M’zêt c’moo a hay, bêl xang cr’chăl lươt pa bhrợ coh Nhật Bản, Hoàng Seo Chẩn rach chô ooy vel đong da ding ca coong Bản Mế, chr’hoong Si Ma Cai, muy chr’hoong đha rưt âng tỉnh Lào Cai, n’jưah bhrợ bh’rợ cơ khí, n’jưah pa choom đoọng p’rá Nhật ha ngai kiêng. N’đhơ pa chô zâp c’xêê yêm têêm dâng 20 ưc đồng n’đhang Hoàng Seo Chẩn công căh âi kiêng.

Kiêng pa dưr tr’mông tr’meh, bhrợ cha ca van đhị vel đong, n’đhang bhrợ n’hâu coh vel đong dzợ bâc râu zr’năh k’đhap, năc đoo râu ăt k’đoong coh acọ Hoàng Seo Chẩn. Cr’noọ cr’niêng dưr vaih muy chu pr’đoọng lươt du lịch ooy miền Trung:“Lươt ooy Tam Kỳ âng tỉnh Quảng Nam, lêy apêê đoo choh bâc keo, bồ đề, k’dâng lêy lươt zâp ooy công zêng crâng ha măng, ha dợ cớ năc zêng vel đong da ding ca coong căh u lêt cơnh vel đong đay, n’đhang dha nuôr năc ca van ca bhố. Bêl đêêc coh acọ cu vêy dưr n’leh “hâu tu apêê đoo choom bhrợ năc ađay căh choom bhrợ. K’tiêc đay zêng li lưr li lôc năc hâu tu ađay căh lươt choh apêê tơơm chr’năp dal cơnh đâu.”

K’noọ năc bhrợ, Hoàng Seo Chẩn chô ooy vel đong đh’rưah lâng đợ zên k’rong c’bơơch. Coh măt đha đhâm bâc cr’noọ cr’niêng, lêy zâp ooy công zêng năc pr’đơợ đoọng bhrợ cha:“C’moo n’năc t’mêê chô ooy vel đong, acu tơơp choh bhơi r’veh la lay hân noo công z’zăng liêm. N’đhang acu căh âi vă k’tiêc âng đha nuôr, acu đhêêng zươc bhrợ bêl đha nuôr âi xoot pay ha roo, bha lang ha rêê năc choh muy hân noo, acu zươc choh lêy cr’chăl căh choh ha roo, năc tơơp vêy râu pa chô tơợ bhơi r’veh năc dha nuôr lêy năc mr’đoo dhăm k’tiêc, đoọng apêê n’lơơng choh vêy pa chô bâc, năc ha dợ veye k’noọ tươc, apêê đoo công ma choh bhrợ âh.”

Lâh 5 c’moo dap tơợ t’ngay chô ooy vel đong bhrợ cha, Hoàng Seo Chẩn zâp bêl công tr’vâng cơnh lâng bâc râu cr’noọ coh loom. Lêy đhị ooy pr’đơợ plêêng k’tiêc liêm glăp lâng tơơm n’hâu choom pa câl chr’năp dal, Chẩn đơơh xră đơc xang năc tươc Học viện Nông nghiệp câl m’ma liêm chô choh lêy; lêy pr’đơợ tơợ bhrợ cha bha đưn crâng, Chẩn p’xoọng zên k’rong bhrợ xưởng bhrợ n’loong; lêy m’ma chr’noh đha nuôr choh năc đơơng pa câl ch’ngai zr’năh xr’dô, căh mơ bơơn vêy, Chẩn năc dưr vaih cr’noọ đơơng cơnh chr’năp ga măc:“Lươt câl n’loong coh chooh, n’đhang k’dâng lêy choh 1.000 t’nơơm năc răng zêng đhêêng dzợ 500 t’nơơm, vêy đợ tơơm choh toot c’moo năc căh ch’măt vaih muy t’clăh ha la n’đoo. Acu pa chăp năc tu căh liêm glăp, cơnh đêêc năc acu pay cr’liêng chô chooi đọong ch’măt m’bhôc, u liêm glăp lâng pr’đơợ năc choom dưr ch’măt vaih. Acu p’zay bhrợ, bhrợ đợ mơ clôông, đha nuôr lêy a lua choom năc vêy đươi lâng ting bhrợ. Acu bhrợ bâc a bhlâng, lý thuyết năc hăt. Năc đoo cơnh bhrợ têng âng c’la cu.”

