Trường Phổ thông Dân tộc nội trú THCS lâng THPT An Lão vêy 2 cấp học lâng bấc học sinh nắc manứih Ba Na, H’rê. T’ngay 5/4/2024, Ban acoon cóh tỉnh Bình Định pa zưm lâng Trường Phổ thông Dân tộc nội trú THCS lâng THPT An Lão pa glúh p’cắh Câu lạc bộ “Đha đhâm c’moor moon cắh lâng tr’pay bêl cắh tước c’moo lâng crêê đhi noo bhúh xoọng” đhị trường nâu.

Câu lạc bộ nâu ta luôn bhrợ sinh hoạt đắh bh’rợ zêl cha groong tr’pay bêl cắh tước c’moo lâng crêê đhi noo bhúh xoọng đoọng ha học sinh. Apêê a’đhi học sinh dzợ bơơn ta moon đoọng ooy zâp đắh quy định toom coọp lâng bh’rợ tr’pay bêl cắh tước c’moo lâng crêê đhi noo bhúh xoọng, zâp râu cắh liêm crêê âng tr’pay cắh tước c’moo bhrợ cắh liêm crêê tước c’rơ tr’mung; moon đoọng đăh zư lêy c’rơ tr’mung xang bêl n’niên k’coon bêl dzợ p’niên. Đinh Thị Bảo Thi, học sinh 9A2, Trường Phổ thông Dân tộc nội trú THCS lâng THPT An Lão lêy đợ râu âng câu lạc bộ nâu âng đơơng đoọng ha zâp apêê học sinh liêm crêê bhlâng: “Cóh trường thầy cô ơy xay moon đắh tr’pay cắh tước c’moo đoọng ha zi, xang nặc azi ting xay moon đoọng ha đợ apêê pr’zợc lơơng năl ooy đắh tr’pay cắh tước c’moo. Ooy bhiệc xay moon nâu, azi đh’rứah bhrợ liêm choom, doọ vêy bhrợ mốp lết”.

Bấc chr’val cóh chr’hoong k’coong ch’ngai An Lão vêy cơnh bhrợ pr’hay đoọng pa xiêr lâng cha groong bhiệc tr’pay bêl cắh tước c’moo lâng crêê đhi noo bhúh xoọng. Đhị chr’val An Hưng, zâp vel đông cóh quy ước, hương ước zêng vêy moon pa glúh cr’liêng xa nay quy định liêm ghít bhiệc toom moon zâp bh’rợ cắh liêm crêê tước bhiệc tr’pay bêl cắh tước c’moo lâng crêê đhi noo bhúh xoọng. Zâp apêê t’coóh vel, trưởng vel, manứih bấc ngai chắp vêy bh’rợ chr’nắp đắh bhiệc xay moon, k’đươi đhanuôr đh’rứah pa zưm têy zêl cha groong bhiệc tr’pay bêl cắh tước c’moo. T’coóh Đinh Văn Ranh, cóh vel 4, chr’val An Hưng đoọng năl: “Manứih bấc ngai chắp azi ta luôn lêy cha mêết đhr’năng lalua lâng năl ghít zâp pr’loọng đhanuôr đoọng đh’rứah lâng ngành, đoàn thể âng vel lướt prá xay. Ha dang bơơn lêy pr’loọng đông n’đoo vêy ngai kiêng tr’pay đấh nắc azi lướt xay moon đhị đông, cắh đoọng bơơn pay. Zâp t’ngay sinh hoạt cóh vel đông, sinh hoạt zâp ban ngành, zâp g’lúh nâu azi cung pa zưm xay moon đoọng năl liêm ghít”.

Ban Thường vụ Huyện uỷ An Lão k’đươi moon zâp cấp uỷ Đảng, chính quyền, mặt trận, đoàn thể moót ooy bhiệc prá xay, pa dưr dal c’năl bh’rợ đoọng ha đhanuôr đắh bhiệc tr’pay diịc điêl lâng n’niên k’coon đoọng doọ tr’pay bêl cắh tước c’moo lâng crêê đhi noo bhúh xoọng. Bhiệc xay moon lêy lướt đh’rứah lâng bhrợ liêm ghít, crêê manứih lâng c’lâng bh’rợ lêy xay moon t’xin j’ooi. T’coóh Phạm Minh Tâm, Trưởng phòng Dân tộc chr’hoong An Lão đoọng năl: “Lâng Phòng Dân tộc lêy pa zưm lâng huyện đoàn An Lão, UBND zâp chr’val, thị trấn, pa dưr k’rơ bh’rợ xay moon lâng bấc bh’rợ. Lấh mơ, cóh 3 trường nội trú lâng 2 trường bán trú âng chr’hoong. Pa zưm ooy đắh xay moon đoọng ha ruúh apêê học sinh oó lơi học tr’bơơn tr’pay. Tu cơnh đâu, ooy c’moo hanua doọ vêy ngai tr’pay bêl cắh tước c’moo”.

