Nam Trung Bộ – dải đất nối liền duyên hải miền Trung với cao nguyên nắng gió – là vùng đất chan hòa giữa biển xanh, cát trắng và những triền núi trập trùng. Nơi đây không chỉ được thiên nhiên ưu đãi cảnh sắc hữu tình mà còn là cái nôi nuôi dưỡng nhiều giá trị văn hóa dân gian đặc sắc. Trong đó, dân ca Nam Trung Bộ là tiếng nói tâm hồn của người dân lao động, là nhịp sống và tình cảm được gửi gắm qua từng câu hò, điệu lý

Nam Trung Bộ – dải đất nối liền duyên hải miền Trung với cao nguyên nắng gió – là vùng đất chan hòa giữa biển xanh, cát trắng và những triền núi trập trùng. Nơi đây không chỉ được thiên nhiên ưu đãi cảnh sắc hữu tình mà còn là cái nôi nuôi dưỡng nhiều giá trị văn hóa dân gian đặc sắc. Trong đó, dân ca Nam Trung Bộ là tiếng nói tâm hồn của người dân lao động, là nhịp sống và tình cảm được gửi gắm qua từng câu hò, điệu lý.

Nếu dân ca Bắc Bộ mượt mà, uyển chuyển; dân ca Nam Bộ phóng khoáng, hồn hậu; thì dân ca Nam Trung Bộ lại mang nét đặc trưng rất riêng – vừa trữ tình, vừa mạnh mẽ; vừa da diết, lại thấm đượm vị mặn của gió và cát biển. Mỗi làn điệu dân ca nơi đây đều cất lên từ cuộc sống lao động, từ bến nước, ruộng đồng, từ những mùa trăng hò hẹn và từ chính lòng người miền Trung kiên cường, chịu thương chịu khó.

Điệu “Lý” vốn là nét riêng tiêu biểu của dân ca Nam Trung Bộ – giai điệu chậm rãi, luyến láy tinh tế, phản ánh tình yêu quê hương, tình người, và cả nỗi nhớ thương da diết.  Nếu “Lý” là tiếng lòng thì “Hò” là tiếng của lao động, là nhịp sống hối hả giữa trưa nắng, là lời hiệu lệnh trong những buổi làm việc cộng đồng. Trên bãi biển mênh mông, khi những con thuyền cập bờ, người dân cất tiếng Hò kéo lưới, Hò giã vôi – nhịp điệu khoan nhặt, rộn ràng – để xua tan mệt nhọc và khích lệ tinh thần đoàn kết. Tiếng hò ấy, vang xa theo gió biển, vừa mộc mạc, vừa mang tính nghệ thuật, là tiếng nói của niềm vui, của sức sống con người miền duyên hải

Cũng là “Hò”, nhưng Hò Bả Trạo Phú Yên lại mang dáng vẻ linh thiêng hơn. Đây là làn điệu dân ca gắn liền với lễ hội cầu ngư – nét sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng đặc sắc của ngư dân miền Trung. Khi tiếng trống, tiếng chiêng vang lên, những người “bả trạo” trong trang phục truyền thống đồng thanh cất tiếng hát, vừa hát vừa diễn tả động tác chèo thuyền. Hò Bả Trạo không chỉ là lời cầu an, cầu thuận buồm xuôi gió, mà còn là biểu tượng cho tinh thần đoàn kết, gắn bó giữa con người với biển cả.

Từ bến cảng, ta trở về miền đất liền, nơi vang lên giai điệu trữ tình đượm buồn – “Lý Vọng Phu”. Qua giọng hát nồng nàn, sâu lắng của Nghệ sĩ Nhân dân Thanh Loan, bài hát tái hiện hình ảnh người vợ chờ chồng trong huyền thoại Vọng Phu. Tiếng hát nhẹ như gió, buồn như sương chiều, khiến người nghe thổn thức bởi tình nghĩa sắt son, thủy chung của người phụ nữ Việt Nam – một nét đẹp muôn đời trong tâm hồn dân tộc.

 Nam Trung Bộ còn được biết đến với Bài chòi – loại hình nghệ thuật dân gian độc đáo kết hợp giữa ca hát, kể chuyện và trò chơi dân gian. Bài chòi vừa là sân khấu dân gian, vừa là diễn xướng dân ca, chứa đựng triết lý sống, tình yêu và trí tuệ của người dân nơi đây. Bài “Tiếng lòng”, qua phần thể hiện duyên dáng của Ngọc Huệ, là một nét chấm phá nhẹ nhàng, giúp người nghe cảm nhận được cái vui, cái hóm hỉnh và sâu sắc trong từng câu hát bài chòi – di sản đã được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Khép lại chương trình hôm nay, mời quý vị cùng thưởng thức điệu Hò mài dừa ... Những câu hò ấy vang lên trong nhịp lao động đời thường. Trong tiếng hò, ta nghe thấy niềm vui lao động, sự sẻ chia và lòng yêu đời của con người miền Trung – mộc mạc mà nồng hậu. Dân ca Nam Trung Bộ là tiếng lòng của đất và người, là hơi thở cuộc sống được chắt chiu qua bao thế hệ. Mỗi làn điệu, mỗi câu hò đều gợi nhắc ta nhớ về một vùng quê yêu dấu, về những con người chất phác, nghĩa tình. Chương trình văn nghệ phát thanh với chủ đề “Dân ca Nam Trung Bộ” xin khép lại tại đây. Xin cảm ơn bà con và các bạn đã đồng hành cùng chúng tôi. Hẹn gặp lại trong các chương trình sau – với những khúc dân ca đậm đà bản sắc quê hương, vẫn vang vọng mãi trong lòng người Việt!