Lâng bh’rợ xay moon chuẩn đharựt bấc n’đăh âng k’tiêc k’ruung coh c’moo 2015, Việt Nam năc k’tiêc k’ruung l’lăm xay bhrợ coh zr’lụ châu Á- Thái Bình Dương xay bhrợ bh’rợ chuẩn đharựt bấc n’đăh năc pr’đươi xay moon cr’noọ bh’rợ, đương ch’mêệt lêy đhr’năng đharựt, ha ul lâng bhrợ pa dưr chính sách. Hân đhơ cơnh đêêc, đhr’năng đharựt vaih coh pazêng c’bhuh acoon coh lâng đhanuôr coh zr’lụ toor biển, hải đảo năc râu zr’năh k’đhap lâng Việt Nam coh bh’rợ t’bhlâng xay bhrợ pazêng cr’noọ bh’rợ dưr vaih nhâm mâng (SDGs).

       Coh 5 c’moo ahay, pr’loọng đong amoó Ly Lỳ So, đhanuôr La Hủ, ăt coh cr’noon Pha Bu, chr’val Pa Ủ, chr’hoong Mường Tè, tỉnh Lai Châu năc muy coh pazêng pr’loọng đong đharựt pa bhlâng âng cr’noon. Pr’loọng đong amoó So vêy 6 cha năc, pr’ăt tr’mông âng pr’loọng đong zập c’moo vaih lâng đhr’năng vêy bêl ha ul, vêy bêl k’bhộ. Bơơn đươi vặ zên bhrợ cha, cán bộ chô pa choom bêệt bhrợ ha roo đác, pếch a bọc băn axiu, băn a ọc, a tứch năc coh c’moo đâu, amoó Ly Lỳ So vêy thu nhập nhâm mâng, căh muy zập cha ting n’năc năc dzợ băn tươc 15 p’nong t’rí, c’roọc: “J’niêng cr’bưn căh liêm xoọc đâu công ơy ta t’bil lơi bâc bhlâng, doọ dzợ cơnh ahay, đhanuôr công nân năl lâh mơ. Cán bộ xiêr bhrợ bhiệc lâng đhanuôr, đhanuôr năc zêng xơợng đươi lâng ting xay bhrợ; bhrợ cha năc t’bhlâng b’băn, bhrợ cha a tứch, ađha công vêy ta băn bâc. Pr’ăt tr’mông âng đhanuôr năc z’zăng lâh mơ lâng l’lăm ahay, liêm crêê lâh mơ, doọ dzợ ha ul đharựt cơnh l’lăm ahay.”

       Tơợ râu zooi đoọng âng nhà nước, tươc nâu cơy, pr’loọng đong amoó Lò Thị Báu, ăt coh chr’val Quang Chiểu, chr’hoong Mường Lát, tỉnh Thanh Hoá dưr vaih manuyh liêm choom coh bh’rợ pa dưr kinh tế, t’bil ha ul pa xiêr đharựt âng vel đong. Xoọc đâu, pr’loọng đong amoó vêy k’ha riêng p’nong bh’năn, đh’rưah lâng bhươn tơơm pay cha p’lêê, zập c’moo bơơn pay pa chô tươc k’zệt ức đồng, dưr vaih pr’loọng đong z’zăng k’van coh bhươl cr’noon. Amoó Lò Thị Báu xay moon: “Đươi vêy râu zooi đoọng năc acu doọ dzợ lâh k’rang ooy zên bhrợ têng, năc đhiệp b’băn, ch’choh a năm, công ba buôn lâh mơ tu ađay căh vêy zên bhrợ têng năc vêy ta zooi ooy tơơm chr’noh, acoon bh’năn. Ooy kỹ thuật năc công vêy ta zooi tơợ sách, cán bộ pa choom ooy bh’rợ choh đoọng ađay ting bhrợ têng.”

