Đhr’nong đong số 48 phố Hàng Ngang, Hà Nội năc zr’lụ Ava Hồ xrặ ta la Tuyên Ngôn Độc lập coh t’ngay 28 c’xêê 8 c’moo 1945. Lâng mơ 1 r’bhâu 010 cr’liêng chữ, vêy ta ra pặ coh 49 n’juông năc nâu đoo năc muy văn kiện lịch sử, bha ar bha tơ pháp lý chr’năp doọ bấc cơnh, vêy pr’đơợ pháp lý nhâm mâng, căh muy xay moon ghít c’la k’tiêc k’ruung ting n’năc năc dzợ bhrợ t’vaih c’xêê c’moo t’mêê âng acoon manuyh. Coh pazêng n’juông tr’nơơp, Chủ tịch Hồ Chí Minh xay moon cớ pazêng t’clăh Tuyên ngôn Độc lập âng Hoa Kỳ lâng Tuyên ngôn ooy quyền âng acoon manuyh lâng quyền âng đhanuôr âng Pháp xay moon ghít: Pazêng acoon manuyh dưr vaih lứch vêy quyền ma mơ mr’cơnh. Chủ tịch Hồ Chí Minh ơy đươi ooy xa nay n’năc, ting n’năc năc ơy xay moon t’bhưah quyền âng acoon manuyh pa têệt lâng quyền âng zập c’bhuh acoon manuyh, quyền ma xay bhrợ xa nay bh’rợ âng acoon manuyh, quyền độc lập, tự do âng acoon manuyh Việt Nam. Năc tu crêê tươc n’năc năc Tuyên ngôn Độc lập âng Chủ tịch Hồ Chí Minh ơy pa dưr dal lâh mơ chr’năp pháp lý ooy quyền acoon manuyh dưr vaih muy râu chr’năp âng c’xêê c’moo t’mêê. Phó Giáo sư, Tiến sỹ Bùi Đình Phong, Giảng viên dal cấp Học viện Chính trị k’tiêc k’ruung Hồ Chí Minh xay moon ghít:

Chủ tịch Hồ Chí Minh ơy k’rong pazum bơr râu quyền bha lâng, râu đêêc năc quyền độc lập âng c’bhuh acoon manuyh lâng quyền tự do âng zập cha năc đoọng dưr vaih muy quyền bha lâng âng acoon manuyh. Xa nay n’nâu, quyền bha lâng âng acoon manuyh n’năc năc độc lập chủ quyền, k’tiêc k’ruung k’rong pazum. Xa nay n’năc Ava ơy prá xay tơợ c’moo 1945 năc tước 15 c’moo t’tun, crêê bêl c’xêê 12 c’moo 1960 năc Liên Hợp Quốc năc t’mọt ooy Nghị quyết ooy xa nay pa chô độc lập đoọng ha pazêng c’bhuh acoon manuyh lâng muy bơr c’moo t’tun năc tước c’xêê 12 c’moo 1970 năc Liên hiệp Quốc vêy cớ muy Nghị quyết đoọng xay moon ghít năc ng’xay bhrợ quyền n’năc.

Ting cơnh Chủ tịch Hồ Chí Minh quyền acoon manuyh lâng c’bhuh acoon manuyh vêy đợ râu zazum. Acoon manuyh độc lập năc pr’đơợ chr’năp đoọng xay bhrợ nhâm mâng quyền acoon manuyh lâng xay bhrợ liêm choom quyền acoon manuyh năc ng’pa dưr đợ chr’năp lâng râu chr’năp la lua âng độc lập acoon manuyh. Coh râu t’tun âng ta la Tuyên ngôn độc lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh ơy xay moon ghít quyền acoon manuyh năc ma mơ mr’cơnh năc zập cha năc đhanuôr Việt Nam vêy quyền bơơn đươi năc râu la lua ta nih căh choom xay moon cơnh lơơng. Giáo sư, Tiến sỹ Tạ Ngọc Tấn, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương xay moon:

Quyền bơơn mamông coh râu têêm ngăn râu đêêc năc râu t’bhlâng lâng aham cr’hậu, tr’bech g’lăng âng bâc lang k’conh pa bhươp. Bêl ơy vêy độc lập tự do năc Ava Hồ moon: Bêl k’tiêc k’ruung vêy độc lập tự do ha dzợ đhanuôr căh bơơn têêm ngăn, bhui har năc độc lập tự do n’năc căh râu pr’đươi. Đoọng bhrợ têng cơnh xa nay, bh’rợ Ava Hồ rơơm kiêng, râu đêêc năc c’xêê c’moo bhrợ pa dưr, râu t’bhlâng âng hêê, coh râu t’bhlâng lêy ta mooh lướt tơợ bhr’dang n’nâu tước ooy bhr’dang n’tôh đoọng tươc ooy x’rịa bhrợ t’vaih pr’ăt tr’mông liêm pr’hay. Râu đêêc năc râu t’bhlâng lứch c’rơ, ga măc chr’năp âng Đảng âng acoon manuyh.

