Đoọng vêy bơơn cơnh đâu, lâh râu t’bhlâng âng prang hệ thống chính trị năc dzợ vêy ting zooi bấc pa bhlâng âng manuyh vêy bấc ngai chăp coh bh’rợ đơơh bơơn lêy, p’too pa choom đợ apêê p’niên nhuum vêy cơnh k’nặ pay k’diic k’điêl.

Zập tuần, t’cooh Mấu Xuân Nghi, manuyh Raglai năc manuyh vêy bấc ngai chăp coh cr’noon Dốc Gạo, thị trấn Tô Hạp, chr’hoong da ding k’coong Khánh Sơn lướt prang cr’noon lum lêy đhanuôr. Ađoo bêl ahay ơy pa bhrợ coh Công an chr’hoong Khánh Sơn năc bêl chô đhêy ăt coh vel đong năc ađoo buôn pa bhlâng p’too pa choom đhanuôr xơợng đươi pazêng c’lâng xa nay âng Đảng, chính sách pháp luật âng Nhà nước. T’cooh Mấu Xuân Nghi hay cớ, c’moo 2023, muy học sinh lớp 7 coh bha nụ 7 Hộ, cr’noon Dốc Gạo kiêng muy cha năc p’niên x’dơơr coh vel đong, xang n’năc chô đơơng ooy đong lâng vêy đhr’vaih vaih bh’rợ p’niên nhuum tr’pay diic điêl. Tr’nơơp, bh’rợ p’too pa choom lum bấc râu zr’năh k’đhap tu apêê ađhi đơơh đươi mạng xã hội. P’too pa choom coh tr’nơơp căh ơy choom, t’cooh Mấu Xuân Nghi đh’rưah lâng cán bộ hội đoàn thể ta luôn tước p’too pa choom, ting cơnh bh’rợ ta luôn p’too pa choom năc công xơợng đươi, tu cơnh đêêc năc pr’loọng đong lâng ađhi học sinh lớp 7 n’nâu năc doọ bhrợ bh’rợ pay k’dii k’điêl bêl dzợ p’niên. T’cooh Mấu Xuân Nghi prá xay, l’lăm ahay cr’noon Dốc Gạo ơy vaih p’niên nhuum pay k’diic k’điêl. Coh cr’chăl n’năc, râu zr’năh xr’dô âng apêê pân đil Raglai đơơh pay k’diic dưr vaih râu zr’năh k’đhap âng vel đong. Apêê ađhi pay k’diic bêl căh ơy pậ banh, achăc căh ơy lâh griing lâng bhrợ lất xa nay pháp luật đớc lơi râu căh liêm crêê. Năc nâu cơy ơy vaih la lay, tơợ bh’rợ p’too pa choom, chr’năp bhlâng pr’ăt tr’mông vêy ta ha dưr dal năc ơy bhrợ tr’xăl ooy cr’noọ, đhr’năng p’niên nhuum đơơh pay k’diic k’điêl doọ dzợ vêy: “Bêl chi bộ họp công prá xay đoọng ha apêê đồng chí đảng viên, prá xay ooy xa nay k’coon ch’chau đoọng p’too pa choom. Râu đâu công prá xay đoọng apêê đoo n’năl năc crêê c’moo, ta bhúch muy c’xêê căh cậ 1 tước 2 t’ngay công căh choom bhrợ bhiệc bhan. Acu năc manuyh vêy bấc ngai chăp công lướt p’too pa choom xa nay pháp luật căh cậ coh Chi bộ xay truih xa nay bh’rợ xay truih ooy đhanuôr năc ađay chô prá xay tước ooy pr’loọng đong đhanuôr, prá xay đoọng đhanuôr bơơn n’năl”.

Cr’chăl c’moo 2023 - 2027, đhị thị trấn Tô Hạp, chr’hoong Khánh Sơn vêy 4 cha năc vêy ta moon năc manuyh vêy bấc ngai chăp. Đợ manuyh vêy bấc ngai chăp n’nâu ơy k’rong đh’rưah lâng pa liêm râu tr’vey tr’lin coh bhươl cr’noon; p’too pa choom, ta đang moon đhanuôr coh bhươl cr’noon, tổ dân phố xay bhrợ pazêng c’lâng xa nay, chính sách âng Đảng, Nhà nước tước ooy đhanuôr. T’cooh Võ Trung Đông, Phó Chủ tịch UBND thị trấn Tô Hạp, chr’hoong Khánh Sơn prá xay, pazêng manuyh vêy bấc ngai chăp năc đợ manuyh n’năl ghít ooy j’niêng cr’bưn, vêy c’năl, kinh nghiệm coh bh’rợ tr’nêng năc đoọng bhrợ bh’rợ lướt prá xay, p’too pa choom đhanuôr. Tu cơnh đêêc, bh’rợ prá xay ơy chô đơơng râu liêm choom bấc bhlâng: “Azi k’rong đh’rưah lâng apêê cộng tác viên chuyên trách âng dân số tước ooy pr’loọng đong đoọng p’too pa choom. Zập cấp, vel đong buôn đơơh bơơn n’năl, vêy bh’rợ p’too pa choom lâng zâl cha groong. Đươi ooy apêê t’cooh bhươl, trưởng cr’noon, manuyh vêy bấc ngai chăp, coh cr’chăl ahay, apêê p’niên vêy đhr’năng đơơh pay k’diic k’điêl đhị vel đong đơơh loon vêy ta p’too pa choom, zâl cha groong, pa xiêr đhr’năng p’niên nhuum đơơh pay k’diic k’điêl lâng tr’pay diic điêl coh bhuh xoọng”.