        Pr’loong đong amoó Ly Lỳ So coh tỉnh Lai Châu lâng pr’loọng đong amoó Lò Thị Báu coh tỉnh Thanh Hoá năc 2 coh bâc pr’loọng đong đharựt coh bấc vel đong prang k’tiêc k’ruung ơy đươi dua liêm choom zên zooi đoọng âng nhà nước, t’bil ha ul pa xiêr đharựt tơợ pazêng bh’rợ pa dưr kinh tế crêê cơnh. Đh’rưah lâng bh’rợ pa xiêr đharựt âng Nhà nước, năc bâc c’bhuh coh k’tiêc k’ruung lâng tơợ k’tiêc k’ruung n’lơơng công zooi đhanuôr coh bh’rợ bhrợ pa dưr bh’rợ t’bil ha ul pa xiêr đharựt.

       Ting cơnh xa nay xay moon ooy bh’nơơn pa xiêr đharựt âng Việt Nam c’moo 2021, đợ pr’loọng đong đharựt ơy xiêr k’rơ tơợ 57% coh tr’nơơp âng c’moo 1990 xiêr dzợ mơ 5,2% coh c’moo 2020. K’ức pr’loọng đong ơy choom t’bil lơi đharựt, bâc pr’loọng đong vêy pr’ăt tr’mông z’zăng k’van, k’van; bâc zr’lụ đharựt năc ơy choom t’bil lơi đhr’năng zr’năh k’đhap, muy bơr vel đong ơy xay bhrợ liêm xang bhươl cr’noon t’mêê.

       Hân đhơ cơnh đêêc bh’nơơn pa xiêr đharựt âng Việt Nam căh ơy la lua nhâm mâng, đhr’năng dưr đharựt cớ lâng dưr vaih đharựt dzợ bâc. Đợ pr’loọng đong đharựt bâc n’đăh coh prang k’tiêc k’ruung năc 9,35%. Căh ng’xay, bơr c’moo vaih pr’luh cr’ăy Covid-19 năc bhrợ râu căh liêm bâc bhlâng ooy bh’rợ pa xiêr đharựt. Đhr’năng ơy choom t’bil lơi đharựt âng apêê đhanuôr acoon coh năc căh lâh nhâm mâng.

       Tiến sĩ Nguyễn Thắng, Phó Chủ tịch Hội đồng tư vấn, Viện Hàn lâm khoa học, xã hội xay moon, lâh râu zr’năh k’đhap âng pr’luh cr’ăy Covid-19 năc bh’rợ tr’nêng căh lâh nhâm mâng coh zr’lụ pa bhrợ căh nhâm mâng năc râu tu bha lâng bhrợ đhr’năng dưr đharựt cớ vaih bấc: “Xoọc đâu vêy k’dâng 70% đợ manuyh căh cậ năc bhrợ bh’rợ ch’choh b’băn, căh cậ căh bhrợ bh’rợ ch’choh b’băn căh vêy bh’rợ gr’hoót pa bhrợ. Cơnh đêêc apêê đoo buôn lum zr’năh k’đhap, pa bhlâng năc coh cr’chăl vaih pr’luh cr’ăy. Ahêê năc prá xay bâc lâh mơ, bhrợ têng cơnh ooy đoọng pa xiêr đhr’năng pa bhrợ căh vêy xa nay gr’hoót đh’rưah đoọng apêê đoo vêy c’rơ cha groong liêm choom  lâh mơ. Râu bơr cậ, coh pazêng manuyh pa bhrợ coh bh’rợ căh lâh nhâm mâng năc bâc ngai t’ha lâng đợ t’ngay ha mơ dzợ âng apêê đoo đhêy hưu năc căh mơ đanh, apêê đoo căh vêy BHXH, căh vêy lương hưu năc xoọc đêêc đharựt xoọc đâu năc u tươc ooy ha y chroo.”

