Coh pazêng t’ngay n’nâu, t’cooh Hồ Minh Tên, Bí thư Chi bộ cr’noon Ta Vác, chr’val Thượng Long, chr’hoong da ding k’coong Nam Đông, tỉnh Thừa Thiên Huế đh’rưah lâng manuyh bhuh xoọng đơơng âng pazêng bêệ cir âng Ava Hồ đoọng năc xay p’căh đoọng đhanuôr coh cr’noon lêy. T’cooh Hồ Minh Tên năc k’coon pân juyh thứ bơr âng t’cooh Quỳnh Tếu (ơy lấh căh dzợ), manuyh bêl ahay vêy Ava Hồ pa đớp đoọng cir chr’năp. T’cooh Minh Tên hay cớ: Coh c’moo 1959, Trung ương Đảng k’dua apêê t’cooh bhươl, trưởng cr’noon lâng đợ manuyh vêy g’lêêh c’rơ lâng cách mạng gluh ooy miền Bắc. Xoọc đêêc, pr’loọng đong cu năc pr’đơợ cách mạng, k’conh cu ting pâh zâl arọp abhuy năc tr’haanh vêy đhơ nớc coh t’nooi apêê lướt ooy Bắc.

Crêê t’ngay 2/9/1959, t’cooh Quỳnh Tếu lâng apêê lướt pa bhrợ âng tỉnh Thừa Thiên Huế tr’haanh bơơn pâh bh’rợ Quốc khánh k’tiêc k’ruung Việt Nam Dân chủ Cộng hoà đhị hội trường Ba Đình, Hà Nội. Xoọc đêêc, Ava Hồ tước lum, pa prá lâng đoọng pr’hêl ha apêê coh c’bhuh lướt pa bhrợ. Đhị đâu, Quỳnh Tếu bhui har căh dzợ cơnh, dưr ren bêl Ava Hồ nắc n’năl ghít j’niêng cr’bưn âng đhanuôr acoon coh ắt mamông coh da ding k’coong Trường Sơn. Ava Hồ ơy đoọng ha muy cha năc coh c’bhuh năc muy bêệ pa nâng bạc, bơr bêệ khăn têy lâng muy bêệ gọ gô nhôm.

Dưr chô ooy miền Nam, apêê coh c’bhuh đơơng âng pazêng cir âng Ava Hồ đoọng lâng ta luôn lêy năc cr’van chr’năp pa bhlâng âng lang manuyh.

Anoo Hồ Minh Tên k’đhơợng pa nâng bạc âng Ava Hồ đoọng ha k’conh đay lâng xay moon, z’lâh c’xêê c’moo zâl arọp Mỹ trôông dzấc k’tiếc k’ruung, k’conh đoo lâng pr’loong đọh ta luôn ha âu đớc pazêng cir chr’năp âng Ava Hồ cher đoọng, tu râu đêêc năc râu tr’haanh âng pr’loọng đong. Hồ Minh Tến xay truih cớ, “Coh pazêng c’xêê c’moo bhrợ bh’rợ cách mạng, c’moo 1964, coh muy g’luh arọp tước pruuh, lêệng c’chêệt, k’pân pazêng cir âng Ava Hồ đoọng crêê u bil, k’conh đoo đơơng khăn têy, gọ gô lâng pa nâng bạc p’lơớp ooy riah n’loong, gơp đhâl coh crâng. Bêl arọp glâm bom pa hư crâng, k’pân cir n’nâu crêê u rooh, k’conh cu năc đơơng pazêng cir chr’năp n’nâu đơơng tập đớc coh cr’loọng k’tiếc”.

Hân noo ha pruốt c’moo 1975, bêl miền Nam vêy ta pa chô, k’tiêc k’ruung vêy ta pazum, pr’loọng đong t’cooh Quỳnh Tếu pa đơp đoọng pa nâng bạc ooy k’điêl, 2 bêệ khăn têy năc đoọng ha bơr p’nong k’coon pân đil đươi dua bêl lướt bơơn k’diíc, ha dzợ gọ gô năc đoọng ha k’coon pân juyh ta ha… Hồ Minh Tên xay moon, “K’conh cu bhrợ bh’rợ n’nâu lâng rơơm kiêng pa dưr cớ râu mâng loom lâng loom n’năl ơn ooy Đảng, Ava Hồ lâng cách mạng đoọng ha lang k’coon ch’chau ha y chroo. Pa têệt pa dưr truyền thống chăp hơnh k’tiêc k’ruung âng pr’loỌng đong, acu ta luôn pay pazêng c’kir âng Ava Hồ k’đhơợng pa choom k’coon ch’chau lâng pa trơơi râu mâng loom lâng loom n’năl ơn Đảng, n’năl ơn Ava Hồ lâng cách mạng đoọng ha lang k’coon ch’chau”.

