Têêm ngăn cr’noọ cr’niêng ma mung lâng chắp nhêr
Thứ năm, 08:52, 18/05/2023 Lê Hiếu/VOV-Miền Trung Lê Hiếu/VOV-Miền Trung
Đợ t’ngay lứch c’xêê 4, ting t’nooi manứih lêy chô zr’lụ k’tiếc Quảng Trị bắt hương hay k’noọ tước bhúh xoọng lâng hay k’noọ tước zâp anh hùng liệt sĩ lấh c’lâm chêết đoọng zư têêm ngăn, độc lập bêl đâu.

 

 

P’căn Trần Thị Lương n’niên váih ooy mưy pr’loọng đông bhrợ ha rêê đhuốch cóh tỉnh Hà Tây (ty). 13 c’moo, ting cơnh j’niêng ahay, ađoo ta ta moóh đợc lâng mưy đha đhâm cóh vel đông. 17 c’moo, đhị c’moo liêm bhlâng âng lang pân đil, ch’roonh đoo dưr lướt bộ đội ting cơnh râu t’đang k’đươi âng k’tiêc sk’ruung. Anoo bơơn biên chế ooy tiểu đoàn vận tải, âng đơơng p’nanh cha rắh, za nươu tr’hâu đoọng ooy miền Nam. C’moo 1962, t’nooi xe âng đơơng nâu moót tước Quảng Trị nắc crêê bom tha, ch’roonh đoo ting chêết bil.

T’ngay pa chô k’tiếc k’ruung, pr’loọng đông, apêê pr’zợc ting p’too p’zương, tr’pác đh’rứah lâng râu bil bal, p’căn Lương nắc lêy chô ặt pazưm lâng mưy sĩ quan Không quân ắt đhị tang bhuông păr Gia Lâm, Hà Nội. A’đoo n’nâu nắc manứih Quảng Trị tập kết ooy Bắc. Bơr a’nhi diịc điêl ting lêy chô ma mung đhị zr’lụ phố 2, phường Đông Thanh, thành phố Đông Hà.

C’moo 2005, mưy chu lêy chô tước đhị ping xal Liệt sĩ Trường Sơn, đhị kr’bhâu c’lặ xal g’doọc hương, p’căn Lương bơơn lêy c’lặ xrặ đh’nớc liệt sĩ Trần Đình Miều, ch’roonh ty ahay. P’căn Lương moon, k’noọ mưy lang ma nứih ha dợ xa nay t’ruíh ooy chiến tranh, ting tr’lơi, ting pazưm-cơnh ngoọ t’mêê bêl hi nua: “Bêl acu lướt chi ớh lâng apêê a’đhi amoó Quảng Trị, cơnh ngoọ ngai vêy ặt pa zước moon, ha dợ acu bơơn lêy xal đoo. Acu ting ha dêêr, n’jứah hơnh déh, n’jứah ta u loom, n’jứah a’dô lêy ađoo, chêết bil tơợ ahay tước đâu cắh ngai năl đhị anoo ặt. Acu ting prá lâng k’diịc cu, k’diịc cu moon lêy lướt ooy pr’loọng đông apêê xay moon đoọng apêê âng đơơng n’hang âng anoo chô ooy ping xal cóh vel apêê đoọng đăn, bắt hương đoọng ha đoo, a’dô. Zâp c’moo, acu lêy câl xa nập lêy bắt bhuốih. Zâp c’moo tước cậ t’ngay 27/7, acu lướt óch đoọng ha noo.”

Tước cậ g’lúh 30/4 zâp c’moo, pr’loọng đông liệt sĩ Bùi Kim Đỉnh tơợ thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ lêy chô cậ ooy ping xal Quốc gia đường 9, bắt hương hay k’noọ đhi noo bhúh xoọng. Chiến sĩ Bùi Kim Đỉnh chêết bil đhị k’tiếc Quảng Trị bêl “hân noo ch’noọng jôông óih” c’moo 1972, bêl anoo xoọc 28 c’moo. Đợ t’tưn, đồng đội ơy âng đơơng chi đhung vêy đợc zâp râu pr’đươi pr’dua lâng 12 ta la bha ar nhật ký tơợ chiến trường miền Nam đơơng chô đoọng ooy pr’loọng đông. C’moo 2012, đông xuất bản Thanh niên xuất bản ta la nhật ký xay moon đợ t’ngay c’xêê tr’zêl tr’penh zr’nắh zr’dô âng manứih chiến sĩ ooy tất 8 c’moo đhị chiến trường miền Nam, tơợ c’moo 1964 tước 1972.