       Ting cơnh t’cooh Tô Đức, Chánh Văn phòng k’tiêc k’ruung pa xiêr đharựt, căh bool bh’rợ pa xiêr đharựt âng k’tiếc k’ruung dưr lum lâng bâc râu zr’năh k’đhap cơnh xoọc đâu. Đhí boo, tuh bhlong, pr’luh cr’ăy vêy cơnh bhrợ t’bâc đợ pr’loọng đong đharựt, pa bhlâng năc đharựt đô thị. Tu cơnh đêêc, đoọng pa xiêr đợ pr’loọng đong đharựt ting cơnh chuẩn đharựt bấc n’đăh ta luôn ăt coh đhr’năng xiêr 1,0- 1,5% coh muy c’moo năc bh’rợ pa choom bh’rợ tr’nêng lâng bhrợ t’vaih bh’rợ tr’nêng đoọng ha manuyh đharựt năc xa nay chr’năp bhlâng:“Xa nay âng zi xay moon năc pa dưr giáo dục bh’rợ tr’nêng đoọng ha manuyh đharựt, đoọng ha đhanuôr coh zr’lụ đharựt, zr’lụ zr’năh k’đhap. Tơợ râu xay moon âng Bộ Lao động- Thương binh lâng Xã hội năc đoọng lêy, m’mơ muy pr’loọng đong năc vêy muy cha năc manuyh pa bhrợ vêy ta pa choom bh’rợ tr’nêng liêm choom, manuyh pa bhrợ bơơn pa bhrợ, bơơn bhrợ t’vaih râu bơơn pay pa chô. Lâng nâu đoo năc râu choom t’bil lơi đharựt năc ting cơnh azi xay moon liêm choom bhlâng, nâu đoo công năc muy coh pazêng xa nay chr’năp bhlâng.”

       Xăl cơnh bh’rợ ng’zooi đoọng ha manuyh đharựt, bhrợ t’bhưah pazêng bh’rợ bhrợ cha, cr’noọ bh’rợ ta béch t’bil lơi ha ul đharựt liêm choom; đươi dua pazêng bh’nơơn bh’rợ pa chăp ch’mêệt âng pazêng c’bhuh bha lang k’tiêc coh bh’rợ pa xiêr đharựt crêê cơnh lâng pazêng vel đong năc bh’rợ âng Việt Nam xay bhrợ liêm choom pazêng cr’noọ bh’rợ t’mêê coh cr’chăl c’moo 2021- 2025. Bộ trưởng, Chủ nhiệm Uỷ ban Acoon coh Hầu A Lềnh xay moon ghít:“Xoọc đâu Uỷ ban Acoon coh xoọc k’đhơợng xay bh’rợ pa dưr pr’ăt tr’mông coh zr’lụ acoon coh lâng da ding k’coong. Coh pazêng bh’rợ đoọng xay bhrợ cr’noọ bh’rợ n’nâu âng pazêng dự án năc ơy vêy đợ bh’rợ ghít pa bhlâng, cơnh ooy c’rơ, ooy bh’rợ k’đhơợng xay, ooy bh’rợ đương ch’mêệt lêy; râu zooi đoọng âng pazêng c’bhuh, cha năc manuyh lâng xa nay bh’rợ âng đhanuôr coh pazêng dự án n’năc năc cơnh ooy. Coh cr’chăl xay bhrợ năc công vêy đợ xay moon cớ đoọng pa chô đợ pr’học kinh nghiệm lâng ting n’năc bơơn lêy râu căh ơy liêm choom đoọng ahêê p’xoọng đợ chính sách crêê liêm lâh mơ./.”

                          Việt Nam nỗ lực giảm nghèo đa chiều: vẫn còn nhiều thách thức                                      

       Với việc áp dụng chuẩn nghèo đa chiều quốc gia vào năm 2015, Việt Nam là quốc gia tiên phong trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương áp dụng chuẩn nghèo đa chiều làm công cụ xác định mục tiêu, theo dõi tình hình nghèo đói và xây dựng chính sách. Tuy vậy, tình trạng nghèo tồn tại trong các nhóm dân tộc thiểu số và dân cư các vùng ven biển, hải đảo là một thách thức đối với Việt Nam trong việc đạt được các mục tiêu phát triển bền vững (SDGs).