Xooc, Hoàng Seo Chẩn xooc năc Giám đốc Hợp tác xã Bản Mế, cơnh lâng 2 đhị nang ươm m’ma pa câl ha lâh 20 bhan m’ma/c’moo, bâc năc apêê m’ma quế, trẩu, sưa bhrôông, ch’tang,… Hợp tác xã vêy râu ting pâh âng dâng 30 cha năc, pa chô yêm têêm tơợ 7-10 ưc đồng/c’xêê; đhêêng cơnh apêê pa bhrợ ting hân noo vêy bêl dzooc tươc 40 cha năc. Amoó Lèng Thị Khơi, vel Sín Chải, chr’val Bản Mế, ma nưih ting pâh HTX moon:“Đhị adêy Chẩn choh n’loong n’nâu l’lăm năc chooi cr’liêng công đơc apêê amoó choh, nâu câi tơơm pâ cơnh đâu năc t’bhlâng đoọng ha pêê amoó bhrợ bầu, năc ting ađay bhrợ mơ ooy năc cha mơ đêêc. Nâu câi coh chr’val Bản Mế năc đhêêng vêy a dêy Chẩn bhrợ bâc bhlâng.”

Hăt ngai năl, đha đhâm ma nưih Mông n’nâu âi ting tốt nghiệp chuyên ngành a luôt âng Học viện Âm nhạc Quốc gia, n’đhang cr’noọ cr’niêng tr’xăl vel đong  âi đơơng âng Chẩn rach chô đhị âng đay n’niên vaih cơnh lâng bh’rợ ăt ma mông lâng n’loong, k’tiêc. Đợ râu t’bhlâng, bhrợ têng âng Chẩn công đơơng âng anoo moot ooy c’bhuh đha đhâm vel bhươl tr’haanh liêm coh prang k’tiêc bơơn xay moon hơnh deh lâng đơp ch’ner Lương Định Của c’moo 2020:“Acu rơơm Si Ma Cai tr’xăl ting t’ngay. Acu vêy bhrợ bhr’lâ zr’lụ n’nâu dưr k’rơm tơợ apêê m’ma chr’noh lâng bh’rợ choh ga lop chr’noh ha k’tiêc căh đơc k’tiêc rooch clai dzợ, chroi đoọng bhrợ ha đac dưr ch’ngaach t’băh, plêêng đh’hi l’ngooi, tơơm n’loong năc bơơn đươi dua coh đhr’năng ta đoọng. Crâng năc vàng, biển bạc, ahêê căh vêy biển năc vêy crâng.Năc đoo râu chr’năp bhlâng zooi pa bhlâng bâc căh muy đoọng ha muy cha năc năc đọong ha prang vel đong./.”

   Thanh niên người Mông ấp ủ khát vọng phủ xanh quê hương vùng cao

Từ bỏ công việc ở thành phố với mức thu nhập hấp dẫn, một nam thanh niên người Mông ở vùng cao Lào Cai đã trở về nơi “chôn rau, cắt rốn” và chứng minh cho mọi người thấy khả năng làm giàu trên chính mảnh đất quê mình. Mời các bạn cùng gặp gỡ thành niên Hoàng Seo Chẩn đầy nghị lực này nhé:

Mười năm trước, kết thúc thời gian xuất khẩu lao động ở Nhật Bản, Hoàng Seo Chẩn trở về quê ở vùng cao Bản Mế, Si Ma Cai, một huyện nghèo của tỉnh Lào Cai, vừa làm nghề cơ khí, vừa dạy tiếng Nhật cho người lao động muốn xuất ngoại. Dù thu nhập mỗi tháng ổn định khoảng 20 triệu đồng nhưng Hoàng Seo Chẩn vẫn không hài lòng.

Muốn phát triển kinh tế, làm giàu trên mảnh đất quê hương, nhưng làm gì ở miền quê đầy rẫy khó khăn, là câu hỏi lớn nhất luôn thường trực trong đầu Hoàng Seo Chẩn. Ý tưởng nảy sinh trong một lần tình cờ du lịch vào miền Trung:“Đi vào Tam Kỳ của tỉnh Quảng Nam, thấy họ trồng rất nhiều keo, bồ đề, gần như đi đâu cũng toàn rừng hết, mà toàn là những địa bàn miền núi chẳng khác gì địa phương mình nhưng người dân lại rất khá giả. Lúc đấy trong đầu mình mới nảy ra câu hỏi, là tại sao họ làm được mà mình không làm được, đất mình đang toàn đồi trọc mà sao mình không đi trồng những loại cây giá trị như thế!”