Khánh Sơn năc chr’hoong da ding k’coong đharựt âng tỉnh Khánh Hoà vêy 13 acoon coh đhi noo ăt mamông lâng mơ 28.474 cha năc manuyh ăt mamông, coh đêêc manuyh Raglai bấc lâh mơ, bấc mơ 72,73% pazêng đhanuôr coh prang chr’hoong. L’lăm ahay, đhr’năng p’niên nhuum đơơh pay k’diic k’điêl, tr’pay diic điêl coh bhuh xoọng coh đhanuôr acoon coh đhị chr’hoong Khánh Sơn ta luôn bấc. X’rịa c’moo 2014, Huyện uỷ Khánh Sơn ơy vêy Chỉ thị ooy bh’rợ t’bhlâng bhrợ k’rơ bh’rợ pa xiêr p’niên nhuum đơơh pay k’diic k’điêl lâng tr’pay diic điêl coh bhuh xoọng, ting pa dưr râu liêm choom dân số coh chr’hoong. Chr’hoong t’bhlâng xay bhrợ Đề án Pa xiêr đhr’năng p’niên nhuum đơơh pay k’diic k’điêl lâng tr’pay diic điêl coh bhuh xoọng coh zr’lụ đhanuôr acoon coh cr’chăl c’moo 2015 - 2025 ting cơnh Quyết định số 498/2015 âng Thủ tướng Chính phủ.

Đươi vêy xay bhrợ liêm choom Dự án k’tứi pa xiêr đhr’năng p’niên nhuum đơơh pay k’diic k’điêl lâng tr’pay diic điêl coh bhuh xoọng coh zr’lụ đhanuôr acoon coh coh Dự án 9 - K’rong bhrợ pa dưr c’bhuh acoon coh pa bhlâng m’bứi manuyh lâng c’bhuh acoon coh dzợ bấc râu zr’năh xr’dô âng Xa nay bh’rợ cr’noọ cr’niêng âng k’tiếc k’ruung pa dưr pr’ắt tr’mông zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong cr’chăl c’moo 2021 - 2030, tơợ c’moo 2021 tước nâu cơy, coh chr’hoong doọ dưr vaih đhr’năng tr’pay diic điêl coh bhuh xoọng. T’cooh Cao Minh Vỹ, Phó Chủ tịch UBND chr’hoong Khánh Sơn, tỉnh Khánh Hoà prá xay: “Coh cr’chăl ha y năc vêy k’rong bhrợ ooy c’rơ, pa bhlâng năc bh’rợ prá xay, p’too pa choom, bhrợ têng cơnh ooy đoọng đhanuôr bơơn n’năl râu t’mêê bhlâng. Pazêng xa nay n’năc năc đoọng bhrợ t’vaih pr’đơợ ha apêê cộng tác viên lâng vel đong đoọng vêy ting xay bhrợ đh’rưah lâng đoàn thể âng chr’hoong, âng chr’val đoọng tước ooy pazêng bhươl cr’noon prá xay đhậu bhưah đoọng đhanuôr n’năl ghít, ting n’năc t’bhlâng zâl cha groong đhr’năng p’niên nhuum đơơh pay k’diic k’điêl lâng tr’pay diic điêl coh bhuh xoọng đoọng doọ dzợ vêy p’niên nhuum đơơh pay k’diic k’điêl lâng tr’pay diic điêl coh bhuh xoọng”./.

NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA NGƯỜI CÓ UY TÍN GIẢM TẢO HÔN VÙNG DTTS TỈNH KHÁNH HÒA

Những năm gần đây, tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống ở huyện miền núi Khánh Sơn, tỉnh Khánh Hòa giảm hẳn. Để có được kết quả này, ngoài sự quyết tâm của cả hệ thống chính trị còn có sự góp sức rất lớn của những người có uy tín trong việc kịp thời phát hiện, tuyên truyền những trường hợp nguy cơ tảo hôn.  

Hằng tuần, ông Mấu Xuân Nghi, người Raglai có uy tín ở thôn Dốc Gạo, thị trấn Tô Hạp, huyện miền núi Khánh Sơn đều đi khắp thôn để thăm bà con. Ông từng công tác ở Công an huyện Khánh Sơn nên khi về địa phương rất dễ vận động bà con chấp hành các chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước. 

