Coh thành phố Đà Nẵng, lâh muy c’xêê ahay, zr’lụ da ding k’coong ta luôn vaih boo ngân, ting n’năc vaih hr’lang hr’câh k’tiêc da ding k’coong. Vêy cr’chăl plêệng xoọc p’răng năc k’tiêc công dzợ hr’lang hr’câh pr’hậc bhrợ ha đhanuôr căh loon zâl, g’đéch.

Bhươl cr’noon âng đhanuôr Xơ Đăng ăt coh aral da ding k’coong Trường Sơn tỵ têêm ngăn, ha dợ xoọc đâu đhanuôr zập t’ngay k’rang k’pân. Coh cr’chăl căh mơ đanh, bâc đhr’nong đong âng đhanuôr zêng ta n’jâh pa tơơi ooy lơơng đoọng g’đéch đhr’năng hr’lang hr’câh k’tiêc.

Tơợ bâc lang n’nâu, đhanuôr Ca Dong, Xơ Đăng, Giẻ Triêng căh cậ Cơ Tu tỵ ơy looih ăt mamông coh aral dading dal. Ha dợ bơr pêê c’moo đăn đâu, đoo bêl tươc ooy hân noo boo tuh năc k’rang, k’pân lâh mơ. Năc coh muy c’xêê ahay, k’ha riêng đhr’nong đong crêê k’tiêc đhâl hr’lang hr’câh, g’lâp pr’hơợp bhlâng, hân đhơ plêệng xoọc vaih p’răng. Bâc ngai căh loon xó mút, căh loon đơơng âng xa nấp. Vêy ngai tươc nâu cơy căh pân văl chô ooy đong pay đươi đợ pr’đươi chr’năp.

T’cooh Trần Văn Mẫn, Chủ tịch UBND chr’val Nam Trà My, thành phố Đà Nẵng prá xay:“C’lâng p’rang coh da ding k’coong zr’năh k’đhap bhlâng, ta luôn boo ngân. Pazêng rau tu coh t’tun năc coh cr’chăl ahay k’tiêc ta luôn der, căh dzợ lâh nhâm mâng, coh t’tun năc dưr hr’lang hr’câh.”

Coh pazêng t’ngay ahay, coh chr’val da ding k’coong dal âng thành phố Đà Nẵng cơnh Hùng Sơn, A Vương, Phước Thành, Trà Linh, Trà Tập, đhr’năng hr’lang hr’câh da ding k’coong ta luôn dưr vaih lâng vaih bhưah bâc ooy. Coh cr’noon Pứt, chr’val Hùng Sơn, k’r’bhâu khối k’tiêc đhâl dưr hr’lang hr’câh tơợ da ding Azắt, g’lấp ha rêê lâng bhrợ 3 cha năc manuyh bil. Nâu đoo năc rau pa bhlâng căh liêm crêê, bhrợ ha đhanuôr k’rang k’pân pa bhlâng.

Lâng đhr’năng n’nâu, t’cooh xa nay thành phố Đà Nẵng ta luôn tước ooy pazêng chr’val da ding k’coong đoọng ch’mêệt lêy đhị zr’lụ buôn vaih tuh bhlong, hr’lang hr’câh k’tiếc. Thành phố ta đang moon pazêng vel đong đơơh hân bhrợ bh’rợ zâl g’đéch, ting n’năc prá xay ooy bh’rơ tr’nêng ha đanh đươnh đoọng zư lêy rau liêm crêê đoọng ha đhanuôr. Lâh đợ bh’rợ bhrợ bản đồ moon pa rơơt vaih hr’lang hr’câh k’tiêc lâng pr’đươi xay moon pa rơơt đơơh hân, bh’rợ ra pặ đhị zr’lụ ăt mamông t’mêê liêm crêê ha đhanuôr da ding k’coong vêy ta moon năc bh’rợ đơơh hân bhlâng.

