọng đha rựt âng chr’hoong xiêr ting c’moo”./.

NÔNG DÂN CƠ TU VƯƠN LÊN LÀM GIÀU

Từ chỗ chỉ sống nhờ vào nương rẫy, cuộc sống quanh năm,“bán mặt cho đất, bán lưng cho trời”, những năm qua, đồng bào Cơ Tu ở huyện miền núi Tây Giang, tỉnh Quảng Nam đã thay đổi tư duy trong sản xuất, biết tính toán làm ăn, vươn lên phát triển kinh tế. Nhờ đó, nhiều hộ đã vượt qua đói nghèo, trở thành những tấm gương điển hình trong sản xuất, kinh doanh với thu nhập hàng trăm triệu đồng mỗi năm.

Tại thôn Agrồng, xã A Tiêng, huyện Tây Giang, trang trại rộng 15 héc ta với mô hình sản xuất vườn – ao - chuồng cho hiệu quả kinh tế cao của gia đình bà Hôih Lin thường xuyên được bà con trong vùng đến tham quan, học tập. Trang trại của bà được chia thành nhiều khu sản xuất, trong đó, khu chăn nuôi có 30 con bò, 20 con heo nái và heo thịt, đàn gia cầm hàng trăm con; khu vườn rộng 10 héc ta trồng keo, quế, cây ăn quả; 5 ao cá với nhiều loại như cá trắm, cá mè, cá chép… Mô hình kinh tế tổng hợp này giúp gia đình bà có nguồn thu hơn 200 triệu đồng mỗi năm sau khi trừ chi phí.

Nhìn cơ ngơi bề thế này, ít ai nghĩ rằng, vợ chồng bà Hôih Lin đã trải qua những ngày tháng cơ cực, quanh năm vật lộn với đói nghèo, thiếu thốn. Bà Hôih Lin nhớ lại, lập gia đình với một chàng trai Cơ Tu, 2 vợ chồng sống chung cùng nhà ngoại ở xã biên giới Ch’Ơm. Năm 2004, gia đình bà chuyển về sống cùng bố mẹ chồng ở thôn Agrồng, xã A Tiêng để có đất đai sản xuất. Với số vốn ban đầu tích góp được 10 triệu đồng, bà Lin đầu tư nuôi 3 con bò giống. Khi bò sinh sản, bà bán bò trưởng thành để mua thêm bò giống và mở rộng chuồng trại. Chăm chỉ làm lụng, gia đình dần ổn định cuộc sống, tiết kiệm được 50 triệu đồng mỗi năm. Đến năm 2009, mô hình kinh tế vườn - ao - chuồng của gia đình bà Lin hình thành và mở rộng dần đến hôm nay. Gần đây, bà Hôih Lin vay thêm 100 triệu đồng từ Ngân hàng Chính sách xã hội, đầu tư mở rộng trang trại, làm đường bê tông vào tận nơi sản xuất.

Có của ăn của để, bà sẵn sàng giúp đỡ bà con, họ hàng về vốn, giống, kinh nghiệm làm ăn để ai cũng có cơ hội thoát nghèo. “Gia đình tôi bắt đầu từ 2 bàn tay trắng, lúc đầu chỉ biết làm rẫy, trồng lúa, trồng bắp. Được mùa thì đủ ăn, mất mùa thì đói. Giờ thì khác rồi, về đây làm kinh tế có cuộc sống ổn định, tuy không dư dả nhưng có ăn và có chút vốn để phát triển kinh tế. Mặc dù không giúp được nhiều cho anh em, nội ngoại bên nhưng vợ chồng tôi cũng có giúp theo khả năng mình. Bà con cần tiền mình giúp tiền, cần gạo mình cho gạo vậy thôi. Sắp tới đây, thay vì trồng keo thì gia đình tôi đầu tư trồng quế để giữ đất không bị sạt lở, cũng như mình luân canh cây trồng khác để giữ đất không bị bạc màu”.

