Đợ ta la thư âng apêê anh hùng liệt sĩ tơợ Quảng Trị vêy âng đơơng cr’liêng xa nay ooy cr’noọ cr’niêng hoà bình

“Amế chăp nhêr! Thư nâu chô tươc ooy amế năc acu cung lâh lươt ch’ngai. Acu năl amế k’ay bhlâng loom. Dưr ga măc liêm đhị tr’pang têy amế tơợ bêl dzợ ặt coh luônh, căh ơy loon lêy bhrợ đoọng ha mế, nâu cơy lươt ch’ngai đợc ha mế ta u loom bhlâng. Acu năl ghit amế tât lang ặt ma mung zr’năh k’đhạp, hân đhơ cơnh đêếc amế lêy dzụt đac măt đoọng đương tươc t’ngay hơnh deh chiến thắng. Acu lươt, amế lêy ặt ma mung tươc k’ha riêng c’moo đợ plụuc xọc. Lêy acu cơnh dzợ ặt ma mung đh’rưah lâng amế. Lêy cơnh acu ơy ma mung tất lang đoọng ha k’tiêc k’ruung ha y chroo...”

Năc đoo thư xrặ dal 10 trang dzợ ta zư đợc âng liệt sĩ Lê Văn Huỳnh coh chr’hoong Kiến Xương, tỉnh Thái Bình ty. C’moo 1972, xoọc năc sinh viên c’moo 4, khoa Cầu đường, trường Đại học Bách khoa Hà Nội, ting cơnh râu k’đươi moon âng k’tiêc k’ruung, Lê Văn Huỳnh pa đhêy học, đợc k’căn lâng k’điêl p’niên t’mêê xay pay, lươt moot ooy Nam đoọng ting tr’zêl tr’panh.

Đợ râu thư âng chiến sĩ Lê Văn Huỳnh xrặ xoọc bêl t’ngay g’doóc oih đhị zêl panh zr’năh zr’dô âng Chiến dịch 81 t’ngay hi dưm zêl pay pa chô Thành cổ Quảng Trị. Đhị g’luh zêl panh nâu, chiến sĩ Lê Văn Huỳnh lâng bâc apêê ặt pa bhrợ đh’rưah năc zêng ma chêêt bil. Thư âng anoo xrặ lăm đêêc lâng k’đươi mưy manưih pa bhrợ đh’rưah lâng đoo coh vêêl đông Thanh Hoá pa gơi chô ooy vêêl đông. Râu căh ngai bhr’nêy, manưih pa bhrợ đh’rưah lâng liệt sĩ Lê Văn Huỳnh cung lâh chêêt đhị bêl tr’zêl tr’penh. Tươc bêl c’xêê 3/1973, ta la thư nâu năc vêy đơơng chô tươc pr’loọng đông liệt sĩ Lê Văn Huỳnh.

Lâh 40 c’moo t’tưn, pr’loọng đông liệt sĩ Lê Văn Huỳnh đoọng ta la thư nâu ooy Bảo tàng Thành cổ Quảng Trị. Xọoc, 10 trang thư xrặ têy pa zêng 1.271 từ coh bha ar bil pr’hoọm ting c’moo c’xêê xoọc đợc p’căh liêm chr’năp coh cr’loọng kính đhị Bảo tàng. Đợ thư nâu năc đợ râu năl đợc lăm râu chêêt bil, ting bhrợ ta u loom manưih đọc. Amoó Bùi Thuý Ngân, ta mooi tươc tơợ tỉnh Quảng Ninh chô ooy đâu kiêng rêên bêl lêy đợ thư xrặ âng liệt sĩ Lê Văn Huỳnh lâng zâp chiến sĩ coh Bảo tàng Thành cổ Quảng Trị:

“Ta lưm hơnh deh 80 c’moo Cách mạng c’xêê 8 lâng Quốc khánh 2/9, c’la cu cung cơnh zâp ngai chô ooy đâu lêy dợ ta la thư âng apêê chiến sĩ pa gơi đoọng ooy pr’loọng đông. Acu kiêng rêên, chăp hơnh lâng năl ơn liêm ghit tươc lâng apêê a’conh a’bhươp lươt lăm lâh c’lâm chêêt đoọng pa chô độc lập ha k’tiêc k’ruung bêl đâu. C’la cu năc lang p’niên, acu k’noọ, xang g’luh lươt lêy nâu, acu ting chăp lêy lâh mơ đợ râu chr’năp âng hoà bình lâng năc vêy t’bhlâng lâh mơ ooy pr’ăt tr’mung, học tập, bhrợ bhiệc đoọng vêy choom chrooi pa xoọng m’bứi c’rơ bh’rợ âng đay đoọng ha k’tiêc k’ruung”.

