Chr’val Hoà Bắc, chr’hoong Hoà Vang, thành phố Đà Nẵng ắt đăn đhị m’pâng bhươn quốc gia Bạch Mã lâng zr’lụ zư lêy crâng da ding Bà Nà – Núi Chúa. Đhị đâu nắc vêy đợ đhăm crâng k’coong chr’nắp liêm lâng đợ toọm k’ruung, tran đác la liêm, dzợ zư đợc cơnh ty ahay. Lêy g’nưm ooy râu chr’nắp liêm ơy váih, đhanuôr Cơ Tu cóh 2 vel Tà Lang lâng Giàn Bí, chr’val Hoà Bắc xoọc ting bhr’dzang pa dưr pa xớc du lịch vel bhươl pazưm lâng đhanuôr đoọng zư lêy râu chr’nắp liêm sinh học lâng chrooi pa xoọng bhrợ đoọng bh’rợ tr’mung ha đhanuôr.

Bhrợ pa dưr c’moo 2021, Hợp tác xã Nông nghiệp sinh thái lâng du lịch vel bhươl Hoà Bắc nắc mưy ooy đợ đhị lêy chô chi ớh pr’hay đoọng ha ta mooi. Amoó Đỗ Thị Huyền Trâm, Giám đốc, Hợp tác xã đoọng năl, tước đâu, HTX ơy bhrợ đoọng bhiệc bhrợ ha bấc apêê pa bhrợ đhị vel đông vêy zên pa chô têêm ngăn. Hợp tác xã Nông nghiệp sinh thái lâng du lịch vel bhươl Hoà Bắc nắc đhị lêy đươi dua lâng p’cắh bh’nơơn pr’đươi âng đhanuôr cóh vel đông bơơn bhrợ chô đăn lâng apêê đươi dua. Đợ pr’đươi pr’dua âng vel đông chr’nắp liêm cơnh: chè a’ngoọn, cha nêếh hữu cơ, prí, bhơi r’véh cóh crâng, đác a’mát, dầu r’zong, zâp râu p’lêê p’coo bơơn Hợp tác xã câl pay tơợ zâp pr’loọng đhanuôr cóh vel đông đợc pa câl ha ta mooi pấh lêy chi ớh... Amoó Đỗ Thị Huyền Trâm, Giám đốc Hợp tác xã đoọng năl: Ta mooi chô ooy đâu dzợ bơơn lêy cha mêết pr’ắt tr’mung đhanuôr Cơ Tu cơnh taanh dzặc, chấc lêy năl đắh bh’rợ taanh n’đoóh a’doóh, pấh lêy chi ớh đợ đhị đhăm crâng laliêm. Tước đâu, HTX ơy đương hơnh déh lấh 3.000 g’lúh ta mooi chô pấh lêy chi ớh: “Lalua lêy cóh chr’val Hoà Bắc crâng k’tiếc bhứah liêm. Váih crâng nắc nông nghiệp lâng pr’ắt tr’mung đhanuôr vêy pa dưr pa xớc k’rơ. Rơơm ting t’ngay ting bấc ta mooi chô pấh lêy chi ớh năl tước đoọng vêy clan bhứah liêm lấh. Đợ đhanuôr vêy pr’đươi pr’dua đắh chóh bhrợ nắc bêl vêy ta mooi chô pấh lêy chi ớh apêê vêy pa câl liêm choom. Pa đhang moon cơnh ta mooi chô pấh lêy chi ớh, đhanuôr pa chô k’ha riêng r’bhâu đồng. Ghít lấh nắc tơợ 200 tước 1 ực đồng. Zâp pr’loọng đông bhrợ homestay nắc apêê bơơn đươi râu chr’nắp liêm đắh zên âng ta mooi ặt đhêy cắh cậ zâp apêê z’zêệ vêy zooi đoọng zên... lấh mơ bh’nơơn pr’đươi âng apêê bơơn đươi nắc apêê vêy pa chô zên tơợ bhiệc lêy ta moóh pa choom đắh vel đông bấc.”

