Tốt nghiệp trường Đại học Y Dược Huế, c’mâr Giẻ Triêng, Vũ Thị Dú rach chô ooy vel đong pa bhrợ đhị Trung tâm Y Tế chr’hoong Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam. Cr’noọ âng Vũ Thị Dú năc xang 2 cmoo pa bhrợ, ađoo năc vêy ting học cớ chuyên khoa đoọng ha dưr dal têy bh’rợ. N’đhơ cơnh đêêc tu Trung tâm căh zâp y, bác sĩ  tu cơnh đêêc prang 5 c’moo ha nua a đoo năc p’zay k’đhơợng bhrợ luôn bh’rợ ma nưih k’đhơợng ma nưih ăt ca coon, căh dzợ vêy cr’chăl đoọng pa chăp tươc bh’rợ học cớ. Vũ Thị Dú xay moon, c’la đoo năc ma nưih vel đong, căh âi vêy k’diic ca coon, avị ch’na âi vêy ca conh ca căn k’rang bhrợ tu cơnh đêêc pa chô zâp c’xêê 5 ưc đồng công z’zăng choom. Nđhơ cơnh đêêc, cơnh lâng apêê y, bác sĩ coh xuôi đâc, pa bhlâng năc apêê ngai t’mêê hợp đồng lương zâp c’xêê năc đhêêng tơợ 3 ưc tươc 4 ưc đồng năc đhiêp đọong ha bh’rợ lươt ra vach, tơợ zên cha cha câ. Năc đoo tu bâc y, bác sĩ căh tộ đâc ooy da ding ca coong pa bhrợ, căh câ vêy đâc công căh tộ bhrợ đanh: “Công vêy apêê y, bác sĩ n’đăh chooh đâc, bêl t’mêê đâc apêê đoo công bhrợ lưch loom n’đhang tu pr’đơợ đong ch’ngai, lương hăt tu cơnh đêêca apêê zêng đhêy lâng rach chô. Tu cơnh đêêc, coh đâu zâp bêl công căh zâp y, bác sĩ. Căh zâp ma nưih pa bhrợ tu cơnh đêêc muy bác sĩ k’đhơợng bhrợ bâc bh’rợ, pa đhang moon cơnh bác sĩ sản năc bhrợ lưch bh’rợ âng apêê k’đhơợng apêê n’niên ca coon. Đhr’năng la lua bác sĩ năc choom vêy bằng chuyên khoa, bác sĩ choom lươt học p’xoọng 2 c’moo dzợ đoọng vêy bằng chuyên khoa n’đhang nâu câi xooc căh zâp bác sĩ tu cơnh đêêc azi công căh choom lươt học.”

Bác sĩ Nguyễn Hữu Long, Giám đốc Trung tâm Y tế chr’hoong Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam xay moon, bh’rợ âng ma nưih pa bhrợ y tế tỵ âi ga lêêh ga lêêng, cơnh lâng y tế zr’lụ da ding ca coong năc dzợ ga lêêh lâh mơ. Pa bhlâng năc, xang 2 c’moo pr’luh cr’ay Covid-19, ting t’ngay ting bâc y, bác sĩ zươc chô ooy xuôi, căh câ lươt pa bhrợ ooy lơơng bhrợ ma nưih pa bhrợ bh’nhăn hăt. Xooc, Trung tâm năc đhêêng vêy lâh 150 cán bộ lâng ma nưih pa bhrợ, căh zâp lâh 40 cha năc, t’mêê đâu năc cớ vêy p’xoọng 2 bác sĩ zươc đhêy tu cơnh đêêc apêê pa bhrợ cóh đâu bh’nhăn ga lêêh lâh mơ. Bác sĩ Nguyễn Hữu Long xay moon, c’la đoo năc Giám đốc n’đhang công k’đhơợng bhrợ bh’rợ âng bác sĩ Ngoại khoa. Apêê bác sĩ n’lơơng công zêng k’đhơợng bhrợ bâc bh’rợ hành chính tổng hợp lâng bâc bh’rợ n’lơơng: “C’bhuh ma nưih pa bhrợ nâu câi năc choom đào tạo n’đhang bh’rợ đào tạo nâu câi lum bâc zr’năh k’đhap, căh vêy zên ha cợ. Muy bác sĩ t’mêê xang học năc pa bhrợ lêy 18 c’xêê vêy bơơn đoọng pa bhrợ la lua, xang n’năc dzợ choom đào tạo chuyên ngành tơợ 6 c’xêê tươc 1 c’moo năc vêy choom bhrợ bhiêc. Học bâc cr’chăl năc căh vêy ma nưih pa bhrợ. Ai hăt ma nưih pa bhrợ nâu cớ đào tạo bhrợ t’vaih bâc bêl apêê đoo lơi bh’rợ cớ. T’mêê năc a hay vêy 2 bác sĩ lơi bh’rợ. l’lăm đêêc công vêy 4 cha năc đhêy bh’rợ. Tu cơnh đêêc, coh da ding ca coong vêy 1 bác sĩ bhrợ bhiêc pa bhlâng k’đhap, nâu câi azi xooc kiêng vêy điều dưỡng năc ăt chơơc lêy căh âi vêy. Tu cơnh đêêc k’đươi ăt trực pa bhlâng k’đhap, k’dhơợng bhrợ bâc bh’rợ.”