Ông Mấu Xuân Nghi nhớ lại, năm 2023, một học sinh lớp 7 ở xóm 7 Hộ, thôn Dốc Gạo quen biết với một thiếu niên trên địa bàn, sau đó dẫn về nhà và có nguy cơ tảo hôn. Nhận được tin báo của một đảng viên phụ trách xóm 7 Hộ, ông Mấu Xuân Nghi cùng đại diện các hội đoàn thể của thôn Dốc Gạo và thị trấn Tô Hạp đến vận động, tuyên truyền các cháu không được tảo hôn. Ban đầu, công tác vận động, thuyết phục gặp nhiều khó khăn do các em tiếp cận với mạng xã hội khá sớm. Thuyết phục lần đầu không được, ông Mấu Xuân Nghi cùng các cán bộ hội đoàn thể đến nhiều lần theo phương thức “mưa dầm thấm lâu” nên cả gia đình và em học sinh lớp 7 này đã chấm dứt chuyện tảo hôn.

Ông Mấu Xuân Nghi cho biết, trước đây thôn Dốc Gạo đã từng có trường hợp tảo hôn. Thời gian ấy, “lời ru buồn” của những cô gái Raglai vội vã lấy chồng “cho xong” trở thành nỗi ám ảnh của làng quê. Các em lấy chồng khi chưa hoàn thiện sự phát triển của cơ thể và vi phạm pháp luật để lại những hệ lụy lớn. Thế nhưng đến nay đã khác, qua vận động tuyên truyền, đặc biệt là kinh tế phát triển đã làm thay đổi nhận thức, giảm hẳn tình trạng tảo hôn: “Khi chi bộ họp cũng tuyên truyền cho các đồng chí đảng viên, tuyên truyền về vấn đề con cái rồi cháu chắc cần nhắc nhở để vận động. Cái này tuyên truyền cho họ biết là phải đúng tuổi, thiếu một tháng hay 1 đến 2 ngày cũng không được cưới. Tôi là người uy tín cũng có công tác đi vận động tuyên truyền pháp luật hoặc ở Chi bộ đề đạt vấn đề triển khai cho bà con thì mình triển khai đến tận gia đình để vận động tuyên truyền cho họ để biết được”.

Giai đoạn 2023-2027, tại thị trấn Tô Hạp, huyện Khánh Sơn có 4 người được công nhận người uy tín. Những người có uy tín này đã phối hợp giải quyết các mâu thuẫn trong cộng đồng dân cư; tuyên truyền, vận đồng bà con trong thôn, tổ dân phố triển khai các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước đến tận người dân. Ông Võ Trung Đông, Phó Chủ tịch UBND thị trấn Tô Hạp, huyện Khánh Sơn cho biết, những người có uy tín hiểu biết về phong tục, tập quán, có kiến thức, kinh nghiệm trong lao động sản xuất để làm công tác tuyên truyền, vận động bà con. Vì vậy, công tác tuyên truyền  mang lại hiệu quả cao: “Chúng tôi phối hợp với cộng tác viên chuyên trách của dân số đến tận gia đình để vận động. Các cấp, địa phương thường phát hiện sớm, kịp thời, có biện pháp tuyên truyền vận động và ngăn chặn. Thông qua, già làng, trưởng bản người có uy tín, trong thời gian vừa qua, các đối tượng trẻ có nguy cơ tảo hôn thì địa phương cũng đã kịp thời tuyên truyền vận động, ngăn chặn giảm tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống”.

Khánh Sơn là huyện miền núi nghèo của tỉnh Khánh Hòa có 13 dân tộc anh em với 28.474 người sinh sống, trong đó người Raglai nhiều nhất, chiếm 72,73% dân số toàn huyện. Trước đây, tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống trong đồng bào dân tộc thiểu số tại huyện Khánh Sơn luôn ở mức cao. Cuối năm 2014, Huyện ủy Khánh Sơn đã có Chỉ thị về việc tăng cường các giải pháp giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, góp phần nâng cao chất lượng dân số trên địa bàn huyện. Huyện tập trung thực hiện Đề án Giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2015 - 2025 theo Quyết định số 498/2015 của Thủ tướng Chính phủ.

Nhờ thực hiện hiệu quả Tiểu dự án giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số thuộc Dự án 9 - Đầu tư phát triển nhóm dân tộc thiểu số rất ít người và nhóm dân tộc còn nhiều khó khăn của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, từ năm 2021 đến nay, trên địa bàn huyện không xảy ra hôn nhân cận huyết thống. Ông Cao Minh Vỹ, Phó Chủ tịch UBND huyện Khánh Sơn, tỉnh Khánh Hòa cho biết: "Thời gian tới cần có sự đầu tư các nguồn lực, đặc biệt chương trình công tác và thông tin tuyên truyền để làm cho nó cập nhật được điểm mới nhất. Những cập nhật đó để tạo điều kiện cho cộng tác viên và cơ sở để có sự đồng hành cùng đoàn thể của huyện, của xã để đến trên từng địa bàn của thôn, xóm tuyên truyền sâu rộng cho người dân nâng cao nhận thức và tăng cường hơn nữa về công tác tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống nhằm giảm nguy cơ và không còn các trường hợp tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống"./.