Coh c’moo ahay, Phòng Văn hoá – Thông tin chr’hoong Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam vêy ta pác đoọng 2 tỷ đồng tơợ Dự án 6 (Zư lêy, pa dưr chr’năp văn hoá ty đanh liêm pr’hay âng pazêng acoon coh đh’rưah lâng bh’rợ pa dưr du lịch), muy coh 10 dự án coh xa nay cr’noọ bh’rợ âng k’tiêc k’ruung đoọng pa dưr pr’ắt tr’mông zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong đoọng bhrợ têng zr’lụ p’căh văn hoá Mơ Nông lâng câl đươi pr’đươi cơnh ty đanh zooi ha pazêng chr’val. Lâh n’năc, UBND chr’hoong Phước Sơn công zooi lâh 2 tỷ đồng đoọng ha bh’rợ văn hoá. Hân đhơ cơnh đêêc, tu bấc râu zr’năh k’đhap năc coh c’moo 2022 zên n’nâu công căh ơy ta pay đoọng năc ng’đoọng tước ooy c’moo đâu. Xoọc đâu k’nặ lứch muy pâng c’moo 2023, Phòng Văn hoá – Thông tin chr’hoong công căh n’năl cơnh chêêc bhrợ h’cơnh ooy lâng đợ zên n’nâu. T’cooh Nguyễn Thế Thọ, Trưởng phòng  Văn hoá- Thông tin chr’hoong Phước Sơn xay moon, ooy bh’rợ k’rong bhrợ pazêng râu pr’đươi đoọng ha đhanuôr acoon coh năc công z’zăng u buôn tu ơy vêy xa nay xay moon ghít liêm. Hân đhơ cơnh đêêc, coh bh’rợ zư lêy, pa dưr pazêng râu đơ chr’năp pr’hay văn hoá, phi vật thể âng đhanuôr acoon coh năc k’đhap bhlâng, tu ting cơnh xa nay xay moon âng Nhà nước năc ng’đấu thầu ha dzợ coh râu la lua cậ căh vêy doanh nghiệp hân đoo đoọng nhăn hợp đồng bhrợ bh’rợ n’nâu: “Crêê bhlâng n’đăh văn hoá năc vêy bh’rợ xay moon la lay. Ba bi cơnh đhanuôr bhrợ 1 bêệ zong, apêê đoo bhrợ lứch muy c’moo vêy u xang, câl m’bứi zên bhlâng công lâh 10 ức đồng. Nâu cơy kiêng câl đoọng ha âu đớc năc câl cơnh ooy, tu cơnh đêếc năc vêy đợ xa nay bh’rợ la lay đoọng ha bh’rợ n’nâu. Nâu cơy bhrợ pa dưr cớ pr’đươi âng đhanuôr acoon coh năc căh vêy công ty hân đoo tộ bhrợ đoọng ađay ký hợp đồng lâng apêê đoo, ađay căh n’năl cơnh bhrợ, quyết toán h’cơnh ooy. Nâu cơy xoọc pazum đh’rưah lâng Phòng Tài chính chr’hoong chêếc c’lâng bh’rợ đoọng xay bhrợ.”

T’cooh Lê Quang Trung, Chủ tịch UBND chr’hoong Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam xay moon, miền Trung năc vel đong ta luôn crêê tước ngân pa bhlâng âng đhí boo tuh bhlong pa hư, hr’lang hr’câh da ding k’coong. Tu cơnh đêêc, bh’rợ pác đoọng zên zih coh pazêng c’xêê x’rịa c’moo công năc muy coh pazêng râu tu bhrợ ha bh’rợ pay đoọng zên coh zr’lụ n’nâu căh crêê t’ngay c’xêê: “Xay bhrợ cơnh xa nay bh’rợ cr’noọ âng k’tiếc k’ruung pa dưr pr’ắt tr’mông zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong, chr’hoong Phước Sơn vêy ta pác đoọng 400 tỷ đồng. Hân đhơ cơnh đêếc, tước quý 3 c’moo 2022 t’mêê vêy ta đoọng zên, tu cơnh đêêc năc căh loon. Cr’chăl n’năc công năc cr’chăl bha lâng dưr vaih đhí boo, tuh bhlong, bhrợ râu căh liêm crêê ooy t’ngay c’xêê bhrợ têng. Ting n’năc, bha ar bha tơ pa choom xay bhrợ căh ơy ghít năc k’đhap ng’xay bhrợ.”