Đợ t’nooi manưih lêy chô ooy Thành cổ Quảng Trị bêl đâu, bâc apêê cựu chiến binh, đợ apêê lính p’niên zêng chăp lêy đợ râu loom luônh âng apêê lính đoọng ooy pr’loọng đông, vêêl bhươl; chăp lêy pr’ăt bh’rợ grơơ nhool âng zâp apêê anh hùng liệt sĩ ooy đợ ta la thư, đợ râu pr’đươi pr’dua, tư liệu ahay. Trung tá Tạ Quang Trường, Binh đoàn 19 moon:

“Bêl đâu, chô ooy Thành cổ Quảng Trị, c’la cu, mưy sĩ quan quân đội, mưy manưih dzợ p’niên pa bhlâng chăp lêy lâng đợ bh’rợ ga măc chr’năp, râu bil bal âng zâp apêê anh hùng liệt sĩ lâh chêêt bil tu độc lập, tự do âng k’tiêc k’ruung. Đơn vị zi zâp c’moo ta luôn bhrợ zâp bh’rợ chô ooy tơơm riah đoọng lang p’niên năl lêy k’noọ, bhrợ pa dưr cớ đợ truyền thống, lịch sử âng đhanuôr hêê”.

Tơợ đợ ta la thư đhị bêl tr’zêl tr’panh, tươc đợ râu lưu niệm âng bâc lang xoọc đâu, zêng bhrợ p’căh râu tin đươi lâng cr’noọ cr’niêng hoà bình, năc đhị ting ăt bhrợ pa dưr liêm ta luôn. A’đhi Trần Thị Thu Quỳnh, học sinh coh phường Nam Đông Hà, tỉnh Quảng Trị xay moon cr’noọ đay cơnh đâu:

“Bêl moot lêy coh Thành cổ Quảng Trị, acu chăp lêy đhị râu bhrợ têng grơơ nhool âng zâp apêê anh hùng liệt sĩ, pa chô độc lập, hoà bình đoọng ha vêêl đông, k’tiêc k’ruung. Acu hơnh chăp bêl n’niên vaih đhị k’tiêc Việt Nam. Azi năl ghit ơn tươc đợ apêê chiến sĩ lâh chêêt bil đhị k’tiêc Quảng Trị”.

Đhị bêl g’luh zêl panh 81 t’ngay hi dưm hân noo ch’noọng 1972 zư lêy Thành cổ lâng thị xã Quảng Trị, kr’bhâu chiến sĩ lâh chêêt bil bêl dzợ p’niên. A’ham n’hang âng apêê anoo ơy ting pa zưm ooy toọm k’ruung Thạch Hãn ma bhưy chr’năp lâng đhêy ặt đhị Thành cổ Quảng Trị. Thắng lợi âng bh’rợ pa chô pa liêm Quảng Trị lâng g’luh zêl panh 81 t’ngay hi dưm zư lêy Thành cổ Quảng Trị ơy bhrợ pa dưr cr’chăl lịch sử bhrợ tr’xăl bh’rợ chiến tranh lâng lêy chô tươc ký gr’hoot Hiệp định Paris ooy đăh pa đhêy chiến tranh coh Việt Nam.

Bảo tàng Thành cổ Quảng Trị xoọc zư đợc, p’căh k’ha riêng c’leh cha nụp, tư liệu lâng đợ pr’đươi pr’dua crêê tươc bh’rợ lịch sử “81 t’ngay hi dưm zư lêy Thành cổ Quảng Trị c’moo 1972”. Pr’căn Trần Thị Phương Lan, Phó Trường Ban k’đhơợng zư k’cir zr’lụ lưu niệm Tổng Bí thư Lê Duẩn lâng Thành cổ Quảng Trị moon:

“Azi ta luôn năl ghit, đợ apêê bhrợ bh’rợ zư lêy nâu pa dưr râu chr’năp k’cir năc âng đơơng cr’liêng xa nay tơợ lang ahay tươc xoọc đâu lâng lêy chô ha y chroo. Đợ ta la thư, đợ râu cr’noọ bh’rợ âng zâp apêê chiến sĩ pa gơi chô căh mưy ooy đhi noo bhuh xoọng đay năc dzợ đoọng tươc ooy zâp lang ha y chroo. Azi lêy bhrợ ha cơnh đoọng âng đơơng cr’liêng xa nay nâu tươc ooy lang p’niên, bhrợ pa dưr cr’noọ bh’rợ chăp kiêng vêêl bhươl, k’tiêc k’ruung. Tơợ đêêc, chrooi pa xoọng bhrợ pa dưr k’tiêc k’ruung ting t’ngay ting k’rơ k’van lâh mơ. Nâu đoo cung năc cr’noọ cr’niêng âng zâp apêê chiến sĩ lâh chêêt bil lâng ặt bêch đhị chiến trường Quảng Trị”.