P’căn Nguyễn Thị Lan Anh, mưy manứih pa bhrợ ooy HTX Nông nghiệp vel bhươl Hoà Bắc moon, tơợ bêl pấh bhrợ ooy HTX, pr’ắt tr’mung doọ dzợ lấh zr’nắh k’đhạp cơnh ahay, ting pa dưr ta clơ lấh mơ: “Bêl pấh bhrợ ooy HTX vêy bhiệc bhrợ nắc acu vêy zên nâu lâng zooi lêy đoọng ha cu ooy pr’ắt tr’mung. Vêy c’bhúh ta mooi bơơn đươi pa xoọng zên nâu.”

Chr’val Hoà Bắc, chr’hoong Hoà Vang, thành phố Đà Nẵng vêy lấh 1.400 pr’loọng đhanuôr, ooy đâu 265 đhanuôr nắc manứih Cơ Tu. Cr’chăl hanua, chr’hoong Hoà Vang t’đui đoọng bấc đắh c’rơ bh’rợ đoọng k’rong bhrợ lâng lêy bhrợ liêm choom đắh râu c’rơ ơy váih đắh du lịch, lấh mơ nắc du lịch vel bhươl, du lịch sinh thái. T’coóh Hồ Phú Thanh, Phó Chủ tịch UBND chr’val Hoà Bắc, chr’hoong Hoà Vang đoọng năl: Xoọc đâu, vel đông vêy bấc pr’loọng đhanuôr ơy năl cơnh bhrợ du lịch. Lấh mơ, zâp hàng quán, homestay... cung nắc ơy zooi đoọng bhiệc pa câl pr’đươi pr’dua âng đhanuôr vel đông. Tơợ đêếc, pr’ắt tr’mung đhanuôr, lấh mơ nắc zâp pr’loọng acoon cóh Cơ Tu doọ dzợ zr’nắh k’đhạp cơnh ahay: “Xọoc đâu, cóh vel đông vêy 2 bh’rợ Du lịch vel bhươl bơơn ta công nhận ting Nghị quyết 82 âng HĐND thành phố. Cr’chăl nâu, vêy 2, 3 bh’rợ UBND chr’val trực tiếp k’đhơợng zư, bhrợ pr’đơợ ha đhanuôr lêy bhrợ đoọng pa dưr pr’ắt tr’mung. Bh’rợ du lịch vel bhươl pazưm lâng nông nghiệp vêy bh’nơơn pa chô liêm choom, chrooi pa xoọng pa dưr pr’ắt tr’mung đhanuôr. Ooy đâu bhrợ pa câl pr’đươi pr’dua âng đhanuôr, bhrợ đoọng bhiệc bhrợ ha đhanuôr vel đông vêy pa xoọng zên. Ooy đâu pa dưr pa xớc du lịch ting lêy lâng ahay nắc zên pa chô âng đhanuôr bấc lấh.”

Chr’hoong Hoà Vang, thành phố Đà Nẵng xoọc vêy k’noọ 20 đhị du lịch vel bhươl pazưm bhrợ ha rêê đhuốch, pazưm đhị 2 chr’val Hoà Bắc lâng Hoà Ninh. Cr’chăl hanua, thành phố ơy vêy bấc chính sách zooi đoọng Tổ hợp tác du lịch vel bhươl âng đhanuôr k’coong ch’ngai Hoà Vang pa choom lêy bh’rợ hơnh déh ta mooi, bhrợ lớp pa choom taanh n’đoóh a’doóh, taanh dzặc, đơơng đhanuôr pấh lêy ta moóh pa choom zâp bh’rợ đhị vel đông lơơng. T’coóh Tán Văn Vương, Phó Giám đốc Sở Du lịch thành phố Đà Nẵng đoọng năl: “Sở Du lịch ơy pazưm lâng zâp đơn vị crêê tước xay moon ooy UBND thành phố pa glúh zâp bh’rợ pa dưr pa xớc du lịch vel bhươl đhị chr’hoong Hoà Vang cr’chăl c’moo 2021 – 2025 lâng lêy chô tước c’moo 2030 đoọng bhrợ t’váih bh’nơơn pr’đươi du lịch t’mêê, chrooi pa xoọng chr’nắp liêm bh’nơơn pr’đươi du lịch âng thành phố Đà Nẵng. Lâng bhrợ đoọng bhiệc bhrợ, pa dưr zên pa chô ha đhanuôr, xay moon p’cắh lâng pa dưr văn hoá âng đhanuôr Cơ Tu, pr’đươi pr’dua lưu niệm thủ công mỹ nghệ. Sở Du lịch đh’rứah lâng UBND chr’hoong Hoà Vang pa dưr k’rơ bh’rợ t’váih zâp dịch vụ du lịch đoọng bhrợ ha ta mooi lâng t’bhlâng pa dưr p’cắh, bhrợ zâp đơn vị lữ hành, lêy cha mêết bh’rợ t’váih zâp tour tuyến t’pấh ta mooi pấh lêy chi ớh./.”

