Ba điều chỉnh lớn tại Điều 38 và Điều 39 của Luật tập trung vào việc làm rõ quy định hưởng trợ cấp khi đến tuổi hưu, rút ngắn thời gian chờ nhận tiền và thống nhất mức hưởng tối đa, hướng tới một hệ thống an sinh minh bạch, kịp thời và công bằng hơn, đồng thời đảm bảo tính bền vững của quỹ BHTN.

Siết chặt điều kiện hưởng

Một trong những điểm vướng mắc lớn nhất của Luật Việc làm 2013 là quy định về điều kiện hưởng trợ cấp thất nghiệp liên quan đến tuổi nghỉ hưu. Trước đây, luật chỉ quy định người "đã hưởng lương hưu" thì không được hưởng trợ cấp thất nghiệp. Điều này đã tạo ra một "kẽ hở", cho phép những người đủ điều kiện nghỉ hưu nhưng chưa nộp hồ sơ vẫn có thể nộp đơn hưởng trợ cấp thất nghiệp trong một thời gian ngắn. Sự không rõ ràng này vô hình trung đã tạo gánh nặng cho quỹ BHTN, khi một số trường hợp sử dụng quỹ không hoàn toàn đúng với mục đích cốt lõi là hỗ trợ người mất việc làm thực sự.

Luật Việc làm 2025 đã khắc phục vấn đề này tại điểm a, khoản 1, Điều 38, quy định rõ: người lao động chấm dứt hợp đồng lao động khi "đủ điều kiện hưởng lương hưu" (thay vì "đã hưởng lương hưu" như luật cũ) thì không được hưởng trợ cấp thất nghiệp.

Như vậy, thay vì căn cứ vào việc "đã hưởng lương hưu" hay chưa, quy định mới sẽ xét đến việc người lao động đã đủ điều kiện để nghỉ hưu dù họ đã làm thủ tục hay chưa. Thay đổi này đảm bảo quỹ BHTN được sử dụng đúng mục đích, đúng đối tượng, ngăn chặn việc lạm dụng chính sách và tạo sự công bằng cho tất cả người tham gia. Sự thay đổi này cũng đồng bộ với các quy định về độ tuổi nghỉ hưu đã được điều chỉnh trong Bộ luật Lao động, tạo nên một hành lang pháp lý thống nhất.

   Rút ngắn thời gian chờ hưởng trợ cấp xuống 10 ngày

 Một điểm cải tiến đáng chú ý khác là rút ngắn thời gian chờ để người lao động được xác nhận tình trạng việc làm đủ điều kiện hưởng trợ cấp thất nghiệp.

Theo Luật Việc làm năm 2013, sau khi người lao động nộp hồ sơ hợp lệ, họ phải chờ 15 ngày làm việc để được xác định là chưa có việc làm và bắt đầu được hưởng trợ cấp (tức là thời điểm hưởng là ngày làm việc thứ 16 kể từ ngày nộp đủ hồ sơ).

Luật Việc làm năm 2025 (theo khoản 3 Điều 39) đã giảm thời gian này xuống còn 10 ngày làm việc, theo đó: “Thời điểm hưởng trợ cấp thất nghiệp là ngày làm việc thứ 11 kể từ ngày nộp đủ hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp.” Việc rút ngắn 5 ngày làm việc này không chỉ giúp người lao động nhận trợ cấp sớm hơn, mà còn thể hiện sự cải cách hành chính mạnh mẽ trong lĩnh vực BHTN.

Cơ quan chức năng sẽ phải tăng tốc trong khâu tiếp nhận - xử lý - xác minh hồ sơ, trong khi người lao động giảm bớt áp lực tài chính trong giai đoạn chưa có việc làm. Đây là thay đổi mang ý nghĩa thực tiễn rất lớn, đặc biệt với nhóm lao động có thu nhập trung bình hoặc thấp, vốn phụ thuộc nhiều vào khoản trợ cấp thất nghiệp trong thời gian chuyển việc.

Việc giảm 5 ngày làm việc không chỉ là một con số, mà còn là nỗ lực cải cách hành chính mạnh mẽ của cơ quan bảo hiểm xã hội. Điều này giúp người lao động nhanh chóng nhận được khoản hỗ trợ tài chính quan trọng, giảm bớt gánh nặng kinh tế trong giai đoạn khó khăn khi tìm kiếm một công việc mới.

Thống nhất một mức hưởng tối đa cho mọi lao động

Luật Việc làm 2013 quy định hai cách tính trần mức hưởng trợ cấp thất nghiệp tối đa tùy theo nhóm đối tượng: Không quá 05 lần mức lương cơ sở/tháng đối với người lao động hưởng lương theo chế độ Nhà nước; Không quá 05 lần mức lương tối thiểu vùng/tháng đối với người lao động hưởng lương do doanh nghiệp quyết định.

Do mức lương cơ sở thường thấp hơn đáng kể so với lương tối thiểu vùng, điều này đã tạo ra sự chênh lệch lớn, gây bất bình đẳng về quyền lợi giữa hai nhóm lao động dù có thể cùng mức đóng góp.

Luật Việc làm 2025 đã xóa bỏ sự khác biệt này bằng cách thống nhất một công thức tính chung tại khoản 1, Điều 39. Theo đó, mức hưởng tối đa cho tất cả người lao động sẽ thống nhất là không quá 05 lần mức lương tối thiểu vùng tại thời điểm chấm dứt hợp đồng lao động.

Quy định này không chỉ đảm bảo nguyên tắc công bằng, đối xử bình đẳng với mọi người lao động mà còn giúp hệ thống trở nên minh bạch, dễ áp dụng hơn. Thay đổi này đặc biệt có lợi cho nhóm người lao động thuộc khu vực nhà nước (nay sẽ chuyển sang trả lương theo vị trí việc làm), khi trần hưởng trợ cấp của họ được nâng lên, phản ánh đúng hơn mặt bằng tiền lương và chi phí sinh hoạt hiện nay. Đây cũng là bước đi phù hợp với lộ trình cải cách tiền lương, tiến tới loại bỏ khái niệm "lương cơ sở" trong các chính sách an sinh.

Ba thay đổi trên là những bước tiến quan trọng, giúp chính sách bảo hiểm thất nghiệp ngày càng hoàn thiện và thực sự trở thành tấm lưới an sinh điểm tựa vững chắc cho người lao động. Để bảo vệ tốt nhất quyền lợi của mình khi luật mới có hiệu lực, người lao động cần: Nắm rõ các quy định mới, đặc biệt là điều kiện về tuổi nghỉ hưu. Rút ngắn thời gian chờ hưởng trợ cấp, giúp người lao động nhận hỗ trợ nhanh hơn; Thống nhất mức hưởng tối đa, tăng tính minh bạch và công bằng./.