Anoo Bùi Hùng Tuấn, đha đhi âng liệt sĩ Bùi Kim Đỉnh đoọng năl, pr’loọng đông pazưm lâng Hội Khuyến học tỉnh Quảng Trị bhrợ pa dưr Quỹ học bổng Bùi Kim Đỉnh, pay m’bứi zên đắh bhiệc pa glúh p’cắh bha ar “Cr’noọ ma mung lâng chắp kiêng” đoọng bhrợ quỹ khuyến học. Học bổng Bùi Kim Đỉnh bơơn ta đoọng zâp c’moo mưy chu bêl g’lúh hơnh déh t’ngay pa zưm pa chô k’tiếc k’ruung 30/4. Anoo Bùi Hùng Tuấn moon, ahêê ơy lướt zi lấh chiến tranh, zâp ngai ting lơi đắh hoọng râu k’ay, bil bal pazưm têy bhrợ pa dưr k’tiếc k’ruung têêm ngăn, k’bhộ k’van: “Acu k’noọ đoọng k’tiếc k’ruung têêm ngăn, pazưm pa chô cơnh xoọc đâu nắc năl mơ lang apêê a’conh a’bhướp lấh chêết bil tu độc lập tự do k’tiếc k’ruung. Lâng bhiệc lướt bắt hương ha zâp apêê liệt sĩ nắc đoọng p’cắh loom luônh hay chơợ, chắp nhêr tước zâp apêê liệt sĩ. Râu 2 nắc lâng liệt sĩ Bùi Kim Đỉnh ơy đợc đoọng nhật ký chiến trường, p’cắh nhật ký nắc đợ cr’noọ cr’niêng âng apêê anoo bêl doọ ơy bil.”

Ooy tỉnh Quảng Trị vêy 72 ping xal liệt sĩ, ooy đâu vêy 2 ping xal liệt sĩ âng k’tiếc k’ruung. Zr’lụ k’tiếc ặt zâng lâng bấc râu k’ay k’naanh tu chiến tranh, cr’noọ cr’niêng ma mung têêm ngăn ting ga mắc lấh. Zr’lụ k’tiếc Quảng Trị k’rơ dưr zi lấh xang 48 c’moo pazưm pa chô k’tiếc k’ruung. Anh hùng lực lượng vũ trang Nhân dân Trương Đức Hai cóh chr’val Trung Sơn, chr’hoong Gio Linh, tỉnh Quảng Trị moon: Tước Quảng Trị bêl đâu, lấh mơ Thành cổ Quảng Trị, toọm k’ruung Thạch Hãn, ping xal Liệt sĩ Quốc gia Trường Sơn, ping xal Liệt sĩ Quốc gia Đường 9 nắc zâp ngai dzợ bơơn lêy bấc đhị đhăm crâng cao sũ, cà phê t’viêng, đợ zr’lụ đhanuôr ắt ma mung, zr’lụ du lịch biển Cửa Tùng, Cửa Việt xoọc te’xăl ting t’ngay. Đợ c’léh bh’rợ nâu đhị zr’lụ k’tiếc k’noọ lêy cắh râu liêm choom xang chiến tranh nắc ơy chô dưr pa liêm k’rơ lấh mơ, dưr váih đhị lêy chô âng đợ cr’noọ ooy bêl chiến tranh lâng cr’noọ cr’niêng têêm ngăn âng pa zêng acoon manứih Việt Nam. T’coóh Trương Đức Hai moon, zr’lụ k’tiếc ma bhưy chr’nắp Quảng Trị ta luôn têêm ngăn cr’noọ cr’niêng ma mung lâng chắp nhêr: “T’ngay 30/4 t’ngay k’tiếc k’ruung pa zưm pa chô đợc đoọng ooy cr’noọ âng bấc ngai bhui har, hơnh déh. Đhị râu bhui har zr’nưm nắc cung vêy đợ râu ta u loom, ooy đâu vêy đợ đồng đội, đồng chí, đợ apêê ơy vêy bhrợ đoọng tất lang c’moọr xa dơơr âng đay, bêl apêê cắh ơy k’diịc k’điêl lâng cắh bơơn lưm đhi noo bhúh xoọng, xoọc đâu vêy bấc pr’loọng đông cắh bơơn lêy đợ n’hang âng đợ apêê liệt sĩ n’nắc. Zâp c’moo dzợ bấc đhi noo ta luôn lưm ta moóh pr’loọng đông vêy đợ k’coon lấh chêết bil. C’moo n’đoo cung tước g’lúh 27/7, g’lúh Tết, 30/4 đhi noo đồng đội zêng lêy chô ooy ping xal đoọng hay k’noọ tước đợ apêê đồng đội lấh chêết bil”./.