Căh muy căh zâp ma nưih pa bhrợ, z’hai g’lăng bh’rợ tr’nêng âng c’bhuh y, bác sĩ zr’lụ da ding ca coong công năc râu choom k’rang tươc. Căh choom căh moon, bâc c’moo ha nua, c’bhuh cơ sở y tế coh da ding ca coong tơợ chr’hoong tươc chr’val zêng âi bơơn bhrợ pa liêm, bhrợ t’mêê liêm cra, pr’đươi pr’dua y tế công bơơn k’rang k’rong bhrợ têng ha bh’rợ zư pa dưah cr’ay. N’đhơ cơnh đêêc, tu c’bhuh ma nưih pa bhrợ y tế n’jưah căh zâp n’jưah đhur tu cơnh đêêc căh âi bơơn bhrợ cơnh cr’noọ khám, pa dưah cr’ay lâng zư x’mir lêy c’rơ đh’reh ha đha nuôr; đhr’năng ma nưih ca ay đơơng âng ooy tuyến m’piing công dzợ bâc.

T’cooh Lê Quang Trung, Chủ tịch UBND chr’hoong Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam đọong năl, căh muy căh zâp apêê pa dưah đh’reh cr’ay, đhr’năng căh zâp giáo viên da ding ca coong công năc râu zr’năh k’đhap cơnh lâng chr’hoong da ding ca coong n’nâu. Pa bhlâng năc, xang g’luh boo dhí, hr’lang hr’câh da ding dưr vaih đhị chr’hoong Phước Sơn c’moo 2020, bh’rợ t’đang t’pâh giáo viên bh’nhăn zr’năh k’đhap lâh. T’cooh Lê Quang Trung k’rang, vel đong công dzợ căh zâp lâh 100 giáo viên, râu đâu âi bhrợ cr’đơơng bâc tươc chất lượng dạy lâng học: “Ooy pr’đơợ vật chất âng Trung tâm Y tế chr’hoong năc xooc k’rong t’bhlâng tươc t’ngay 30/4 vêy pa luih; pr’đươi pr’dua công vêy đấu thầu, k’dâng xang 30/4 pr’đơợ vật chất, pr’đươi pr’dua vêy choom bhrợ crêê ha bh’rợ khám pa dưah cr’ay. N’đhơ cơnh đêêc ooy ma nưih pa bhrợ y tế y, bác sĩ, n’đhơ năc điều dưỡng lâng ma nưih y tế n’lơơng n’jưah căh zâp n’jưah đhur. Azi công âi bhrợ biêc lâng ngành Y tế n’đhang nâu doo năc đhr’năng za zum. Ngành Y tế công xooc t’bhlâng xay bhrợ apêê c’lâng bh’rợ t’đang t’pâh c’bhuh y, bác sĩ, chô pa bhrợ đhị vel đong. Hội đồng Nhân dân tỉnh công vêy Nghị quyết ooy t’đang t’pâh y, bác sĩ, xang n’năc đào tạo apêê ê kíp bác sĩ ha pêê bệnh viện n’đhang Nghị quyết n’nâu công xooc bhrợ têng. Ha dợ ooy Giáo dục năc chr’hoong công t’mêê bơơn đơp Bha ar âng UBND tỉnh Ủy quyền ha UBND chr’hoong bhrợ thi tuyển. Chr’hoong xooc ra văng đoọng bhrợ thi tuyển moot hân noo ch’noọng. Xooc, prang chr’hoong dzợ căh zâp lâh 100 giáo viên t’piing lâng biên chế tađoọng.”