Coh bơr pêê zệt c’moo ahay, năc tước t’ngay n’niên âng Ava Hồ, t’cooh bhươl Hồ A Ray coh chr’val Thượng Long, chr’hoong da ding k’coong Nam Đông, tỉnh Thừa Thiên Huế năc dzụt pa liêm r’piing bhuôih cha nụp âng Ava Hồ. T’cooh A Ray xay moon, tô gộ đoo năc Rapát A Ray. Z’lâh bơr g’luh zâl arọp Pháp, zâl Mỹ, đhanuôr Cơ Tu Nam Đông ta luôn muy loom ting Đảng, ting cách mạng, chroi đoọng ch’neh, ch’na, băn bội đội xang n’năc lâng bộ đội zâl arọp abhuy. Bấc pr’loọng đong ơy đoọng cr’liêng bhooh, chom ch’neh x’rịa đoọng ha cách mạng. Tơợ bêl Cách mạng c’xêê T’cool liêm choom, k’tiêc k’ruung Việt Nam Dân chủ Cộng hoà vêy ta bhrợ t’vaih coh t’ngay 2/9/1945, đhanuôr Cơ Tu coh đâu năc vêy bộ đội p’too pa choom, xay moon ting c’lâng âng Đảng laang Ava Hồ lêy pay. Đhanuôr da ding k’coong, zr’lụ ch’ngai bha dăh, coh xuôi ơy pay tô Hồ âng Ava Hồ bhrợ tô âng đay xang n’năc đh’rưah đoàn kết pazum têy bhrợ pa dưr vel đong ting t’ngay k’van k’bhộ liêm pr’hay lâh mơ. Lâng cơnh đêêc năc Rapát A Ray vaih Hồ A Ray.

Ch’ngai tơợ đong t’cooh bhươl Hồ A Ray doọ lâh ch’ngai năc đong anoo Hồ Tựa, muy cha năc ta đhâm g’lăng z’hai bhrợ cha choom âng chr’hoong Nam Đông. Coh đhr’nong đong âng đay, Hồ Tựa bhrợ r’piing liêm mâng pa bhlâng đoọng bhuôih Ava Hồ. Anoo Hồ Tựa xay truih “Tơợ k’tứi anoo ơy lêy acoon coh đay zập ngai công chăp hơnh Ava Hồ, pr’loọng đong hân đoo công bhuôih Ava Hồ. Acu bhuôih Ava Hồ năc cơnh ng’bhuôih abhuục avụa âng pr’loọng đong đay”.

Lâh ooy bh’rợ pay tô Hồ âng Ava đoọng bhrợ tô âng đay, bấc lang n’nâu, đhanuôr Cơ Tu coh chr’hoong da ding k’coong Nam Đông năc dzợ bhrợ bh’rợ r’piing bhuôih Ava Hồ lâng ta luôn đớc cha nụp Ava đhị zr’lụ chr’năp liêm coh đong. Coh cr’chăl giỗ, t’ngay n’niên âng Ava Hồ căh cậ coh t’ngay Quốc khánh, pazêng pr’loọng đong Cơ Tu bắt hương, đớc pô, p’lêê p’coo coh r’piing bhuôih Ava Hồ cơnh boóp p’rá chăp hơnh, p’too pa choom k’coon ch’chau ooy lịch sử chr’năp ga măc âng acoon coh.