Nồng ấm khát vọng sống và yêu thương

Những ngày cuối tháng Tư, từng đoàn người tìm về vùng đất lửa Quảng Trị, tri ân các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh. Họ là những người dân, cựu chiến binh, thân nhân, học sinh, sinh viên và khách du lịch, đến đây, kính cẩn cúi đầu thắp nén hương tưởng nhớ người thân và tri ân các anh hùng liệt sỹ đã ngã xuống cho hòa bình, độc lập hôm nay. 

Bà Trần Thị Lương sinh ra trong một gia đình nông dân ở tỉnh Hà Tây (cũ). Mười ba tuổi, theo phong tục xưa, bà đính hôn với chàng trai cùng xóm. Mười bảy tuổi, độ đẹp nhất của đời con gái, người yêu bà vừa tuổi mười tám, xung phong nhập ngũ theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc. Anh được biên chế vào tiểu đoàn vận tải, chở vũ khí đạn dược tiếp tế cho miền Nam. Năm 1962, đoàn xe vận tải mới vào tới Quảng Trị thì trúng bom, người yêu của bà đã hy sinh!

Ngày thống nhất đất nước, gia đình, bạn bè an ủi, động viên mãi, bà Lương mới quyết định về chung nhà với một sĩ quan Không quân đóng tại sân bay Gia Lâm, Hà Nội. Ông là người Quảng Trị tập kết ra Bắc. Hai vợ chồng đưa nhau về quê chồng sinh sống ở khu phố 2, phường Đông Thanh, thành phố Đông Hà.

Năm 2005, trong một lần đến Nghĩa trang Liệt sĩ Trường Sơn, trước hàng ngàn tấm bia mộ nghi ngút khói hương, bà nhìn thấy tấm bia mang tên liệt sĩ Trần Đình Miều, người yêu cũ của bà. Bà Lương bảo rằng, gần một đời người mà câu chuyện chiến tranh, chia ly, đoàn tụ - như vừa mới hôm qua: “Khi tôi đi tham quan cùng chị em Quảng Trị, như kiểu ai xui thế nào ấy, tự nhiên lại thấy mộ anh ấy. Cảm xúc tôi lúc ấy hồi hộp, vừa mừng, vừa tủi, vừa thương anh ấy nữa, hy sinh từ ngày ấy đến giờ chẳng ai biết chỗ anh ấy ở đâu cả. Tôi cảm động, tôi mới vào nói chuyện với ông chồng tôi, ông chồng tôi nói, rứa em phải ra ngoài đó mà tin cho gia đình người ta để đem hài cốt của anh ấy về nghĩa trang ngoài quê mình cho nó gần gũi, thắp nhang hương khói cho anh kẻo tội. Hàng năm, tôi phải mua giấy áo cúng. Cứ mỗi năm, đến ngày 27/7, tôi lại đốt cho anh”.