Tỉnh Quảng Nam vêy 9 chr’hoong da ding k’coong lâng 70 zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong, k’tiếc k’bunh k’đhap ting n’năc năc đhí boo, tuh bhlong ta luôn pa hư. Nâu đoo công năc zr’lụ vêy đợ pr’loọng đong đharựt bấc pa bhlâng, pay lâh 23%, coh đêêc, pr’loọng đong đhanuôr acoon coh pay k’nặ 96%; k’nặ 5 r’bhâu pr’loong đong ắt coh đong căh nhâm mâng, lâh 1.340 pr’loọng đong kiêng vêy k’tiếc ắt… Tu cơnh đêêc, zên âng cr’noọ xa nay âng k’tiếc k’ruung đoọng pa dưr pr’ắt tr’mông zr’lụ đhanuôr acoon coh năc bhrợ t’vaih c’rơ đoọng tỉnh Quảng Nam xay bhrợ cr’noọ bh’rợ pa xiêr đharựt, pa dưr nhâm mâng đoọng ha zr’lụ n’nâu. Ghít năc, đươi tơợ pazêng dự án âng xa nay bh’rợ n’nâu, tỉnh ơy pa xiêr mơ 10% pr’loọng đong đharựt; bhrợ têng, bhr’lậ 60 công trình; bhrợ bh’rợ pazao lâh 4 r’bhâu héc ta crâng g’mrâng đoọng ha đhanuôr zư lêy…

T’cooh A Lăng Mai, Trưởng Ban Acoon coh lâng Da ding k’coong tỉnh Quảng Nam xay moon, c’moo 2022 năc c’moo tr’nơớp xay bhrợ xa nay bh’rợ n’nâu năc muy bơr bộ, ngành Trung ương căh ơy xay bhrợ pazêng bha ar bha tơ pa choom, tu cơnh đêêc hân đhơ ơy vêy ta pác đoọng zên bhrợ têng năc pazêng vel đong công căh vêy pr’đơợ đoọng xay bhrợ: “Xa nay bh’rợ pazêng vêy 10 dự án lâng pazêng dự k’tứi crêê tước ooy bấc bộ, ngành Trung ương, tu cơnh đêêc bêl xay bhrợ bộ, ngành hân đoo xay bhrợ đơơh năc xay bhrợ liêm buôn lâh mơ; ha dzợ lâng pazêng dự án âng bộ, ngành hân đoo xay bhrợ zih năc k’đhap bhlâng ng’xay bhrợ. Ba bi cơnh dự án ooy công nghệ thông tin âng Bộ Thông tin lâng Truyền thông tước cr’chăl n’nâu năc công căh ơy vêy xa nay pa choom xay bhrợ; căh cậ muy bơr dự án pa châng lêy ooy Thông tư 15 âng Bộ Tài chính công cơnh Nghị định 27 âng Chính phủ ooy bh’rợ xay bhrợ dự án 1 ooy k’tiêc ắt, k’tiếc pa bhrợ tước nâu cơy năc công dzợ zr’năh k’đhap. Ng’lêy zazum, zr’năh k’đhap bấc lâh mơ lâng râu liêm buôn.”

Công ting cơnh t’cooh A Lăng Mai, c’moo đâu, UBND tỉnh Quảng Nam ơy pác đoọng lâh 416 tỷ đồng zên k’rong bhrợ pa dưr lâng k’nặ 365 tỷ đồng zên sự nghiệp đoọng ha pazêng đơn vị, vel đong xay bhrợ bhrợ têng pazêng xa nay bh’rợ, dự án pa dưr pr’ắt tr’mông zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong. Hân đhơ cơnh đêếc, dáp tước t’ngay 30/4 bêl đêêc ahay, tỉnh Quảng Nam t’mêê pay đoọng lâh 95 tỷ đồng, bhrợ ha bh’rợ xay bhrợ pazêng dự án, dự án k’tứi âng cr’noọ xa nay bh’rợ âng k’tiêc k’ruung pa dưr pr’ắt tr’mông zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong zih t’piing lâng cr’noọ bh’rợ./.

Khó khăn trong giải ngân nguồn vốn các chương trình mục tiêu quốc gia ở miền núi Quảng Nam

Hơn 416 tỷ đồng vốn đầu tư phát triển và gần 365 tỷ đồng vốn sự nghiệp đã được UBND tỉnh Quảng Nam phân bổ cho các cơ quan, đơn vị, địa phương triển khai thực hiện các chương trình, dự án phát triển TK-XH ở miền núi, vùng đồng bào DTTS. Tuy nhiên, đến thời điểm này, cả tỉnh mới chỉ giải ngân được hơn 95 tỷ đồng, khiến cho việc triển khai các dự án chậm so với kế hoạch.