Cũng như bà Hôih Lin, anh Zơ Râm Bheh ở thôn Agriih, xã A Xan, huyện Tây Giang sinh ra và lớn lên trong một gia đình nghèo, cuộc sống dựa vào nương rẫy. Lập gia đình khi tròn 20 tuổi, đôi vợ chồng trẻ không có tài sản gì, phải sống nhờ nhà ngoại. Cuộc sống thiếu trước hụt sau, anh phải làm thêm nghề mộc để có tiền trang trải. Năm 2017, vợ chồng anh vay 50 triệu đồng từ Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Tây Giang mua 2 cặp bò giống, 9 con dê và sửa sang chuồng trại, mong muốn phát triển kinh tế để ổn định cuộc sống gia đình. Ngoài học hỏi kỹ thuật chăn nuôi từ các trang mạng, sách báo, anh Bheh còn dành thời gian tham quan, học tập kinh nghiệm từ các mô hình chăn nuôi hiệu quả ở các huyện Đông Giang và Nam Giang. Anh cũng tận dụng hơn 3ha đất rẫy để trồng quế, cam, bưởi và đào ao thả cá. Mấy năm gần đây, mỗi năm anh Bheh xuất chuồng 4–5 con bò, cả chục con dê, thu về từ 150–180 triệu đồng. Anh cũng tiếp tục phát triển nghề mộc, đầu tư máy móc, thành lập Tổ thợ mộc Zơ Râm Bheh với 10 – 12 thành viên. Trung bình mỗi năm, tổ thi công 8–10 căn nhà gỗ. Riêng anh Bheh nhận làm thêm nội thất mang về thu nhập hơn 10 triệu đồng/tháng.

Năm 2018, gia đình anh Bheh chính thức thoát nghèo, trở thành hộ khá tại xã A Xan. Hiện nay, tổng thu nhập hằng năm của gia đình anh đạt khoảng 200–250 triệu đồng, có điều kiện lo cho ba con ăn học đầy đủ.“Tôi dự định mở rộng tổ mộc thành xưởng sản xuất quy mô hơn, tạo thêm việc làm cho lao động địa phương. Khi biết Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Tây Giang triển khai gói hỗ trợ theo Nghị quyết 11/NQ-CP của Chính phủ, tôi mong muốn được vay từ nguồn vốn này để đầu tư thêm máy móc và mua thêm bò giống, dê giống mở rộng trang trại của gia đình”.

Theo ông Mạc Như Phương, Quyền Chủ tịch UBND huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam, trong những năm qua, huyện đã tranh thủ nguồn vốn từ các chương trình mục tiêu quốc gia, xây dựng các mô hình phát triển kinh tế, đồng thời hỗ trợ cây con giống, phân bón, kỹ thuật để người dân phát triển kinh tế. Địa phương cũng chỉ đạo các Hội, đoàn thể tín chấp nguồn vốn ưu đãi từ Ngân hàng chính sách xã hội cho bà con vay, đầu tư mở rộng sản xuất. Đến cuối năm 2024, tổng dư nợ cho vay các chương trình tín dụng chính sách tại huyện đạt hơn 280 tỷ đồng, tăng 26 tỷ đồng so với năm 2023, giải quyết cho 4.318 hộ chính sách được vay vốn. Nhờ nguồn vốn này, người dân có điều kiện phát triển sản xuất, giảm tỷ lệ hộ nghèo toàn huyện xuống còn 43,5%.  

“Trong những năm qua, ngoài tập trung triển khai các chương trình dự án của Trung ương của tỉnh thì huyện Tây Giang đã ban hành những cơ chế chính sách để hỗ trợ cho nhân dân phát triển kinh tế. Từ đó nhiều mô hình cách làm hay hình thành trên địa bàn, góp phần phát triển kinh tế và xóa đói giảm nghèo. Nhiều hộ gia đình từ hộ nghèo đã vươn lên thành hộ khá, giàu. Một số mô hình kinh tế đem lại hiệu quả như trồng cây ba kích tím, đẳng sâm tại các xã Tr'hy, xã Lăng, ATiêng, Gary, Ch'ơm đem lại hiệu quả kinh tế cao và góp phần phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn. Qua đó, tỷ lệ hộ nghèo của huyện đều giảm qua các năm”- Ông Mạc Như Phương cho hay/.