Năc đha lươp tr’năl đhị điện thoại lâng xang bơr pêê chu tr’lum, a đhi Lầu N L (n’niên c’moo 2008) học lớp 9 lâng a đhi Lầu T T ( n’niên cmoo 2009) học lớp 8 coh muy chr’val k’noong k’tiêc chr’hoong Kỳ Sơn âi dưr vaih diic điêl. Quyết định lơi học đoọng tr’pay bêl mị anhi đhêêng 14, 15 c’moo bơơn a nhi đoo bhrợ đơơh lâh mơ g’mlạ lâng năc “lơi học, tr’pay xang năc vêy ting ca conh ca căn moot ooy Nam bhrợ công nhân”:“Tr’kiêng năc xay xơ. Amế ama môn âi tr’kiêng năc xay, oó tr’lơi. Học xang công căh năl n’hâu bhrợ. Lâng 2 p’nong ca coon ma ting lêy, xay xang năc lươt pa bhrợ.”

P’niên  axía pa chăp lâng bhrợ têng căh âi ghit, ha dợ apêê bhrợ ca conh ca căn năc k’đhap loom xay moon quyết định  căh câ căh đoọng apêê ađhi tr’kiêng tr’pay. Anoo Lều Nênh K coh chr’val Huồi Tụ, chr’hoong Kỳ Sơn công vêy ca coon n’đil 14 c’moo (xooc học lớp 9) t’mêê pay k’diic n’niên c’moo 2005 coh muy chr’val n’lơơng. N’đhơ âi pa bhlâng bâc chu p’too moon ca coon, n’đhang pr’loọng đong công căh pân bhrợ pa rơợng tu k’pân ca coon châc pr’bhôh ngốc:“Ca conh ca căn năc đoọng cha học tươc lưch lớp 12 xang năc lươt học trường Y. Công moon ớ, n’đhang xang n’năc xơợng u moon a đay lươt pay k’diic âi, azi căh đoọng pay năc k’pân a đoo cha ha la mr’nghêê. Căh pân moon oó, đơc u pay k’diic.”

Đhr’năng học sinh lơi học đoọng pay k’diic, pay k’điêl âi dưr vaih tơợ đanh coh apêê vel bhươl zr’lụ da ding ca coong Kỳ Sơn, tỉnh Nghệ An. Ting cơnh dap lêy âng Phòng Giáo dục lâng Đào tạo chr’hoong, tơợ tơơp c’moo học 2022-2023 âi vêy 154 học sinh câp 2 lơi học, coh đêêc, k’noọ 60 a đhi lơi học đoọng pay k’diic k’điêl. Thầy giáo Lô Khăm Phu, Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc bán trú THCS Mường Lống, chr’hoong Kỳ Sơn đoọng năl:“Apêê ban ngành công âi p’too moon bâc. Pa đhang cơnh Ban Acoon coh lâng da ding ca coong tỉnh, chr’hoong công cơnh tư pháp chr’hoong, chr;val, t’cooh vel, trưởng vel công âi moot p’too moon lâng nhà trường, n’đhang công dzợ vêy đhr’năng học sinh lơi học bâc lâng n’đhơ năc c’moo đâu vêy bâc lâh mơ apêê c’moo t’tun.”

Đhr’năng tr’pay diic điêl bêl p’niên nhum năc tơợ apêê đhr’niêng bh’rợ căh liêm crêê lâng pr’chăp ooy ch’roonh zr’muông, tr’pay diic điêl âng học sinh acoon coh bâc đhị coh đâu. Lâh mơ bh’rợ tôông coop k’điêl xooc r’dợ bơơn lơi jợ năc apêê a đhi năc bơơn đơp xa nay căh liêm tơợ mạng xã hội la lâh đơơh căh vêy râu ch’mêêt lêy âng ma nưih ga rứa. Năc đhêêng dap coh 2 c’xêê tơơp c’moo đâu, đhị chr’val Nậm Cắn chr’hoong k’noong k’tiêc Kỳ Sơn âi vêy 18 cha năc tr’pay diic điêl bêl p’niên nhum. T’cooh Mùa Bá Giờ, Chủ tịch UBND chr’val Huồi Tụ đọong năl, pa bhlâng k’đhap cha groong đhr’năng n’nâu:“Cơnh lâng apêê diic điêl năc căh âi zâp c’moo đoọng tr’pay năc ch’mêêt lêy ooy quy định âng luật năc azi căh bhrợ bha ar xay moon diic điêl. Râu đơc lơi tr’nơơp âng bh’rợ n’nâu năc cr’đơơng tươc quyền lợi âng anhi diic điêl n’năc. Bơr cớ năc bêl veye ca coon căh vêy râu quyền lợi đoọng ha ca coon t’mêê n’niên vaih. Năc đoo đhr’năng k’đhap bhlâng ha câp ủy chính quyền vel đong.”

Chr’hoong Kỳ Sơn năc vel đong vêy đợ apêê tr’pay diic điêl bêl p’niên nhum bâc bhlâng coh đha nuôr acoon coh tỉnh Nghệ An. Chính quyền zâp câp, ngành chức năng vel đong công âi vêy bâc c’lâng bh’rợ, rơợng k’zệ lơi đhr’năng tr’pay diic điêl bêl p’niên nhum. Đăn đâu bhlâng năc t’bhlâng ch’mêêt lêy tươc ting chr’val, vel, loon đơơh vêy c’lâng bh’rợ cha groong, xay bhrợ bh’rợ lêt ting quy định âng pháp luật. N’đhơ cơnh đêêc, toom xang năc vêy mă choom cha groong đhr’năng tr’pay diic điêl bêl p’niên nhum căh, hay dzợ ăt vaih, năc đoo xa nay k’dhap bhlâng coh vel đong n’nâu./.