Bâc c’moo ha nua, tỉnh Quảng Nam âi xră bhrợ muy bơr chính sách t’đui đoọng, zooi đoọng t’đang t’pâh giáo viên lâng ma nưih pa dưah đh’reh cr’ay chô pa bhrợ đhị da ding ca coong, zr’lụ ch’ngai bha dăh. N’đhơ cơnh đêêc, chế độ bhrợ đoọng ha pêê đoo căh âi crêê cơnh cr’đơơng tươc đhr’năng căh zâp ma nưih pa bhrợ coh Y tế lâng Giáo dục ăt vaih đanh lâng dưr vaih bâc đhị apêê chr’hoong Tây Giang, Đông Giang, Nam Trà My, Bắc Trà My lâng bâc vel đong n’lơơng âng tỉnh Quảng Nam. Choom pa chăp, Nhà nước lâng apêê bộ, ngành crêê tươc đơơh vêy cơ chế, chính sách t’đui đoọng liêm crêê lâng đhr’năng la lua đoọng t’đang t’pâh apêê ma nưih pa dưah đh’reh cr’ay lâng apêê giáo viên, đoọng apêê đoo lưch loom ăt bhrợ đanh đươnh coh da ding ca coong./.

Thiếu hụt nhân lực y tế, giáo dục ở vùng cao Quảng Nam

Thời gian qua, tỉnh Quảng Nam đã ban hành nhiều chính sách khuyến khích, thu hút thầy thuốc và giáo viên lên công tác tại miền núi. Tuy nhiên, tình trạng thiếu nhân lực ở vùng cao, đặc biệt trong lĩnh vực Y tế và Giáo dục vẫn xảy ra khá phổ biến tại hầu khắp các địa phương, ảnh hưởng đến chất lượng dạy và học cũng như chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người dân.   

Tốt nghiệp trường Đại học Y Dược Huế, cô gái Giẻ Triêng, Vũ Thị Dú trở về quê công tác tại Trung tâm Y tế huyện Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam. Dự định của Vũ Thị Dú là sau 2 năm làm việc, cô tiếp tục theo học chuyên khoa để nâng cao tay nghề. Thế nhưng do Trung tâm thiếu y, bác sĩ nên suốt 5 năm qua cô phải làm kiêm nhiệm luôn công việc nữ hộ sinh, không còn thời gian để nghĩ đến chuyện học tiếp. Vũ Thị Dú trải lòng, bản thân cô là người địa phương, chưa lập gia đình, không vướng bận con cái, cơm nước cũng đã có gia đình nên thu nhập mỗi tháng 5 triệu đồng cũng tạm ổn. Tuy nhiên, với các y, bác sĩ ở dưới xuôi lên, nhất là những người mới hợp đồng lương mỗi tháng chỉ từ 3 triệu đến 4 triệu đồng thì chỉ vừa đủ chi phí đi lại, lấy đâu tiền nuôi sống bản thân và gia đình. Đó là nguyên do rất nhiều y, bác sĩ “ngại” lên miền núi công tác, hoặc có lên cũng không gắn bó lâu dài với vùng cao:  “Cũng có mấy y, bác sĩ dưới đó lên, mới lên họ làm cũng nhiệt tình nhưng do điều kiện gia đình ở xa, lương thấp, tiền lương chỉ đủ xăng xe đi về nên họ đành phải về thôi. Vì thế, trên này luôn thiếu y, bác sĩ. Thiếu nhân lực nên một bác sĩ phải làm nhiều công việc, chẳng hạn như bác sĩ sản phải làm hết công việc của nữ hộ sinh. Thực tế bác sĩ phải yêu cầu có bằng chuyên khoa, bác sĩ phải đi học thêm 2 năm nữa để có bằng chuyên khoa nhưng bây giờ đang thiếu bác sĩ nên chúng tôi cũng không thể đi học được”

Bác sĩ Nguyễn Hữu Long, Giám đốc Trung tâm Y tế huyện Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam chia sẻ, công việc của nhân viên y tế vốn đã vất vả, với y tế vùng cao còn cực nhọc hơn rất nhiều lần. Đặc biệt, sau 2 năm dịch bệnh Covid-19, ngày càng nhiều y, bác sĩ xin chuyển về xuôi, hoặc bỏ ra ngoài làm việc khiến nguồn nhân lực càng thêm thiếu hụt. Hiện, Trung tâm chỉ có hơn 150 cán bộ nhân viên, thiếu hơn 40 người, mới đây lại tiếp tục có thêm 2 bác sĩ xin nghỉ việc nên áp lực công việc của các nhân viên y tế nơi đây càng thêm nặng nề. Bác sĩ Nguyễn Hữu Long tâm sự, bản thân ông là Giám đốc nhưng vẫn phải kiêm nhiệm công việc của bác sĩ Ngoại khoa. Các bác sĩ khác cũng đều phải kiêm nhiệm công việc hành chính tổng hợp và nhiều việc khác: “Nguồn lực bây giờ phải đào tạo nhưng việc đào tạo giờ gặp nhiều khó khăn lắm, mà không có kinh phí nữa. Một bác sĩ ra trường phải thử việc 18 tháng mới được làm việc, tiếp đến còn phải đào tạo chuyên ngành từ 6 tháng đến 1 năm thì mới làm việc được. Học nhiều thời gian thì không có người làm. Đã ít người làm rồi mà đào tạo ra nhiều khi họ bỏ việc nữa. Vừa rồi có 2 bác sĩ bỏ việc rồi; trước đó cũng có 4 người nghỉ việc. Vì thế, ở miền núi có 1 bác sĩ làm việc được rất khó, như bây giờ chúng tôi đang cần điều dưỡng mà tìm mãi vẫn chưa được. Cho nên phân công trực rất khó làm kiêm nhiệm rất nhiều.”