Chr’hoong k’coong ch’ngai Vân Canh vêy đợ apêê tr’pay bêl cắh tước c’moo bấc bhlâng cóh tỉnh Bình Định. Râu tu bhrợ tr’pay đấh cơnh đâu nắc apêê a’đhi cắh năl liêm ghít ooy đắh c’năl c’rơ n’niên k’coon bêl dzợ p’niên, cắh năl liêm ghít đắh pháp luật; trách nhiệm cắh liêm zâp âng pr’loọng đông. T’coóh Nguyễn Xuân Việt, Phó Chủ tịch Thường trực UBND chr’hoong Vân Canh đoọng năl, chr’hoong ơy k’đươi cán bộ Phòng Dân tộc lâng zâp chr’val ta luôn ặt tớt bhrợ cóh vel đông, k’đươi moon zâp pr’loọng đông ký gr’hoót oó đoọng dưr váih tr’pay diịc điêl đấh lâng crêê đhi noo bhúh xoọng. Bhiệc pa zưm bhrợ âng trường học lâng pr’loọng đông bơơn k’rang lêy lấh: “Hân đhơ xay moon bấc, zâp ban ngành moót bhrợ nắc đhr’năng tr’pay bêl cắh tước c’moo dzợ bấc. Xọoc đâu, bh’rợ xay moon nắc đoo bha lâng, c’năl âng đhanuôr, lấh mơ nắc apêê p’niên căh năl liêm ghít râu mốp lết âng bhiệc tr’pay bêl cắh tước c’moo nắc tước bêl dưr váih ha y chroo bhrợ cắh liêm crêê tước bhiệc zư lêy c’rơ ha k’coon, cắh têêm ngăn pr’ắt tr’mung lâng bhrợ cắh liêm crêê cóh xã hội. Chr’hoong cung ơy k’đươi moon zâp ngành lâng vel đông, trường học xay moon bhrợ ha cơnh đoọng pa dưr dal c’năl bh’rợ ha đhanuôr, lấh mơ nắc lâng apêê p’niên”.

Tỉnh Bình Định t’bhlâng, pa xiêr mơ 2 tước 3% zâp c’moo đợ apêê tr’pay bêl cắh tước c’moo lâng zư đợc oó đoọng váih tr’pay crêê đhi noo bhúh xoọng lâng zâp pr’loọng đông, acoon cóh vêy đợ apêê tr’pay cắh tước c’moo bấc. T’coóh Đinh Văn Lung, Trưởng Ban Dân tộc tỉnh Bình Định đoọng năl, đơn vị k’đươi moon zâp chr’hoong pa zưm lâng zâp trường học cóh vel đông t’bhlâng xay moon lâng p’too pa choom ha học sinh năl ghít lấh đắh c’rơ tr’mung n’niên váih k’coon, c’năl liêm crêê đắh tr’pay diịc điêl, pa choom đoọng đắh c’năl tr’mung, zâp bh’rợ zêl cha groong tr’pay diịc điêl đấh ha pêê a’đhi: “Bhiệc xay moon đắh tr’pay diịc điêl bêl cắh tước c’moo lâng crêê pay đhi noo bhúh xoọng cung ặt ooy dự án 2 âng dự án 9, xa nay bh’rợ 1719. Ban Dân tộc tỉnh cung ơy vêy bhrợ pa dưr xa nay bh’rợ tơợp c’moo lâng đoọng zên ha zâp chr’hoong đoọng đh’rứah xay moon. Lấh mơ xay moon nắc Ban Dân tộc tỉnh cung bhrợ pa dưr câu lạc bộ moon cắh lâng tr’pay bêl cắh tước c’moo lâng crêê đhi noo bhúh xoọng; bhrợ pa dưr pano áp phích xay moon đhị bơr pêê vel đông, chr’val vêy đợ apêê tr’pay cắh tước c’moo bấc”./.

VÙNG CAO BÌNH ĐỊNH NGĂN CHẶN TẢO HÔN VÀ HÔN NHÂN CẬN HUYẾT

Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, tỉnh Bình Định phấn đấu, giảm bình quân 2% - 3% mỗi năm số cặp tảo hôn và duy trì không phát sinh kết hôn cận huyết thống đối với các địa bàn, dân tộc thiểu số có tỷ lệ tảo hôn cao.

Trường Phổ thông Dân tộc nội trú THCS và THPT An Lão có 2 cấp học với đa số học sinh là người Ba Na, H’rê. Ngày 5/4/2024, Ban Dân tộc tỉnh Bình Định phối hợp với Trường Phổ thông Dân tộc nội trú THCS và THPT An Lão ra mắt Câu lạc bộ “Thanh niên nói không với tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống” tại trường này.

Câu lạc bộ này thường xuyên tổ chức sinh hoạt chuyên đề phòng chống tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống cho học sinh. Các em học sinh còn được được phổ biến các quy định xử phạt đối với hành vi tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, tác hại của tảo hôn ảnh hưởng đến sức khỏe và đời sống; tư vấn chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên. Đinh Thị Bảo Thi, học sinh lớp 9A2, Trường Phổ thông Dân tộc nội trú THCS và THPT An Lão cảm thấy những điều câu lạc bộ đem đến cho các bạn thật bổ ích và thiết thực: “Trên trường thầy cô đã tuyên truyền về tảo hôn cho chúng em rồi sau đó em tiếp tục tuyên truyền cho những bạn khác biết về tảo hôn. Qua việc tuyên truyền này, chúng em cùng nhau thực hiện tốt, không vi phạm”.