T’cooh Trần Quốc Phụng, Chủ tịch UBND chr’hoong Nam Đông, tỉnh Thừa Thiên Huế xay moon, coh l’lăm ahay, tu chiến tranh, manuyh Cơ Tu năc buôn dziing ắt, bhươl cr’noon bêl đâu đhị đâu, m’brương tr’nu đhị tôh. Vêy Đảng, vêy Ava Hồ, vêy chính sách ta đang moon ắt muy đhị, bhrợ cha muy đhị, đhanuôr xơợng boóp p’rá cán bộ lêy pay k’tiếc bhrợ bhươl cr’noon, bhrợ ruộng, bhrợ ha rêê. Tước nâu cơy, pr’ắt tr’mông âng đhanuôr nhâm mâng, bấc pr’loọng đong ơy choom t’bil lơi đharựt dưr vaih k’van k’bhộ. Bấc c’moo đăn đâu, lâng râu k’rang lêy âng Đảng, Nhà nước lâng zập cấp, ngành vel đong, pr’ắt tr’mông bhươl cr’noon lâng pr’ắt tr’mông âng đhanuôr zr’lụ đhanuôr acoon coh đhị chr’hoong Nam Đông vêy bấc râu liêm pr’hay, pr’ắt tr’mông kinh tế ta luôn vêy ta ha dưr dal…/.

Đồng bào Cơ Tu ở Nam Đông một lòng theo Đảng theo Bác

Huyện Nam Đông, tỉnh Thừa Thiên Huế có 6 xã định canh định cư, trong đó có hàng nghìn hộ là đồng bào Cơ Tu đã tự nguyện đổi họ của mình thành họ Hồ của Bác. Từ bao đời nay, đồng bào Cơ Tu ở huyện miền núi này vẫn luôn duy trì và phát huy truyền thống lập bàn thờ để thờ Bác Hồ như tổ tiên của mình và luôn đặt ảnh Bác nơi trang trọng nhất trong nhà. Đồng bào luôn một lòng vững tin theo Đảng và nhớ ơn Bác.

Những ngày này, ông Hồ Minh Tên, Bí thư Chi bộ thôn Ta Vác, xã Thượng Long, huyện miền núi Nam Đông, tỉnh Thừa Thiên Huế cùng người thân đưa các kỷ vật mà Bác Hồ trao tặng để giới thiệu với các con cháu trong bản. Ông Hồ Minh Tên là con trai thứ ông Quỳnh Tếu (đã qua đời), người từng được Bác Hồ trao tặng nhiều kỷ vật thiêng liêng. Ông Minh Tên nhớ lại: Vào năm 1959, Trung ương Đảng mời các già làng, trưởng bản và những người có công cách mạng ra thăm miền Bắc. Lúc đó, gia đình tôi là cơ sở cách mạng, cha tôi tham gia kháng chiến nên vinh dự có tên trong danh sách đoàn tham quan ra Bắc.

Đúng ngày 2/9/1959, ông Quỳnh Tếu và đoàn công tác tỉnh Thừa Thiên-Huế vinh dự được dự lễ Quốc khánh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tại hội trường Ba Đình, Hà Nội. Hôm đó, Bác Hồ đến thăm, nói chuyện và tặng quà cho các thành viên trong đoàn. Tại đây, Quỳnh Tếu  rất xúc động, òa khóc khi Bác Hồ đã hiểu rất rõ phong tục của đồng bào dân tộc trên dãy Trường Sơn. Bác đã tặng mỗi thành viên 1 vòng bạc đeo cổ, 2 chiếc khăn tay và một chiếc soong gô nhôm.

Trở về miền Nam, các thành viên trong đoàn mang theo những kỷ vật Bác tặn và luôn xem là báu vật của đời người.

Anh Hồ Minh Tên cầm chiếc vòng bạc mà Bác Hồ đã tặng bố mình và cho biết, trải qua thời gian chiến tranh chống Mỹ cứu nước, cha ông và gia đình luôn nâng niu những kỷ vật thiêng liêng mà Bác Hồ trao tặng, bởi đó chính là niềm tự hào của gia đình. Hồ Minh Tên kể lại, “Trong những năm tháng hoạt động cách mạng, năm 1964, trong một lần địch càn quét đốt phá, lo sợ các kỷ vật Bác Hồ tặng bị thất lạc, cha tôi đem khăn tay, soong gô và chiếc vòng bạc giấu vào gốc cây, hốc đá trong rừng. Khi địch rải bom đốt phá rừng, lo sợ các kỷ vật bị cháy, cha tôi lại bí mật đem những kỷ vật thiêng liêng đó chôn xuống sâu dưới lòng đất”.