Nghệ An: Gia tăng tình trạng học sinh bỏ học để tảo hôn

Tại tỉnh Nghệ An, mặc dù đã có nhiều giải pháp nhằm ngăn chặn tảo hôn ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, thế nhưng tình trạng này vẫn không giảm. Theo thống kê của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Kỳ Sơn, tỉnh Nghệ An, từ đầu năm học 2022-2023 đã có 154 học sinh trung học cơ sở bỏ học, trong đó, gần 60 em bỏ học để lấy vợ lấy chồng.

Chỉ tình cờ quen nhau qua điện thoại và sau vài lần gặp gỡ, em Lầu N L (sinh năm 2008) học lớp 9 và em Lầu T T (sinh năm 2009) học lớp 8 ở một xã biên giới huyện Kỳ Sơn đã nên duyên vợ chồng. Quyết định bỏ học để lấy nhau khi tuổi đời mới 14-15 được các em đưa ra thật chóng vánh và đơn giản “Bỏ học, lấy nhau rồi sau đó sẽ theo bố mẹ vào Nam làm công nhân”:“Thích nhau thì cưới. Bố mẹ nói thích nhau thì cưới, đừng có bỏ nhau. Học xong cũng không biết làm gì. Và 2 đứa con xác định cưới xong đi làm.”

Trẻ con suy nghĩ và hành động nông nổi, còn những người làm cha mẹ thì khó lòng đưa ra quyết định hay ngăn cấm các em. Anh Lều Nênh K ở xã Huồi Tụ, huyện Kỳ Sơn cũng có con gái sinh 14 tuổi (đang học lớp 9) vừa lấy chồng sinh năm 2005 ở một xã khác. Mặc dù đã rất nhiều lần khuyên bảo, động viên con, nhưng gia đình cũng không dám làm căng vì sợ con nghĩ quẩn: “Bố mẹ là để cho ăn học hết lớp 12 rồi đi học trường Y. Cũng nhất trí, nhưng sau đó nghe hắn nói đi lấy chồng rồi, mình không cho lấy nhưng sợ nó đi ăn lá ngón tự tử. Không dám ngăn, để nó lấy rồi đi ở nhờ thôi.”

Tình trạng học sinh nghỉ học để lấy chồng, lấy vợ đã diễn ra từ lâu ở các bản làng vùng cao Kỳ Sơn, tỉnh Nghệ An. Theo thống kê của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện, từ đầu năm học 2022-22023 đã có 154 học sinh cấp 2 bỏ học, trong đó, gần 60 em bỏ học để lấy vợ, lấy chồng. Thầy giáo Lô Khăm Phu, Hiệu trưởng trường Phổ thông dân tộc bán trú THCS Mường Lống huyện Kỳ Sơn cho biết:“Các ban ngành cũng đã vận động rất nhiều. Ví dụ như Ban Dân tộc miền núi tỉnh, miền núi huyện, cũng như tư pháp huyện, tư pháp xã, già làng trưởng bản cũng đã vào cuộc với nhà trường rồi nhưng vẫn có hiện tượng học sinh bỏ học nhiều và thậm chí năm nay có nhiều hơn các năm khác.”

Tệ nạn tảo hôn bắt đầu từ những tập tục, tập quán lạc hậu và quan niệm về tình yêu, hôn nhân gia đình của học sinh dân tộc thiểu số nơi đây. Ngoài dư âm của tục cướp vợ đang dần được xóa bỏ thì các em lại tiếp nhận thông tin xấu độc từ mạng xã hội quá sớm mà không có sự kiểm soát. Chỉ tính riêng 2 tháng đầu năm nay, tại xã Nậm Cắn huyện biên giới Kỳ Sơn đã có 18 trường hợp tảo hôn. Ông Mùa Bá Giờ, Chủ tịch UBND xã Huồi Tụ cho biết, rất khó ngăn chặn tình trạng này:“Đối với các cặp vợ chồng mà chưa đảm bảo tuổi kết hôn thì chiếu theo quy định của luật thì chúng tôi không đăng ký kết hôn. Hệ lụy đầu tiên  là ảnh hưởng đến quyền lợi của vợ chồng đó; hai nữa là khi sinh con thì lại ảnh hưởng đến quyền lợi của đứa trẻ vừa mới sinh ra. Đó là thực trạng khó khăn nhất cho cấp ủy chính quyền địa phương.”

Huyện Kỳ Sơn là địa phương có tỷ lệ tảo hôn trong đồng bào dân tộc thiểu số cao ở tỉnh Nghệ An. Chính quyền các cấp, ngành chức năng địa phương cũng đã có nhiều giải pháp, quyết liệt đẩy lùi tình trạng tảo hôn. Gần đây nhất là tăng cường rà soát đến từng xã, bản, kịp thời có biện pháp ngăn chặn, xử lý vi phạm theo quy định của pháp luật. Thế nhưng, xử phạt rồi liệu có ngăn chặn được tảo hôn không hay vẫn để tồn tại, đó là vấn đề nan giải ở địa phương này./.