        Cách đây 5 năm, gia đình chị Ly Lỳ So, dân tộc La Hủ, ở bản Pha Bu, xã Pa Ủ, huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu là một trong những hộ đặc biệt khó khăn của bản. Gia đình chị So có 6 nhân khẩu, cuộc sống gia đình quanh năm rơi vào cảnh bữa đói, bữa no. Nhờ được vay vốn, cán bộ về dạy làm lúa nước, đào ao thả cá, chăn nuôi con lợn, con gà nên năm nay, chị Ly Lỳ So đã có thu nhập ổn định, không chỉ đủ ăn mà còn có tới 15 con trâu, bò:  “Tập tục lạc hậu bây giờ cũng đã được đẩy lùi đi nhiều rồi, không phải như trước nữa, người dân cũng hiểu biết hơn rồi. Cán bộ xuống làm việc với dân bà con cũng nghe theo và làm theo; làm kinh tế chịu khó chăn nuôi, làm ăn gà, vịt cũng có nhiều rồi. Cuộc sống của bà con thì khá hơn trước, tốt đẹp hơn trước, không đói nghèo như trước nữa.”

        Từ chương trình hỗ trợ của nhà nước, đến nay, gia đình chị Lò Thị Báu, ở xã Quang Chiểu, huyện Mường Lát, tỉnh Thanh Hóa đã trở thành điển hình trong phát triển kinh tế, xoá đói giảm nghèo của địa phương. Hiện, gia đình chị có hàng trăm con gia súc, gia cầm, cùng với vườn cây ăn quả, mỗi năm cho thu nhập hàng chục triệu đồng, trở thành hộ gia đình khá trong bản. Chị Lò Thị Báu chia sẻ:“Nhờ sự hỗ trợ mình bớt phần nào lo lắng về vốn, chỉ chăn nuôi, trồng trọt, cũng thuận lợi vì mình không có vốn nhưng được hỗ trợ cây, con giống. Về kỹ thuật thì cũng được giúp đỡ từ sách, cán bộ hướng dẫn kỹ thuật để mình làm theo.”

        Gia đình chị Ly Lỳ So ở tỉnh Lai Châu và gia đình chị Lò Thị Báu ở tỉnh Thanh Hóa chỉ là 2 trong rất nhiều hộ nghèo ở nhiều địa phương trên cả nước phát huy tốt nguồn vốn hỗ trợ của nhà nước, xóa được đói, giảm được nghèo từ các mô hình phát triển kinh tế phù hợp. Bên cạnh chính sách giảm nghèo của Nhà nước, đã có không ít các tổ chức trong nước và quốc tế cùng đồng hành hỗ trợ người dân trong việc xây dựng các mô hình xóa đói, giảm nghèo.

       Theo báo cáo kết quả giảm nghèo của Việt Nam năm 2021, tỷ lệ người nghèo đã giảm mạnh từ 57% vào đầu những năm 1990 xuống còn 5,2% vào năm 2020. Hàng triệu hộ gia đình đã thoát nghèo, nhiều hộ có cuộc sống trung bình, khá giả; nhiều địa bàn nghèo thoát khỏi tình trạng khó khăn, một số địa bàn đạt chuẩn nông thôn mới.

       Thế nhưng kết quả giảm nghèo của Việt Nam chưa thật sự bền vững, nguy cơ tái nghèo và phát sinh nghèo còn cao. Tỷ lệ nghèo đa chiều trên phạm vi toàn quốc là 9,35%. Chưa kể, hai năm đại dịch Covid-19 đã ảnh hưởng lớn đến kết quả công tác giảm nghèo. Tình trạng thoát nghèo của nhóm đồng bào dân tộc thiểu số thiếu bền vững.