Mùa Xuân năm 1975, khi miền Nam hoàn toàn giải phóng, đất nước thống nhất, gia đình ông Quỳnh Tếu lại đào những kỷ vật ấy lên và luôn nâng niu, cất giữ cẩn thận. Sau đó, ông Quỳnh Tếu trao chiếc vòng bạc đeo cổ cho vợ, 2 chiếc khăn tay tặng 2 người con gái làm kỷ vật hồi môn khi đi lấy chồng, còn chiếc soong gô tặng con trai cả … Hồ Minh Tên chia sẻ, “Cha tôi làm việc này với mong muốn truyền lại niềm tin và lòng biết ơn vào Đảng, Bác Hồ và cách mạng cho thế hệ các con cháu sau này. Tiếp nối truyền thống yêu nước của gia đình, tôi luôn lấy những kỷ vật của Bác Hồ tặng ra dạy con cháu và truyền lại niềm tin và lòng biết ơn Đảng, biết ơn Bác Hồ và cách mạng cho các thế hệ con cháu”.

Đã mấy chục năm qua, cứ đến ngày sinh nhật Bác, già làng Hồ A Ray ở xã Thượng Long, huyện miền núi Nam Đông, tỉnh Thừa Thiên Huế lại tất bật lau dọn nơi thờ di ảnh Bá Hồ. Già A Ray bộc bạch, họ tên khai sinh của già là Rapát A Ray. Trải qua 2 cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, đồng bào Cơ Tu Nam Đông luôn một lòng đi theo Đảng, theo cách mạng, đóng góp lương thực, thực phẩm, nuôi bộ đội rồi cùng bộ đội đánh đuổi giặc ngoại xâm. Nhiều gia đình đã nhường từng hạt muối, lon gạo cuối cùng cho cách mạng. Từ khi Cách mạng tháng Tám thành công, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời ngày 2/9/1945, đồng bào Cơ Tu ở đây đã được bộ đội tuyên truyền, vận động đi theo con đường mà Đảng và Bác Hồ đã chọn. Đồng bào vùng cao, vùng xuôi đã lấy họ Hồ của Bác Hồ làm họ của mình rồi cùng đoàn kết chung tay xây dựng quê hương ngày một giàu đẹp hơn. Và thế là Rapát A Ray thành Hồ A Ray.

Cách nhà già làng Hồ A Ray không xa là nhà anh Hồ Tựa, một thanh niên điển hình làm kinh tế giỏi của huyện Nam Đông. Trong ngôi nhà của mình, Hồ Tựa chọn một vị trí trang trọng nhất để thờ Bác. Anh Hồ Tựa cảm động kể, “Từ nhỏ anh đã thấy dân tộc mình ai cũng mến Bác, kính Bác, nhà nào cũng thờ Bác Hồ. Mình thờ Bác như thờ tổ tiên của gia đình mình”.

Ngoài việc lấy họ Hồ của Bác để làm họ của mình, bao đời nay, đồng bào Cơ Tu ở huyện miền núi Nam Đông vẫn duy trì truyền thống lập bàn thờ Bác Hồ và luôn đặt di ảnh Bác ở nơi trang trọng nhất trong nhà. Vào ngày giỗ, ngày sinh nhật của Bác hay ngày Quốc khánh, các gia đình Cơ Tu thắp hương, đơm hoa quả trên bàn thờ Bác Hồ như một lời tri ân, nhắc nhở con cháu về lịch sử hào hùng của dân tộc.

Ông Trần Quốc Phụng, Chủ tịch UBND huyện Nam Đông, tỉnh Thừa Thiên Huế cho biết, ngày trước, do chiến tranh, người Cơ Tu phải du canh, du cư, làng bản lúc ở nơi này, mai chuyển đi nơi khác. Có Đảng, có Bác Hồ, có chính sách định canh định cư, bà con nghe lời cán bộ chọn đất lập làng, làm ruộng, làm rẫy. Đến nay đời sống bà con dần ổn định, nhiều hộ thoát nghèo trở thành khá giả. Nhiều năm trở lại đây, với sự đặc biệt quan tâm của Đảng, Nhà nước và các cấp, ngành địa phương, diện mạo nông thôn và đời sống nhân dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện Nam Đông tiếp tục có nhiều khởi sắc, đời sống kinh tế không ngừng được nâng cao.../.