Đợ ta la thư tơợ bêl ahay tươc xoọc đâu năc đợ râu pa gơi moon ma bhưy chr’năp ooy hoà bình, độc lập lâng ha y chroo tr’ang liêm lâh. Đhị bêl g’luh hơnh deh 80 c’moo Quốc khánh, đhị zr’lụ k’tiêc oih Quảng Trị, đợ cr’liêng xa nay xay moon nâu ting bhrợ pa dưr đoọng ha lang bêl đâu t’bhlâng lêy bhrợ pa dưr mưy Việt Nam grơơ k’rơ, k’bhộ k’van./.

NHỮNG BỨC THƯ GỬI HÒA BÌNH

Trong chiến tranh, những lá thư của người lính viết từ chiến trường trở thành kỷ vật thiêng liêng. Những lá thư của các anh hùng liệt sĩ từ Quảng Trị đã truyền đi thông điệp khát vọng hòa bình

“Mẹ kính mến! Thư này tới mẹ là con đã đi xa rồi. Chắc mẹ đau buồn lắm. Lớn lên trong vòng tay mẹ từ khi còn trứng nước, chưa kịp báo đáp công ơn sinh thành, giờ con đi xa là để lại cho mẹ nỗi buồn nhất trên đời. Con rất hiểu đời mẹ đã đau khổ nhiều, nhưng mẹ hãy lau nước mắt để sống đến ngày đón mừng chiến thắng. Con đi, mẹ ở lại trăm tuổi bạc đầu. Coi như con lúc nào cũng nằm bên mẹ. Coi như con đã sống trọn đời cho Tổ quốc mai sau…”

Đây là những dòng thư trong bức thư dài 10 trang còn lưu giữ của liệt sĩ Lê Văn Huỳnh quê ở huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình cũ. Năm 1972, đang là sinh viên năm 4, khoa Cầu đường, trường Đại học Bách khoa Hà Nội, theo tiếng gọi Tổ quốc, Lê Văn Huỳnh chia tay giảng đường, tạm biệt mẹ và người vợ trẻ mới cưới, rời quê hương lên đường vào Nam chiến đấu.

Những dòng thư xúc động của chiến sĩ Lê Văn Huỳnh viết trong những ngày khói lửa từ chiến trường khốc liệt của Chiến dịch 81 ngày đêm chiến đấu bảo vệ Thành cổ Quảng Trị. Trong trận chiến ấy, chiến sĩ Lê Văn Huỳnh cùng rất nhiều đồng đội đã anh dũng hy sinh. Bức thư của anh được viết trước đó và nhờ một đồng đội quê Thanh Hoá gửi giúp về quê nhà. Điều không ai ngờ tới, đồng đội của liệt sĩ Lê Văn Huỳnh cũng đã hy sinh trong trận chiến. Mãi đến tháng 3/1973, bức thư định mệnh này mới được chuyển đến gia đình liệt sĩ Lê Văn Huỳnh.

Hơn 40 năm sau, gia đình của liệt sĩ Lê Văn Huỳnh trao bức thư này tặng Bảo tàng Thành cổ Quảng Trị. Hiện, 10 trang thư viết tay gồm 1.271 từ trên nền giấy úa màu theo thời gian đang được trưng bày trang trọng trong lồng kính tại Bảo tàng. Những dòng thư dạt dào tình cảm cùng những dự cảm trước sự hy sinh đã chạm đến trái tim người đọc. Chị Bùi Thúy Ngân, du khách từ tỉnh Quảng Ninh đến đây không cầm được nước mắt khi nhìn thấy những dòng thư của liệt sĩ Lê Văn Huỳnh và các chiến sĩ  ở Bảo tàng Thành cổ Quảng Trị.

“Nhân kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng 8 và Quốc khánh 2/9, bản thân em cũng như mọi người đến đây được nghe những lá thư của các chiến sĩ gửi cho quê nhà. Em cảm thấy có niềm xúc động rất nghẹn ngào, một tình cảm và lòng biết ơn rất sâu sắc đối với thế hệ cha ông đi trước đã ngã xuống để giành độc lập cho đất nước ngày hôm nay. Bản thân em là thế hệ trẻ, em nghĩ rằng, sau chuyến tham quan học tập này, em biết trân quý hơn giá trị của hòa bình và sẽ cố gắng hơn nữa trong cuộc sống, học tập, làm việc để có thể đóng góp phần nhỏ bé của mình cho đất nước”.