Du lịch cộng đồng ở Hoà Bắc- Nghề phụ, thu nhập chính

Thời gian qua, từ việc triển khai mô hình du lịch sinh thái cộng đồng, người dân xã miền núi Hoà Bắc, huyện Hoà Vang, thành phố Đà Nẵng đã có những chuyển biến tích cực trong đời sống vật chất và tinh thần. Qua đó, góp phần quan trọng trong công tác giảm nghèo tại địa phương.

Xã Hoà Bắc, huyện Hoà Vang, thành phố Đà Nẵng là vùng đệm nằm giữa Vườn quốc gia Bạch Mã và Khu Bảo tồn thiên nhiên Bà Nà - Núi Chúa. Nơi đây sở hữu những cánh rừng nguyên sinh đa dạng với những dòng sông, suối, thác ghềnh tuyệt đẹp, hoang sơ gần như nguyên vẹn. Dựa vào lợi thế tự nhiên sẵn có, đồng bào Cơ Tu ở 2 thôn Tà Lang và Giàn Bí, xã Hoà Bắc đang từng bước phát triển du lịch sinh thái gắn với cộng đồng nhằm bảo vệ sự đa dạng sinh học và góp phần tạo sinh kế cho bà con.

Thành lập năm 2021, Hợp tác xã Nông nghiệp sinh thái và du lịch cộng đồng Hoà Bắc là một trong những điểm đến hấp dẫn của khách du lịch. Chị Đỗ Thị Huyền Trâm, Giám đốc, Hợp tác xã cho biết, đến nay, HTX đã tạo việc làm cho nhiều lao động tại địa phương có thu nhập ổn định. Hợp tác xã Nông nghiệp sinh thái và du lịch cộng đồng Hoà Bắc là nơi tiêu thụ và quảng bá sản phẩm nông sản địa phương đến gần hơn với người tiêu dùng. Những sản vật địa phương đặc trưng như: chè dây, gạo hữu cơ, chuối, rau rừng, mật ong, dầu mè, các loại trái cây được Hợp tác xã thu mua từ các hộ dân trong thôn về bày bán phục vụ khách du lịch… Chị Đỗ Thị Huyền Trâm, Giám đốc Hợp tác xã cho biết: Du khách đến đây còn được trải nghiệm cuộc sống của đồng bào Cơ Tu như đan gùi, tìm hiểu nghề dệt thổ cẩm, tham quan những cánh rừng nguyên sinh. Đến nay, HTX này đã đón hơn 3.000 lượt khách đến tham quan và trải nghiệm. “Thực tế ở xã Hoà Bắc rừng có diện tích lớn. Có rừng thì nông nghiệp và chất lượng cuộc sống của bà con mới phát triển mạnh được. Mong muốn càng ngày nhiều du khách biết đến để sự lan toả nhiều hơn. Những người nông dân họ đã có sản phẩm là trồng trọt khi có du khách về họ tăng thêm giá trị của sản phẩm đó. Ví dụ có đoàn khách tới tham quan, người nông dân thu về  được mấy trăm ngàn đồng. Cụ thể là từ 200 đến 1 triệu đồng. Các hộ làm homestay thì họ hưởng lợi từ chi phí khách lưu trú hay các cô nấu ăn có hỗ trợ chi phí.. ngoài  sản phẩm họ được hưởng thì họ có doanh thu từ học tập cộng đồng rất nhiều.”