Râu k’rong âng cr’noọ lâng râu rơơm kiêng độc lập, tự do; t’bhlâng xay bhrợ đoọng ha độc lập, tự do âng đhanuôr Việt Nam, Tuyên ngôn Độc lập ơy xay moon ghít quyền ga măc chr’năp, căh ngai choom bhrợ p’lất âng acoon manuyh Việt Nam, cr’noọ nhâm mâng cơnh a liêng căh râu mặ choom tr’xăl âng đhanuôr Việt Nam, acoon manuyh Việt Nam coh xa nay bh’rợ pa chô, zư lêy độc lập acoon manuyh. 75 c’moo xang t’ngay Ava Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập bhrợ t’vaih k’tiêc k’ruung Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, nâu cơy năc Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, apêê bhrợ têng bh’rợ pa chăp ch’mêệt lêy xay moon ghít Tuyên ngôn độc lập âng Chủ tịch Hồ Chí Minh dzợ vêy chr’năp ooy lý luận lâng râu la lua, vêy chr’năp pa bhlâng coh c’xêê c’moo nâu cơy, pa bhlâng năc ooy quyền c’bhuh acoon manuyh lâng quyền cha năc manuyh. Tiến sỹ Phạm Thị Thu Hương, bêl ahay bhrợ Phó Giám đốc Bảo tàng Hồ Chí Minh xay moon ghít: "Chủ tịch Hồ Chí Minh xay moon: Zập cha năc đhanuôr năc lứch vêy quyền mamông, lứch vêy quyền tự do bơơn râu bhui har têêm ngăn. Râu đêêc năc cr’noọ t’hước tước âng pazêng k’tiêc k’ruung coh bha lang k’tiêc năc êêh râu muy Việt Nam. Đh’rưah lâng quyền âng acoon manuyh lâng đoọng bơơn bhrợ t’vaih quyền âng acoon manuyh ha đhanuôr năc Nhà nước, Chính phủ công vêy đợ bh’rợ cơnh đêêc. Râu đêêc năc bhrợ pa dưr muy Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa âng đhanuôr, tu đhanuôr. Râu đêêc công năc xa nay âng Nhà nước hêê xoọc t’bhlâng xay bhrợ."

Giáo sư Singô Sibata, muy cha năc manuyh pa chăp ch’mêệt lêy ooy lịch sử tr’haanh pa bhlâng âng Nhật Bản ơy xay moon ghít: Râu t’bhlâng xay bhrợ lứch loom âng Chủ tịch Hồ Chí Minh năc ơy pa dưr quyền acoon manuyh dưr vaih quyền âng c’bhuh acoon manuyh. 75 c’moo xang t’ngay Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập, chr’năp bhlâng năc xang k’nặ 35 c’moo k’tiêc k’ruung tr’xăl t’mêê, zập cha năc manuyh đhanuôr Việt Nam lêy ghít lâh mơ chr’năp âng độc lập, tự dơ, chr’năp ga măc pa bhlâng coh cr’noọ xa nay Hồ Chí Minh ooy quyền acoon manuyh lâng quyền âng zập c’bhuh acoon manuyh. Râu đêêc công năc cr’noọ năc zập cha năc acoon manuyh, k’tiêc k’ruung coh bha lang k’tiêc t’hước tước./.

GS-TS Tạ Ngọc Tấn, PCT Hội đồng lý luận TW

Giá trị của Bản Tuyên ngôn Độc lập:

Quyền con người và quyền của mỗi dân tộc

Cách đây 75 năm, sau thắng lợi của cách mạng tháng Tám, ngày mùng 2 tháng 9 năm 1945 thay mặt Chính phủ lâm thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc Tuyên ngôn Độc lập trước toàn thể quốc dân, đồng bào khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ Cộng hòa.) Trong bản Tuyên ngôn bất hủ này, Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ khẳng định quyền con người, quyền dân tộc độc lập mà còn chứa đựng những giá trị thời đại to lớn được coi là bản tuyên ngôn nhân quyền của các dân tộc thuộc địa trên toàn thế giới.