Từng dòng người tìm về Thành cổ Quảng Trị hôm nay, rất nhiều cựu chiến binh, những người lính trẻ đều rất cảm động trước những tình cảm mà người lính dành cho gia đình, quê hương; khâm phục tinh thần quả cảm, bất khuất của các anh hùng liệt sĩ qua những trang thư, những kỷ vật, tư liệu. Trung tá Tạ Quang Trường, Binh đoàn 19 chia sẻ:

“ Hôm nay, đến Thành cổ Quảng Trị, bản thân tôi, một sĩ quan quân đội, một công dân trẻ rất bồi hồi, xúc động đối với công lao to lớn, sự hy sinh mất mát của các anh hùng liệt sĩ đã đổ máu xương, hy sinh thân mình vì độc lập, tự do của Tổ quốc. Đơn vị chúng tôi hàng năm luôn tổ chức các hoạt động về nguồn để thế hệ trẻ ghi nhớ, viết tiếp truyền thống, lịch sử của dân tộc”.

Từ những dòng thư trong khói lửa chiến tranh, đến những dòng lưu niệm của bao thế hệ hôm nay, tất cả  đều thể hiện niềm tin và khát vọng hòa bình, là mạch nguồn xuyên suốt. Em Trần Thị Thu Quỳnh, học sinh ở phường Nam Đông Hà, tỉnh Quảng Trị bày tỏ suy nghĩ như thế này:

“Khi bước chân vào tham quan Thành cổ Quảng Trị, em cảm thấy rất cảm động vì sự hy sinh anh dũng của các anh hùng liệt sĩ, giành lại độc lập, hòa bình cho quê hương, đất nước. Em cảm thấy rất trân quý khi được sinh ra trên đất nước Việt Nam. Chúng em rất biết ơn những chiến sĩ đã anh dũng hy sinh trên đất Quảng Trị”.

Trong trận chiến 81 ngày đêm mùa hè đỏ lửa 1972 bảo vệ Thành cổ và thị xã Quảng Trị, hàng ngàn chiến sĩ đã anh dũng hy sinh khi tuổi còn đôi mươi. Máu xương các anh đã hòa vào dòng sông Thạch Hãn linh thiêng và yên nghỉ nơi Thành cổ Quảng Trị. Thắng lợi của chiến dịch giải phóng Quảng Trị và cuộc chiến đấu 81 ngày đêm bảo vệ Thành cổ Quảng Trị đã tạo nên bước ngoặt lịch sử làm thay đổi cục diện chiến tranh và đi đến ký kết Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh ở Việt Nam.

Bảo tàng Thành cổ Quảng Trị hiện lưu giữ, trưng bày hàng trăm hình ảnh, tư liệu và kỷ vật liên quan sự kiện lịch sử "81 ngày đêm bảo vệ Thành cổ Quảng Trị năm 1972". Bà Trần Thị Phương Lan, Phó Trưởng Ban Quản lý Di tích Khu lưu niệm Tổng Bí thư Lê Duẩn và Thành cổ Quảng Trị tâm sự:

“Chúng tôi luôn ý thức rằng, những người làm công tác bảo tồn phát huy giá trị di tích sẽ truyền tải thông điệp từ quá khứ đến hiện tại và hướng đến tương lai. Những lá thư, những tâm tư, tình cảm của các chiến sĩ gửi gắm không chỉ cho người thân của mình mà gửi đến tất cả thế hệ mai sau. Chúng tôi nguyện làm thế nào để truyền tải thông điệp đến thế hệ tuổi trẻ, thôi thúc tình yêu quê hương, đất nước. Từ đó, góp phần xây dựng đất nước ngày càng giàu đẹp hơn. Đó cũng là ước nguyện của các chiến sĩ đã anh dũng hi sinh và nằm lại trên chiến trường Quảng Trị”.

Những bức thư  từ quá khứ đến hiện tại chính là lời nhắn gửi thiêng liêng về hòa bình, độc lập và tương lai tươi sáng. Trong dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh, tại vùng đất lửa Quảng Trị, những thông điệp ấy vang vọng, thôi thúc thế hệ hôm nay tiếp bước dựng xây một Việt Nam hùng cường, thịnh vượng./.