Nghĩ là làm, Hoàng Seo Chẩn khăn gói về quê cùng số tiền dành dụm được. Trong mắt chàng thanh niên giàu khát vọng, nhìn đâu cũng thấy cơ hội:“Năm ấy chân ướt chân ráo về quê, mình thí điểm trồng rau trái vụ cũng khá tốt. Nhưng khi mình chưa thuê được đất của bà con, mình chỉ mượn vào lúc bà con thu lúa hết rồi, cánh đồng chỉ trồng một vụ, mình xin trồng thí điểm vào thời điểm bỏ hoang, bắt đầu có thu nhập từ rau thì bà con thấy là cùng một mảnh ruộng hoang, cho người khác trồng ra thu nhập cao thì mới nghĩ ra là họ cũng phải tự trồng.”

Hơn 5 năm kể từ ngày về quê lập nghiệp, Hoàng Seo Chẩn lúc nào cũng bận bịu với đủ các ý tưởng trong đầu. Thấy nơi nào khí hậu tương đồng có loài cây gì giá trị, Chẩn lên danh sách rồi xuống tận Học viện Nông nghiệp mua giống chuẩn về trồng thí điểm; nhìn thấy cơ hội từ kinh tế đồi rừng, Chẩn thêm tiền đầu tư làm xưởng bóc ván gỗ; thấy giống cây bà con trồng phải đi xa mua vất vả, hiệu quả không cao, Chẩn lại nảy ra một ý tưởng mang tính bước ngoặt:“Đi mua cây dưới kia lên, nhưng gần như trồng 1.000 cây thì chết chỉ còn 500 cây, có những cây trồng cả năm mà không lên một lá nào. Mình mới nghĩ có thể do chưa hợp, thế là mình mới lấy hạt về gieo cho nảy mầm, nó hợp khí hậu rồi nó khắc lớn. Mà mình phải làm được, bà con nhân dân nhìn thấy hiệu quả mới tin. Thực sự mình thực hành rất nhiều, lý thuyết rất là ít. Đó là phong cách làm việc của bản thân mình.”    

Hiện, Hoàng Seo Chẩn đang là Giám đốc Hợp tác xã Bản Mế, với 2 vườn ươm cung ứng ra thị trường hơn 20 vạn cây giống/năm, chủ yếu là các giống quế, trẩu, sưa đỏ, xoan ta, xoan đào… Hợp tác xã có sự tham gia của khoảng 30 xã viên, thu nhập ổn định từ 7 – 10 triệu đồng/tháng; riêng số lao động thời vụ cao điểm có lúc lên tới 40 người. Chị Lèng Thị Khơi, thôn Sín Chải, xã Bản Mế, xã viên HTX nói:“Cái chỗ chú Chẩn trồng cây này trước là gieo hạt cũng để các chị trồng, bây giờ lên cây lớn như thế này lại tiếp tục cho các chị đóng bầu, tùy mình làm được bao nhiêu thì ăn theo sản phẩm. Bây giờ ở xã Bản Mế chỉ có chú Chẩn làm nhiều nhất.”

Ít ai biết, chàng thanh niên người Mông này từng tốt nghiệp chuyên ngành sáo của Học viện Âm nhạc Quốc gia, nhưng khát vọng đổi thay quê hương đã đưa Chẩn về lại nơi mình sinh ra với công việc bình dị bên cây và đất. Những nỗ lực, cống hiến của Chẩn cũng đưa anh vào danh sách gương thanh niên nông thôn tiêu biểu trong toàn quốc được vinh danh và nhận giải thưởng Lương Định Của năm 2020:“Mình ước mơ Si Ma Cai thay đổi từng ngày. Mình sẽ cải tạo khu này phát triển, từ các giống cây và việc trồng che phủ đất để không bạc màu nữa, góp phần làm cho nước cũng sạch, khí hậu cũng mát, cây rừng thì được khai thác trong mức độ cho phép. Rừng là vàng, biển là bạc, mình không có biển thì mình có rừng, đó là tấc đất tấc vàng, giúp ích rất nhiều không chỉ cho cá nhân mà cho toàn xã hội nơi quê hương của mình./.”