T’cooh Lê Ngọc Quang, Bí thư Thành uỷ Đà Nẵng prá xay:“Ooy đanh đươnh, thành phố vêy chính sách zâl, g’đéch coh đanh đươnh, nhâm mâng lâng đhr’năng tr’xăl âng plêệng k’tiêc, đhí boo tuh bhlong căh liêm crêê, pa bhlâng năc coh zr’lụ da ding k’coong. Bhrợ pazêng zr’lụ đhanuôr ăt mamông nhâm mâng rau liêm crêê lâh mơ lâng zr’lụ ăt mamông coh xoọc đâu.”

Bh’rợ pa tơơi, ra pặ cớ zr’lụ đhanuôr ăt mamông coh 30 chr’val da ding k’coong âng thành phố Đà Nẵng xoọc vêy ta moon năc bh’rợ crêê bhlâng đoọng choom ăt mamông crêê cơnh lâng đhí boo tuh bhlong ting t’ngay vaih k’rơ lâh mơ. Zr’lụ đhanuôr ăt mamông Bằng La, chr’val Trà Leng năc rau liêm choom ghít bhlâng. Coh 5 c’moo ahay, g’luh hr’lang hr’câh g’lâh cr’noon t’cooh Đề bhrợ 22 cha năc manuyh chêệt lâng bil. Xang n’năc, vel đong ơy đớc đoọng 6 héc ta k’tiêc bhrợ bhươl cr’noon t’mêê, nhâm mâng đhị ăt mamông ha 40 pr’loọng đong đhanuôr crêê bil đong ăt.

Lâh 5 hân noo tuh bhlong, đhanuôr coh Bằng La năc vêy bơơn têêm ngăn, hân đhơ đhí boo tuh bhlong dzợ vaih k’rơ pa bhlâng lâng k’đhap ng’năl lâh mơ l’lăm ahay. Nâu đoo năc rau xay p’căh đoọng lêy, đoo bêl vêy đhị ăt mamông liêm crêê lâng quy hoạch crêê cơnh, đhanuôr da ding k’coong năc mâng loom lâh mơ lâng đhr’năng dưr vaih k’rơ bhlâng âng đhí boo, tuh bhlong, têêm loom bhrợ cha, pa dưr pr’ăt tr’mông đanh đươnh coh vel đong.

Hân đhơ tu vaih hr’lang hr’câh da ding k’coong h’cơnh ooy - boo ngân vaih đanh đươnh, da ding k’coong dal căh cậ crêê bh’rợ căh liêm choom âng acoon manuyh - năc rau chr’năp bhlâng năc cr’noọ zâl, g’đéch âng zập cha năc đhanuôr coh da ding k’coong. Đoo bêl đhanuôr rơơt, doọ lu lơ bêl vaih đhí boo, tuh bhlong, đơơh xơợng đươi cơnh xa nay p’too moon pa rơơt lâng đơơh loon tơơi ooy lơơng, ahêê năc ha dzợ vêy choom pa xiêr rau bil hư tu đhí boo, tuh bhlong bhrợ t’vaih lâng zư lêy rau liêm crêê ha đay lâng ha zập ngai./.

SẠT TRƯỢT NÚI TRÊN DIỆN RỘNG- TÌM GIẢI PHÁP ĐỂ ỨNG PHÓ LÂU DÀI

Những năm gần đây, tại các tỉnh miền Trung, tình trạng sạt lở đất và lũ quét xảy ra ngày càng nhiều, gây thiệt hại lớn về người, tài sản và làm hư hỏng nhiều công trình hạ tầng. Riêng ở thành phố Đà Nẵng, hơn một tháng vừa qua, khu vực miền núi liên tiếp hứng chịu các đợt mưa lớn, kéo theo sạt lở xảy ra ngoài tầm kiểm soát. Có những thời điểm trời đang nắng mà đất vẫn chảy, sạt trượt bất ngờ khiến bà con không kịp trở tay.

Ngôi làng của đồng bào Xơ Đăng nằm dưới chân dãy Trường Sơn vốn yên bình là thế, vậy mà giờ đây bà con lúc nào cũng nơm nớp lo. Chỉ trong ít ngày, bao mái nhà đã phải hối hả tháo dỡ để tránh sạt lở.