       Tiến sĩ Nguyễn Thắng, Phó Chủ tịch Hội đồng tư vấn, Viện Hàn lâm khoa học, xã hội cho rằng, ngoài tác động của dịch bệnh Covid 19 thì việc làm thiếu bền vững trong khu vực lao động phi chính thức chính là nguyên nhân chính khiến tỷ lệ tái nghèo tăng trở lại:“Hiện nay, khoảng 70% những người hoặc là làm nông nghiệp, hoặc là làm phi nông nghiệp không có giao kết hợp đồng. Như vậy họ rất dễ bị tổn thương, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch. Chúng ta phải suy nghĩ nhiều hơn, làm sao để giảm bớt lao động không có giao kết hợp đồng để họ có sức chống chịu tốt hơn. Thứ hai, trong số lao động phi chính thức thì có nhiều người có tuổi rồi và thời gian còn lại của họ đến khi nghỉ hưu không còn nhiều, khi họ không có BHXH, không có lượng hưu thì khi đó nghèo hôm nay nó chuyển sang tương lai.”

       Theo ông Tô Đức, Chánh Văn phòng Quốc gia giảm nghèo, chưa bao giờ công tác giảm nghèo quốc gia đối mặt với nhiều khó khăn thách thức như thời điểm này. Thiên tai, dịch bệnh có thể làm gia tăng đáng kể số hộ nghèo, nhất là nghèo đô thị. Do đó, để giảm tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều duy trì mức giảm 1,0 - 1,5%/năm thì đào tạo nghề và tạo việc làm cho người nghèo là vấn đề quan trọng:“Vấn đề chúng tôi đặt ra là phát triển giáo dục nghề nghiệp cho người nghèo, cho người dân địa bàn vùng nghèo, vùng khó khăn. Qua đánh giá của Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội thì thấy rằng, cứ một hộ gia đình mà có một người lao động được đào tạo nghề nghiệp bài bản, người lao động được tiếp cận thị trường lao động, có phương thức để tạo ra nguồn thu nhập. Và đây là cách thoát nghèo mà chúng tôi cho rằng rất hiệu quả, đây cũng là một trong những nội dung hết sức trọng tâm.”

       Thay đổi cách thức hỗ trợ cho người nghèo, nhân rộng các mô hình, sáng kiến xóa đói giảm nghèo tốt; ứng dụng các kết quả nghiên cứu của các tổ chức quốc tế trong việc xóa đói giảm nghèo phù hợp với từng địa phương là cách Việt Nam thực hiện tốt các mục tiêu mới trong giai đoạn 2021-2025. Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Hầu A Lềnh nêu rõ:“Hiện nay Ủy ban Dân tộc đang chủ trì chương trình phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Trong các giải pháp để thực hiện chương trình mục tiêu này của từng dự án hợp phần thì đã có những giải pháp hết sức cụ thể về nguồn lực, về quản lý điều hành, về công tác giám sát, kiểm tra; sự hỗ trợ của các tổ chức, cá nhân và vai trò của người dân trong từng dự án đó như thế nào. Trong quá trình triển khai thì cũng cần phải có những đánh giá để rút ra những bài học kinh nghiệm và đồng thời tìm ra những thiếu sót, hạn chế để chúng ta bổ sung những chính sách phù hợp hơn.”

        Để đạt được mục tiêu giảm nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2022-2025, với tỷ lệ nghèo đa chiều duy trì mức giảm 1-1,5%/năm; tỷ lệ hộ nghèo dân tộc thiểu số giảm trên 3%/năm; tỷ lệ hộ nghèo ở các huyện nghèo giảm từ 4-5%/năm là một thách thức lớn trong bối cảnh hiện nay. Điều này đòi hỏi sự vào cuộc của toàn bộ hệ thống chính trị và đặc biệt phải phát huy được vai trò, trách nhiệm của từng địa phương và nhận thức, sự chủ động của chính người dân khi được trao cơ hội thoát nghèo…/.