Căn nhà số 48 phố Hàng Ngang, Hà Nội là nơi Bác Hồ viết Bản Tuyên Ngôn Độc lập vào ngày 28 tháng 8 năm 1945. Chỉ với 1 nghìn 010 chữ, được sắp xếp trong 49 câu nhưng đây là một văn kiện lịch sử, văn bản pháp lý ngắn gọn, sắc bén, có cơ sở pháp lý vững chắc, không chỉ khẳng định chủ quyền quốc gia mà còn mở ra một thời kỳ mới của dân tộc. Trong những dòng đầu tiên, Chủ tịch Hồ Chí Minh dẫn lại các bản Tuyên ngôn Độc lập của Hoa Kỳ và Tuyên ngôn về Nhân quyền và Dân quyền của Pháp khẳng định: "Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng". Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dựa vào căn cứ đó, nhưng suy rộng ra quyền con người gắn chặt với quyền dân tộc, quyền tự quyết của dân tộc, quyền độc lập, tự do của dân tộc Việt Nam. Chính vì sự tác động biện chứng đó nên Tuyên ngôn Độc lập của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nâng căn cứ pháp lý về quyền con người thành một giá trị mang tính thời đại. Phó Giáo sư, Tiến sỹ Bùi Đình Phong, Giảng viên Cao cấp Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh phân tích: “Chủ tịch Hồ Chí Minh đã kết hợp hai loại quyền rất cơ bản, đó là quyền độc lập của dân tộc và quyền tự do của con người để trở thành một quyền cơ bản của dân tộc. Nội dung, quyền cơ bản của dân tộc đó là độc lập chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ. Câu chuyện đó Bác nói từ năm 1945 năm nhưng đến 15 năm sau, tức là tháng 12 năm 1960 thì Liên Hợp Quốc mới đưa ra được một Nghị quyết về trao trả độc lập cho các dân tộc và một số năm sau đó nữa đến tháng 12 năm 1970 thì Liên hiệp Quốc lại tiếp tục có một Nghị quyết để khẳng định là phải thực thi quyền đó”.

Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh quyền con người và quyền dân tộc có mối quan hệ biện chứng, tác động qua lại lẫn nhau. Dân tộc độc lập là điều kiện tiên quyết để bảo đảm thực hiện quyền con người và ngược lại thực hiện tốt quyền con người chính là phát huy những giá trị cao cả và ý nghĩa thật sự của độc lập dân tộc. Trong phần sau của bản Tuyên ngôn độc lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chứng minh quyền dân tộc bình đẳng mà mỗi người dân Việt Nam có quyền được hưởng như một sự thật hiển nhiên. Giáo sư, Tiến sỹ Tạ Ngọc Tấn, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương cho rằng: “Quyền được sống trong hòa bình đó là cố gắng nỗ lực đổi bằng xương máu, trí tuệ của lớp lớp thế hệ cha anh. Khi có độc lập tự do thì Bác Hồ nói: “Khi đất nước có độc lập tự do mà nhân dân không được hạnh phúc thì độc lập tự do ấy không để làm gì”. Để thực hiện điều Bác Hồ mong muốn, đó là cả quá trình xây dựng, cố gắng của chúng ta, quá trình học hỏi đi từ những bước này đến bước khác để cuối cùng mang lại cuộc sống tốt đẹp. Đó là quá trình phấn đấu không mệt mỏi, vĩ đại của Đảng của dân tộc”.

Kết tinh của tinh thần, ý chí và khát vọng độc lập, tự do; kiên trì đấu tranh cho độc lập, tự do của nhân dân Việt Nam, Tuyên ngôn Độc lập đã khẳng định quyền thiêng liêng, bất khả xâm phạm của dân tộc Việt Nam, ý chí sắt đá không gì lay chuyển nổi của nhân dân Việt Nam, dân tộc Việt Nam trong cuộc đấu tranh giành và bảo vệ độc lập dân tộc. 75 năm sau ngày Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, nay là Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, các nhà nghiên cứu khẳng định rằng Tuyên ngôn độc lập của Chủ tịch Hồ Chí Minh còn có giá trị lý luận và thực tiễn, có sức sống mạnh mẽ trong thời đại ngày nay, nhất là vấn đề về quyền dân tộc và quyền con người. Tiến sỹ Phạm Thị Thu Hương, nguyên Phó Giám đốc Bảo tàng Hồ Chí Minh khẳng định: “Chủ tịch Hồ Chí Minh nói rằng: "mỗi người dân đều có quyền sống, đều có quyền tự do quyền mưu cầu hạnh phúc". Đó cũng là mục đích hướng tới của tất cả các nước trên thế giới chứ không chỉ riêng Việt Nam. Bên cạnh nhân quyền và để đạt được nhân quyền cho người dân thì Nhà nước, Chính phủ cũng phải có những động thái tương tự. Đó là việc xây dựng một Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Đó cũng là quan điểm mà Nhà nước ta đang hướng tới”.

Giáo sư Singô Sibata, một nhà sử học nổi tiếng của Nhật Bản đã từng đánh giá rằng “cống hiến nổi tiếng của Chủ tịch Hồ Chí Minh chính là đã phát triển quyền con người thành quyền dân tộc”. 75 năm sau ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập, đặc biệt là sau gần 35 năm đất nước đổi mới, mỗi người dân Việt Nam càng thấm thía hơn giá trị của độc lập, tự do; ý nghĩa lớn lao và sâu sắc trong tư tưởng Hồ Chí Minh về quyền con người và quyền của mỗi dân tộc. Đó cũng là mục tiêu, lý tưởng mà mọi dân tộc, quốc gia trên thế giới đều hướng đến./.