Từ bao đời nay, bà con Ca Dong, Xơ Đăng, Giẻ Triêng hay Cơ Tu vẫn quen sống trên những triền núi cao. Vậy mà mấy năm trở lại đây, cứ đến mùa mưa lũ là lại thấp thỏm. Chỉ trong một tháng qua, hàng trăm ngôi nhà đã bị đất đá sạt xuống, vùi lấp bất ngờ, ngay cả khi trời đang nắng. Nhiều người chỉ kịp chạy thoát thân, chẳng kịp mang theo bộ áo quần nào. Có người đến giờ vẫn chưa dám quay lại nhà để tìm lại những đồ dùng cần thiết.

Ông Trần Văn Mẫn, Chủ tịch UBND xã Nam Trà My, TP. Đà Nẵng cho rằng:“Địa hình miền núi hiểm trở, thường xuyên mưa lớn. Những nguyên nhân tiếp theo là trong suốt thời gian qua kích thích động đất thường xuyên phá vỡ kết cấu, dẫn đến sạt lở.”

Những ngày vừa qua, tại các xã vùng cao của thành phố Đà Nẵng như Hùng Sơn, Avương, Phước Thành, Trà Linh, Trà Tập, tình trạng sạt lở núi liên tục xảy ra và lan rộng. Ở thôn Pứt, xã Hùng Sơn, hàng vạn khối đất đá bất ngờ đổ xuống từ núi Azắt, vùi lấp rẫy và khiến 3 người mất tích. Đây là sự việc hết sức nguy hiểm, khiến bà con vô cùng lo lắng.

Trước tình hình này, lãnh đạo thành phố Đà Nẵng đã liên tục lên các xã miền núi để kiểm tra những điểm xung yếu. Thành phố yêu cầu các địa phương khẩn trương xây dựng phương án ứng phó trước mắt, đồng thời tính toán giải pháp lâu dài để bảo vệ an toàn cho người dân. Ngoài việc lập bản đồ cảnh báo sạt lở và hệ thống cảnh báo sớm, việc bố trí tái định cư an toàn cho bà con miền núi được xem là nhiệm vụ cấp bách.

Ông Lê Ngọc Quang, Bí thư Thành ủy Đà Nẵng cho biết:“Về lâu dài, thành phố có chính sách thích ứng lâu dài, bền vững với biến đổi khí hậu, thiên tai cực đoan, đặc biệt là khu vực miền núi. Xây dựng các khu dân cư đảm bảo an toàn hơn so với chỗ ở hiện tại.”

Việc di dời, sắp xếp lại dân cư ở 30 xã miền núi của thành phố Đà Nẵng đang được xem là giải pháp phù hợp nhất để thích ứng với thiên tai ngày càng cực đoan. Khu dân cư Bằng La, xã Trà Leng là một ví dụ rõ ràng. Cách đây 5 năm, trận sạt lở kinh hoàng vùi lấp làng ông Đề khiến 22 người chết và mất tích. Ngay sau đó, địa phương đã bố trí 6 héc ta đất để dựng lại một ngôi làng mới, ổn định chỗ ở cho gần 40 hộ dân bị mất nhà.

Qua 5 mùa mưa lũ, bà con ở Bằng La mới đã bình yên hơn, dù thiên tai vẫn dữ dội và khó lường hơn trước. Đây là minh chứng cho thấy, khi có nơi ở an toàn và quy hoạch phù hợp, người dân miền núi sẽ vững vàng hơn trước những biến động của thời tiết, yên tâm làm ăn, dựng xây cuộc sống lâu dài nơi quê hương.

Dù nguyên nhân sạt lở đến từ đâu – mưa lớn kéo dài, địa hình hiểm trở hay tác động của con người – thì điều quan trọng nhất vẫn là ý thức phòng tránh của mỗi người dân miền núi. Chỉ khi bà con luôn cảnh giác, không chủ quan trước thiên tai, chủ động nghe cảnh báo và di dời kịp thời, chúng ta mới có thể giảm thiểu rủi ro và bảo vệ an toàn cho chính mình và cộng đồng./.