Không chỉ thiếu nhân lực, trình độ tay nghề của đội ngũ y bác sĩ vùng cao cũng là vấn đề rất đáng quan tâm. Không thể phủ nhận, những năm qua, hệ thống cơ sở y tế ở miền núi từ huyện đến xã đều đã được nâng cấp, xây mới khang trang, trang thiết bị y tế cũng được quan tâm đầu tư phục vụ công tác khám chữa bệnh. Tuy nhiên, do đội ngũ nhân viên y tế vừa thiếu lại vừa yếu nên chưa đáp ứng được yêu cầu khám, chữa bệnh và chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người dân; tình trạng bệnh nhân phải chuyển tuyến vẫn còn diễn ra khá phổ biến.

Ông Lê Quang Trung, Chủ tịch UBND huyện Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam cho biết, không chỉ thiếu đội ngũ thầy thuốc, tình trạng thiếu giáo viên miền núi cũng là vấn đề rất nan giải đối với huyện miền núi này. Đặc biệt, sau trận mưa bão, sạt lở núi xảy ra tại huyện Phước Sơn năm 2020, việc tuyển dụng giáo viên càng trở nên khó khăn. Ông lê Quang Trung trăn trở, địa phương vẫn còn thiếu hơn 100 giáo viên, điều này đã ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng dạy và học: “Về cơ sở vật chất của Trung tâm Y tế huyện thì hiện đang đầu tư phấn đấu đến 30 tháng 4 sẽ khánh thành; trang thiết bị cũng sẽ đấu thầu, dự tính sau 30/4 cơ sở vật chất, trang thiết bị sẽ cơ bản đáp ứng công tác khám chữa bệnh. Tuy nhiên về nhân lực y bác sĩ, kể cả điều dưỡng và nhân viên y tế khác thì vừa thiếu, vừa yếu. Chúng tôi cũng đã làm việc với ngành Y tế nhưng đây là tình trạng chung. Ngành Y tế cũng đang nỗ lực triển khai các biện pháp thu hút đội ngũ y, bác sĩ về công tác tại địa phương. Hội đồng Nhân dân tỉnh cũng có Nghị định về thu hút y bác sĩ, rồi đào tạo các ê kíp bác sĩ cho các bệnh viện nhưng NQ này cũng đang thực hiện.  Còn về Giáo dục thì huyện cũng vừa nhận được Văn bản của UBND tỉnh ủy quyền cho UBND huyện tổ chức thi tuyển. Huyện đang chuẩn bị để tổ chức thi tuyển vào dịp hè. Hiện toàn huyện còn thiếu hơn 100 giáo viên so với biên chế được giao.”

Những năm qua, tỉnh Quảng Nam đã ban hành một số chính sách ưu đãi, hỗ trợ để thu hút giáo viên và thầy thuốc về công tác tại miền núi, vùng sâu, vùng xa. Tuy nhiên, chế độ đãi ngộ hiện chưa tương xứng dẫn đến tình trạng chảy máu chất xám trong lĩnh vực Y tế và Giáo dục vẫn kéo dài và diễn ra phổ biến tại các huyện Tây Giang, Đông Giang, Nam Trà My, Bắc Trà My và hầu khắp các địa phương miền núi của tỉnh Quảng Nam. Thiết nghĩ, Nhà nước và các bộ, ngành liên quan sớm có cơ chế, chính sách đãi ngộ thỏa đáng, phù hợp với tình hình thực tế để thu hút, giữ chân thầy thuốc và các thầy cô giáo để họ toàn tâm, toàn ý gắn bó lâu dài với sự nghiệp chăm sóc sức khỏe và trồng người ở vùng cao./.