Cứ đến dịp 30/4 hàng năm, gia đình liệt sĩ Bùi Kim Đỉnh từ thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ lại vào Nghĩa trang Quốc gia đường 9, thắp nén hương tưởng nhớ người thân. Chiến sĩ Bùi Kim Đỉnh hy sinh trên đất Quảng Trị trong “mùa hè đỏ lửa” năm 1972, lúc anh 28 tuổi. Sau này, đồng đội đã mang chiếc ba lô có đựng các kỷ vật cùng 12 cuốn nhật ký từ chiến trường miền Nam về trao lại cho gia đình. Năm 2012, Nhà xuất bản Thanh Niên xuất bản cuốn nhật ký ghi lại những ngày tháng chiến đấu oanh liệt của người chiến sĩ trong suốt 8 năm trời trên chiến trường miền Nam, từ năm 1964 đến 1972.

Anh Bùi Hùng Tuấn, em trai của liệt sĩ Bùi Kim Đỉnh cho biết, gia đình phối hợp với Hội Khuyến học tỉnh Quảng Trị thành lập Quỹ học bổng Bùi Kim Đỉnh, dùng một phần số tiền phát hành cuốn sách “Khát vọng sống và yêu” để gây quỹ khuyến học. Học bổng Bùi Kim Đỉnh được trao mỗi năm 1 lần vào dịp kỷ niệm ngày thống nhất đất nước 30/4. Anh Bùi Hùng Tuấn tâm sự, chúng ta đã đi qua cuộc chiến tranh, mọi người gác lại nỗi đau, chung tay xây dựng đất nước thịnh vượng, gìn giữ hòa bình: “Tôi nghĩ rằng để đất nước hòa bình, thống nhất như ngày hôm nay thì bao thế hệ cha anh đã phải hy sinh vì nền độc lập tự do của Tổ quốc. Và việc đi thăm viếng các liệt sĩ để bày tỏ lòng tri ân với các liệt sĩ. Thứ hai là đối với liệt sĩ Bùi Kim Đỉnh anh đã để lại bộ nhật ký chiến trường, phổ biến nhật ký là những ước mơ, nguyện ước của các anh trước lúc hi sinh”.

Ở tỉnh Quảng Trị có 72 nghĩa trang liệt sỹ, trong đó có 2 nghĩa trang liệt sỹ quốc gia. Mảnh đất chịu nhiều nỗi đau chiến tranh quá lớn, khát vọng hòa bình càng lớn. Vùng đất Quảng Trị mạnh mẽ vươn dậy sau 48 năm thống nhất non sông. Anh hùng lực lượng Vũ trang Nhân dân Trương Đức Hai ở xã Trung Sơn, huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị cho rằng: Đến Quảng Trị hôm nay, ngoài Thành cổ Quảng Trị, dòng sông Thạch Hãn, Nghĩa trang Liệt sĩ Quốc gia Trường Sơn, Nghĩa trang Liệt sĩ Quốc gia Đường 9 thì mọi người còn nhìn thấy nhiều cánh rừng cao su, cà phê xanh tít tắp, những khu dân cư trù phú, khu du lịch biển Cửa Tùng, Cửa Việt đang đổi thay từng ngày. Những hình ảnh đó trên mảnh đất tưởng chừng không còn sự sống sau chiến tranh đã hồi sinh mạnh mẽ, trở thành điểm đến của những ký ức chiến tranh và khát vọng hòa bình của cả dân tộc Việt Nam. Ông Trương Đức Hai khẳng định trên vùng đất thiêng Quảng Trị luôn nồng ấm khát vọng sống và yêu thương: “Ngày 30/4 ngày đất nước hoàn toàn giải phóng để lại trong ký ức bao người phấn khởi. Trong niềm vui chung thì cũng có những nỗi buồn, trong đó có những đồng đội, đồng chí, những người đã có quá trình cống hiến tuổi xuân, khi người ta chưa có gia đình và không gặp được người thân, hiện giờ có nhiều gia đình không tìm ra được những hài cốt của những liệt sĩ đó. Hằng năm không những cá nhân mà anh em còn lại luôn luôn đi thăm hỏi gia đình có những đứa con đã hy sinh cho quê hương. Năm nào cũng thế đến dịp 27/7, dịp lễ Tết, 30/4 anh em đồng đội đều đến nghĩa trang để tri ân đồng đội đã hy sinh”./.

Lê Hiếu/VOV-Miền Trung

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC