Đhị C’bhuh muy p’loọng âng UBND chr’val EaTul, chr’hoong Cư M’gar, tỉnh Đắk Lắk, đhanuôr đơơng âng bha ar bhrợ bha ar bha tơ hành chính bấc bhlâng. Cán bộ n’jưah pa choom đhanuôr pa liêm pa crêê bha ar bha tơ, n’jưah zooi đhanuôr t’mọt dữ liệu tước ooy pr’đươi điện tử. Ting cơnh anoo Y Xá MLô, cán bộ công chức văn phòng thống kê chr’val Ea Tul, 98% đhanuôr coh chr’val năc zêng manuyh acoon coh, tu cơnh đêêc c’năl âng đhanuôr ooy công nghệ thông tin ta bhúch pa bhlâng. Zập ngai zêng kiêng vêy ta pa choom tih năc vêy mâng loom: “Đhanuôr căh vêy cr’noọ đươi dua. Zêng xiêr trực tiếp xiêr bhrợ. Đhr’năng 3 ba bi cơnh nhăn bhrợ khai sinh, nhăn tr’pay diíc điêl. Đhr’năng 4 năc căh ơy choom bhrợ, tu đhanuôr căh ơy choom đươi công nghệ thông tin.”

Amoó H’Zin, ắt coh cr’noon Sah B, chr’val Ea Tul công ơy ting đươi đăng ký coh Cổng dịch vụ công trực tuyến, hân đhơ cơnh đêêc, đợ râu zr’năh k’đhap dưr vaih coh t’tun bhrợ ha đoo căh lâh kiêng đươi bêl bhrợ bha ar bha tơ coh điện tử. “Kiêng lướt ooy đong bhrợ bhiệc, vêy n’hau năc ađay ta mooh đhị đêêc. Ha dzợ ng’bhrợ coh hệ thống vêy bêl photo, chụp hình u lất. Bêl ahay acu lướt bhrợ chứng minh nhân dân coh dịch vụ công công crêê u lất, đơc lơi cơnh đêêc. Căh n’năl cơnh chêêc bhrợ cơnh ooy năc công tước bhrợ tih zr’lụ pa bhrợ.”

T’cooh Lê Quang Bất, Chủ tịch UBND chr’val EaTul xay moon pazêng râu zr’năh k’đhap bêl bhrợ bh’rợ chuyển đổi số đhị vel đong: “Apêê đoo căh n’năl chữ năc h’cơnh ooy apêê đoo choom chuyển đổi số. Coh đêêc vêy chữ kí âng đhanuôr n’lơơng. Ahêê bhrợ têng coh máy tính năc choom, ha dzợ điện thoại ta béch vêy đợ cr’liêng chữ căh choom u xrặ, tu cơnh đêêc đớp k’đháp ooy xa nay n’nâu.”

Đhanuôr kiêng tước ooy zr’lụ pa bhrợ đoọng vêy bơơn ta pa choom xăl tu ng’bhrợ bha ar tơ hành chính trực tuyến công năc râu la lua coh chr’hoong Tri Tôn, tỉnh An Giang: “Năc ng’tước ooy đâu vêy choom, căh kiêng bhrợ nline.”

“Nắc lướt bhrợ tih. Ađay căh n’năl năc ta mooh apêê đoo ch’ol đoọng ha đay bhrợ têng.”

T’cooh Đỗ Minh Trí, Phó Chủ tịch UBND chr’hoong Tri Tôn công xay moon: chuyển đổi số coh zr’lụ da ding k’coong, vêy bấc đhanuôr acoon coh ắt mamông năc xa nay căh vêy u buôn: “Đhanuôr coh đâu năc đhanuôr acoon coh bấc lâh mơ, năc apêê đoo bhrợ coh điện thoại ta béch m’bứi bhlâng. Cơnh bêl lơơng năc tước ooy c’bhuh muy p’loọng. Azi công pa choom đoọng ha đhanuôr tước ooy muy p’loọng bhrợ coh điện thoại ta béch năc công m’bứi lâh mơ.”

Căh muy lum zr’năh k’đhap coh bh’rợ đương xơợng pazêng xa nay, xay moon coh cổng dịch vụ công trực tuyến, lâng pazêng đhanuôr da ding k’coong, bh’rợ bhrợ têng cơnh ooy đoọng chroót zên trực tuyến công dưr vaih muy râu zr’năh k’đháp. Pazêng zr’lụ ch’ngai bha dăh đhanuôr zêng căh vêy thẻ ngân hàng, căh ơy bơơn đươi lâng pazêng ngân hàng điện tử, ví điện tử. Apêê đoo dzợ vêy bh’rợ n’looih năc đươi zên mặt, năc ađay bhrợ pazêng râu bha ar bha ar tơ năc vêy mâng loom. T’cooh Lý Văn Lâm, Phó Chủ tịch UBND thị trấn Lăng Can, chr’hoong Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang xay moon râu la lua: “Xa nay zr’năh k’đhap bhlâng năc đhanuôr, đợ manuyh bhrợ bh’rợ n’nâu. Bấc bhlâng đhanuôr căh ơy n’năl đươi máy tính căh cậ điện thoại ta béch. Hân đhơ ơy vêy cán bộ pa choom ghít bhlâng năc đhanuôr đươi công k’đháp.”

Xoọc đâu, đợ manuyh đươi dua dịch vụ công trực tuyến coh đhr’năng 3, 4 bấc bhlâng năc coh muy bơr thành phố ga mắc. Lâng pazêng vel đong da ding k’coong, zr’lụ ch’ngai bha dăh đợ n’nâu m’bứi pa bhlâng năc đhiệp tơợ 30- 40%. Tu cơnh đêêc, cr’noọ âng bh’rợ chuyển đổi số tước ooy pazêng pr’loọng đong, đhanuôr năc công k’đhap vêy u choom liêm xang./.

Chuyển đổi số ở vùng dân tộc miền núi vẫn còn thách thức lớn

Ở khu vực miền núi, nơi có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, mặc dù có kết nối Internet, triển khai dịch vụ thư điện tử để giao dịch và khai thác thông tin qua mạng nhưng người dân vẫn đến Bộ phận một cửa của UBND huyện, xã để kê khai, làm các thủ tục bằng hình thức truyền thống. Điều này cho thấy thực hiện chuyển đổi số ở vùng đồng bào DTTS, miền núi, nhất là ở những xã vùng sâu, vùng khó khăn vẫn là một thách thức lớn.

Tại Bộ phận một cửa của UBND xã EaTul, huyện Cư M'gar, tỉnh Đắk Lắk, người dân đến nộp hồ sơ làm các thủ tục hành chính khá đông. Cán bộ vừa hướng dẫn người dân hoàn thiện giấy tờ, vừa giúp nhập dữ liệu lên hệ thống điện tử. Theo anh Y Xá MLô, cán bộ công chức văn phòng thống kê xã EaTul, 98% dân số trong xã là người dân tộc thiểu số nên trình độ công nghệ thông tin còn hạn chế. Mọi người muốn được hướng dẫn trực tiếp thì mới an tâm: “Người dân không có nhu cầu. Hầu hết xuống trực tiếp để làm. Mức độ 3 ví dụ đăng ký khai sinh, đăng ký kết hôn. Mức độ 4 thì chưa làm được vì người dân chưa tiếp cận với công nghệ thông tin.”

Chị H’Zin, ở buôn Sah B, xã EaTul cũng từng thử đăng ký qua Cổng dịch vụ công trực tuyến, tuy nhiên, những rắc rối phát sinh sau đó khiến chị không mấy mặn mà khi thực hiện các thủ tục điện tử: “Thích tự lên trụ sở làm việc có gì hỏi trực tiếp luôn. Chứ làm trên hệ thống có khi photo, chụp hình sai sót. Hồi trước em đi làm chứng minh nhân dân trên dịch vụ công cũng bị sai, treo ở đấy. Đâu biết làm sao cũng lên trực tiếp làm.”

Ông Lê Quang Bất, Chủ tịch UBND xã EaTul nêu những khó khăn khi thực hiện chuyển đổi số ở địa phương: “Người ta còn không biết chữ thì làm sao có thể chuyển đổi số. kể cả chữ kí tự của người đồng bào khác. Chúng ta thực hiện trên máy tính được nhưng điện thoại thông minh có những kí tự không thực hiện được nên hơi khó vấn đề này.” 

Người dân muốn đến tận nơi để được hướng dẫn cụ thể thay vì thực hiện các thủ tục hành chính trực tuyến cũng là thực tế ở huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang: “Phải ra đây mới được, không có làm online.”

“Đi làm trực tiếp luôn. Mình không biết hỏi người ta chỉ mình làm.”

Ông Đỗ Minh Trí, Phó chủ tịch UBND huyện Tri Tôn cũng thừa nhận: chuyển đổi số ở khu vực miền núi, có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống là chuyện không dễ dàng: “Người dân trong này đồng bào dân tộc khá lớn nên người làm trên điện thoại thông minh ít lắm. Còn thường thường lại trực tiếp ở một cửa. Chúng tôi cũng hướng dẫn người dân đến một cửa làm trên điện thoại thông minh nhưng cũng rất hạn chế.”

Không chỉ gặp khó khăn trong việc tiếp nhận thông tin, khai báo trên cổng dịch vụ công trực tuyến, đối với những người dân miền núi, việc làm thế nào để thanh toán trực tuyến cũng trở thành bài toán khó. Hầu hết các vùng sâu, vùng xa người dân đều không có thẻ ngân hàng, chưa được tiếp cận với các ngân hàng điện tử, ví điện tử. Họ vẫn có thói quen sử dụng tiền mặt, tự mình thực hiện các thủ tục thì mới an tâm. Ông Lý Văn Lâm, Phó chủ tịch UBND thị trấn Lăng Can huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang nêu thực tế: “Vấn đề nan giải nhất chính là người dân, những người thực hiện dịch vụ này. Phần lớn người dân chưa biết sử dụng máy tính hoặc điện thoại thông minh. Mặc dù đã được cán bộ hướng dẫn tận tình chi tiết nhưng người dân sử dụng cũng khó khăn.

Hiện, tỷ lệ sử dụng dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, 4 phần lớn tập trung ở một số thành phố lớn. Với những địa phương miền núi, vùng sâu vùng xa con số này nhiều nơi chỉ đạt 30-40%. Vì thế, mục tiêu chuyển đổi số đến từng hộ gia đình, người dân cũng khó hoàn thành./.