Năm ngoái, Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam được phân bổ 2 tỷ đồng từ Dự án 6 (Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch), một trong 10 dự án thuộc Chương trình mục tiêu Quốc gia phát triền kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) và miền núi để đầu tư Khu trưng bày văn hóa Mơ Nông và mua sắm trang phụ truyền thống hỗ trợ cho các xã. Ngoài ra, UBND huyện Phước Sơn cũng hỗ trợ hơn 2 tỷ đồng cho lĩnh vực văn hóa. Tuy nhiên, do nhiều vướng mắc nên năm 2022 nguồn vốn này vẫn chưa giải ngân được phải chuyển tiếp qua năm nay. Hiện đã gần hết nửa năm 2023, Phòng Văn hóa - Thông tin huyện vẫn loay chưa biết xử lý nguồn vốn này như thế nào. Ông Nguyễn Thế Thọ, Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin huyện Phước Sơn cho biết, về đầu tư cơ sở vật chất cho đồng bào thì tương đối dễ vì có quy định rõ ràng. Tuy nhiên, trong lĩnh vực bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa, phi vật thể của đồng bào, thì rất khó vì theo quy định của Nhà nước thì phải đấu thầu mà trên thực tế không có doanh nghiệp nào để ký hợp đồng làm việc này: “Đúng ra bên văn hóa phải có những quy định đặc thù. Ví dụ bảo người dân làm 1 cái gùi, họ làm cả năm mới xong, mua giá thấp nhất cũng phải hơn 10 triệu đồng. Bây giờ muốn mua để sưu tầm thì mua cách mào đây, cho nên rất cần có những quy định đặc thù cho lĩnh vực này. Bây giờ phục dựng vật thể của đồng bào chẳng công ty nào đứng ra làm để mình ký hợp đồng với họ mình không biết làm, quyết toán sao đây. Bây giờ đang phối hợp với Phòng Tài chính huyện tìm hướng để giải quyết.”

Ông Lê Quang Trung, Chủ tịch UBND huyện Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam cho biết, miền Trung là địa bàn thường xuyên bị ảnh hưởng nặng nề do thiên tai, lở núi, sạt lở đất. Vì thế, việc phân bổ nguồn vốn chậm vào những tháng cuối năm cũng là một trong những nguyên nhân khiến việc triển khai giải ngân ở khu vực này không đúng tiến độ: “Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển KT-XH vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, huyện Phước Sơn được phân bổ 400 tỷ đồng. Tuy nhiên, đến quý 3 năm 2022 mới nhận được vốn nên bị động. Đây cũng là cao điểm mùa mưa bão, ảnh hưởng đến tiến độ thi công các công trình. Bên cạnh đó, thủ tục, văn bản hướng dẫn thực hiện còn chưa rõ nên khó triển khai.”

Tỉnh Quảng Nam có 9 huyện miền núi với 70 xã vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, địa hình phức tạp lại thường xuyên bị tác động, ảnh hưởng nặng nề bởi thiên tai, bão lũ. Đây cũng là địa bàn có tỷ lệ hộ nghèo khá cao, chiếm hơn 23%, trong đó, hộ nghèo đồng bào dân tộc thiểu số chiếm gần 96%; gần 5.000 hộ ở nhà tạm, hơn 1.340 hộ có nhu cầu về đất ở… Vì thế, nguồn vốn Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số sẽ tạo động lực để tỉnh Quảng Nam thực hiện mục tiêu giảm nghèo, phát triển bền vững cho khu vực này. Cụ thể, thông qua các dự án thuộc chương trình này, tỉnh đã giảm được 10% hộ nghèo; triển khai xây dựng, sửa chữa 60 công trình; thực hiện giao khoán hơn 4.000 héc ta rừng tự nhiên cho người dân quản lý…

Ông A Lăng Mai, Trưởng Ban Dân tộc và Miền núi tỉnh Quảng Nam cho biết, năm 2022 là năm đầu tiên triển khai thực hiện chương trình này nên một số bộ, ngành Trung ương chưa kịp thời ban hành các văn bản hướng dẫn nên mặc dù đã được phân bổ nguồn vốn nhưng các địa phương vẫn không có cơ sở để thực hiện: “Chương trình gồm 10 dự án và các tiểu dự án liên quan đến nhiều bộ, ngành TƯ nên trong quá trình thực hiện bộ, ngành nào ban hành sớm thì triển khai thực hiện thuận lợi hơn; còn những dự án thuộc bộ, ngành nào triển khai chậm thì rất khó thực hiện. Ví dụ như dự án về công nghệ thông tin của Bộ Thông tin và Truyền thông đến thời điểm này vẫn chưa có hướng dẫn; hay như một số dự án đối chiếu Thông tư 15 của Bộ Tài chính cũng như Nghị định 27 của Chính phủ về triển khai dự án 1 về đất ở, đất sản xuất đến hiện tại vẫn còn vướng. Nhìn chung, khó khăn nhiều hơn thuận lợi.”

Cũng theo ông A Lăng Mai, năm nay, UBND tỉnh Quảng Nam đã phân bổ hơn 416 tỷ đồng vốn đầu tư phát triển và gần 365 tỷ đồng vốn sự nghiệp cho các đơn vị, địa phương triển khai thực hiện các chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Tuy nhiên, tính đến ngày 30/4 vừa qua, tỉnh Quảng Nam mới giải ngân được hơn 95 tỷ đồng khiến cho việc triển khai thực hiện các dự án, tiểu dự án thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi chậm so với kế hoạch./.