Bà Nguyễn Thị Lan Anh, thành viên HTX Nông nghiệp sinh thái và Du lịch cộng đồng Hoà Bắc cho biết, từ khi tham gia vào HTX, đời sống không còn khó khăn như trước, cuộc sống khấm khá hơn. “Khi tham gia vào HTX có việc làm thì mình có phần kinh phí  đó và giúp mình trang trải được trong cuộc sống. Có đoàn khách mình được hưởng thêm chi phí đó.”

Xã Hoà Bắc, huyện Hoà Vang, thành phố Đà Nẵng có  hơn 1.400 hộ dân, trong đó, 265 hộ là đồng bào Cơ Tu. Thời gian qua, huyện Hoà Vang ưu tiên nhiều nguồn lực để đầu tư và khai thác hiệu quả tiềm năng, thế mạnh về du lịch, nhất là du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái. Ông Hồ Phú Thanh, Phó Chủ tịch UBND xã Hoà Bắc, huyện Hoà Vang cho biết: Hiện nay, tại địa phương có nhiều hộ dân đã biết cách làm du lịch. Ngoài ra, các hàng quán, homesatay… cũng đã hỗ trợ giải quyết đầu ra cho nông sản địa phương. Từ đó, đời sống của người dân, đặc biệt các hộ dân tộc Cơ Tu không còn khó khăn như trước. “Hiện nay, trên địa bàn có 2 mô hình Du lịch sinh thái cộng đồng được công nhận theo Nghị quyết 82 của HĐND thành phố. Bên cạnh đó, có một số mô hình UBND xã trực tiếp quản lý, tạo điều cho bà con khai thác để phát triển kinh tế. Mô hình du lịch sinh thái cộng đồng gắn với nông nghiệp có kết quả đáng mừng, góp phần thúc đẩy kinh tế xã hội cũng như là đời sống của bà con. Qua đó giải quyết được nông sản của bà con, tạo công ăn việc làm cho người địa phương có thêm thu nhập. Thông qua phát triển du lịch so với trước đây mức thu nhập của bà con được nâng lên.”

Huyện Hoà Vang, thành phố Đà Nẵng hiện có gần 20 điểm du lịch sinh thái cộng đồng kết hợp sản xuất nông nghiệp, tập trung tại 2 xã Hòa Bắc và Hòa Ninh. Thời gian qua, thành phố đã có nhiều chính sách hỗ trợ Tổ  hợp tác du lịch cộng đồng của người dân miền núi Hoà Vang tập huấn công tác phục vụ khách, mở lớp dạy nghề thổ cẩm, đan lát, đưa bà con tham quan học hỏi các mô hình ở địa phương khác. Ông Tán Văn Vương, Phó Giám đốc Sở Du lịch thành phố Đà Nẵng cho biết: “Sở Du lịch đã phối hợp với các đơn vị liên quan tham mưu UBND thành phố ban hành các đề án phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Hoà Vang giai đoạn 2021 - 2025 và định hướng đến 2030 để tạo ra sản phẩm du lịch mới, góp phần đa dạng sản phẩm du lịch của thành phố Đà Nẵng. Đồng thời, tạo công ăn việc làm và tăng thu nhập cho cộng đồng dân cư, giới thiệu và phát huy văn  hoá của người Cơ Tu, sản phẩm lưu niệm thủ công mỹ nghệ. Sở Du lịch cùng UBND huyện Hoà Vang đẩy mạnh đầu tư hình thành các dịch vụ du lịch để phục vụ du khách và tăng cường xúc tiến quảng bá, tổ chức các đơn vị lữ hành, khảo sát hình thành các tour tuyến thu hút khách du lịch đến tham quan trải nghiệm./.”