Nhiều xã ở huyện miền núi An Lão có cách làm hay nhằm hạn chế và ngăn chặn tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Tại xã An Hưng, mỗi thôn, bản trong quy ước, hương ước đều đưa nội dung quy định cụ thể xử lý các vi phạm liên quan đến tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Các già làng, trưởng bản, người có uy tín đóng vai trò quan trọng trong việc tuyên truyền, vận động người dân cùng chung tay ngăn chặn nạn tảo hôn. Ông Đinh Văn Ranh ở thôn 4, xã An Hưng cho biết: “Người có uy tín chúng tôi luôn bám sát thực tế và nắm từng hộ dân để cùng với ngành, đoàn thể của thôn đi tuyên truyền. Nếu phát hiện gia đình nào có người muốn tảo hôn là chúng tôi đến trực tiếp để tuyên truyền tận nhà, dứt khoát không cho tổ chức tảo hôn. Các ngày sinh hoạt thôn, sinh hoạt các ban ngành, các buổi đó chúng tôi cũng lồng ghép tuyên truyền cho thấm”.

Ban Thường vụ Huyện ủy An Lão chỉ đạo các cấp ủy Đảng, chính quyền, mặt trận, đoàn thể vào cuộc tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho người dân về vấn đề hôn nhân và sinh sản để tránh tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Việc tuyên truyền phải bằng hành động cụ thể, thiết thực, đúng đối tượng và phương pháp tuyên truyền phải mềm dẻo, linh hoạt. Ông Phạm Minh Tâm, Trưởng phòng Dân tộc huyện An Lão cho hay: “Đối với Phòng Dân tộc phải phối hợp với huyện đoàn An Lão, UBND các xã, thị trấn, đẩy mạnh công tác tuyên truyền bằng nhiều hình thức. Đặc biệt ở 3 trường nội trú và 2 trường bán trú của huyện. Tập trung vào tuyên truyền cho lứa tuổi học sinh trong độ tuổi dẫn đến vấn đề bỏ học tảo hôn. Chính vì vậy trong năm qua không có trường hợp tảo hôn”.

Huyện miền núi Vân Canh có số trường hợp tảo hôn cao nhất tỉnh Bình Định. Nguyên nhân tảo hôn là  các em nhận thức chưa đầy đủ về kiến thức giáo dục giới tính, sức khỏe sinh sản vị thành niên, sự thiếu hiểu biết về pháp luật; thiếu trách nhiệm của gia đình. Ông Nguyễn Xuân Việt, Phó Chủ tịch Thường trực UBND huyện Vân Canh cho biết, huyện đã phân công cán bộ Phòng Dân tộc và các xã thường xuyên đứng chân từng thôn, làng vận động các gia đình ký cam kết không để xảy ra tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Việc phối hợp giữa trường học và gia đình được đặc biệt quan tâm: “Mặc dù tuyên truyền rất nhiều,các ban ngành vào cuộc nhưng tình trạng tảo hôn vẫn còn. Hiện nay, biện pháp tuyên truyền chủ yếu, nhận thức của đồng bào mà đặc biệt là các em mới lớn chưa nhận thức đầy đủ tác hại của việc tảo hôn cho nên đến khi xảy ra rồi thì sau này ảnh hưởng rất lớn đến việc chăm sóc sức khỏe cho con cái, ảnh hưởng kinh tế gia đình và hệ lụy xã hội. Huyện cũng đã yêu cầu các ngành và địa phương, trường học tuyên truyền làm sao để nâng cao nhận thức cho bà con, đặc biệt đối tượng cần tuyên truyền là nhóm trẻ”.

Tỉnh Bình Định phấn đấu, giảm bình quân 2% - 3% mỗi năm số cặp tảo hôn và duy trì không phát sinh kết hôn cận huyết thống đối với các địa bàn, dân tộc thiểu số có tỷ lệ tảo hôn cao. Ông Đinh Văn Lung, Trưởng Ban Dân tộc tỉnh Bình Định cho biết, đơn vị đã yêu cầu các huyện phối hợp với các trường học trên địa bàn tăng cường tuyên truyền, thông tin và giáo dục cho học sinh hiểu biết hơn về sức khỏe sinh sản, nhận thức đúng về hôn nhân gia đình, trang bị kỹ năng sống, các biện pháp phòng tránh tảo hôn cho các em: “Việc tuyên truyền tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống cũng nằm trong tiểu dự án 2 của dự án 9, chương trình 1719. Ban Dân tộc tỉnh cũng đã có xây dựng kế hoạch đầu năm và phân bổ kinh phí cho các huyện để cùng nhau tuyên truyền. Ngoài tuyên truyền thì Ban Dân tộc tỉnh cũng thành lập câu lạc bộ ra mắt câu lạc nói không với tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống; xây dựng pano áp phích tuyên truyền ở một số làng, một số xã mà có tỷ lệ tảo hôn cao”./.