“Xên hươn” – chàn Thái miền ziêm Sơn La nhây ziềm lám xíp miênz ziêm hoi xiàng hiáng

Thzun cuối dờ hấy tháo, hít kênz tuz hoi lống, tzong bển tuz coz nhủng kuaz, pliào tziêuz mình muổn xịp miênz miền (tzụ bez miền chảng) duốn “xên hươn” pun chà tình. Xịp miênz miền nhây vả xíp miênz tồng hangz coz nhủng kuaz ziêm thzàm nom tóng mảng tài mayz tzuôngz tỏi, ưz quânz chuổng ziệt nghìn nhiếu, nải bez hiuz ên ồng thái, miền hả quýa sấy, ói kéngo pháo ồng thái coz nhủng kuaz bez tòn chuôiz, phùn phaz tzấu tài gang 1 hiáng tzấu cồng pâu, ói ồng thái puz hẩu pun pliaoz nhúa miền puồng thzàm tìu xiểu.

Xíp miênz ziêm xiàng hiáng hoi tồng tziểu pịa từng huaz nhây khzáng. Hayz chà tình mài khzáng bez 1 hiáng xíp miênz 1 dủn, huaz mayz mài bez 2, 3 hiáng xíp 1 dủn tồng tuz. Ông Cà Văn Chung, 1 làn miền hiuz thzinh duốn chàn Thái miền nhây vuồn hoá ziêm Nong La láng, Chiềng Ngần xía, tồm plấu Sơn La, Sơn La xanhz pun hiuz:

“Xíp pliaoz miênz (xên hươn) bez chàn Thái miền lào tỏi nayz nhây ziềm lám liều cháng duốn ồng thái, tía mả hả quýa sấy. Xíp miênz liều ói ồng thái puz hẩu pun tòn chuôiz tuz lống hênz, tzấu nhản tuz. Xíp pliaoz miênz mayz tzấy xíp hít pút pảnh, cunz tháo thóng bez xíp. Đảng nayz cunz tháo thziết há bua miền nhây hoi bez coz huaz thiuz tỏi xíp, ỳ tzản xíp miênz tzọp kêú nhản xiàng hiáng. Xíp pliaoz miênz bez lấy xíp guyền hâyz, hò nò láng tẩy, có ziếu tháo diẻo kếu chà tình, thzêng tỏi coz tìu lống duổi hải. Nayz bez tìu ziềm lám tzụ tuz puz chiênz”.

Bốm xíp miênz tzụ tuz tỉm tzìu pêuz nòm. Cờ nhỉa piàng piêuz, hung, chè lao nòm, mác làng, hàng tzang, tiuz, tzụ mài tùng oz tzệp tzụa, che oz tzệp, hangz congz hayz huaz mayz tái tziàng tào túng bez mình mái tzụ mài cáo tùng oz, túng nhây 1 chiaz tzáo cờ hinhz ménh, cáo chàng hang, khúng xanh váng, lạp bez nhiếm. Gang hít pliào tziêuz hả tzong bển tziáng, xịp miênz miền anhz xaoz thim ziệt dủn mảng cá hayz nhủng mayz cành cáo, tzoz pliào tziêuz nhây lui an nít phát bốm xíp miênz kếu mảng puônz sâu phiaz coz làn miền hả quýa sấy ziêm phính ( hểu tzấu puônz sâu phi hươn). Vuổi 1 chà tình càn mài 1 phính, ồng thái mayz tzuôngz tỏi. Ziêm bốp xíp miênz, cờ nhỉa oz, chàng, han hả tzệp tzụa sẽ tò mình cát pến á phái, tzọp kếu bỉe xui hả tzệp tzụa liều záp quýa 1 nom khốt phái ziêm khzống an miền tìa ziêm nom pliào lào còn ziều (hểu tzấu hu hóng) pun coz làn miền quýa sấy nhản. Lái nải, biẻ xui, tùng oz tzụ mài ziêm nayz tìu lấy. Xịp miênz miền cunz xíp miênz, cunz záp cờ nayz nhản pun miền quýa sấy 2, 3 dủn xính tziáng. Ông Tòng Văn Hịa, xịp miênz miền ziêm Mòng láng, Hua La xía, tồm plấu Sơn La, Sơn La xanhz pun hiuz:

“Xịp miênz miền sẽ tziểu pịa puônz sâu phi hươn nayz liều hểu coz làn miền hả quýa sấy duốn nhản háng kếu tòn chuôiz phùn phaz. Hayz hít tộ tháo hayz làn nhây búa bez xịp miênz miền lổng tzẩu záp á oz kếu biẻ xui quýa hu hóng, chuổng kếu hàng tzang, thong..Hangz congz pliào tziêuz nhây te, phai bez ma hả quýa sấy, xịp miênz miền sẽ hểu te, phai bez ma nhây vuồn duốn nhản đảng, gang nải tháo ông cú, có, tỏ, tòn chuôiz...coz làn miền hả quýa sấy”.

Can chàn Thái miền nhây ziềm lám, khúng hít te ma quýa sấy bez làn ton xính tò te ma pháo miền tìa liều tzảng kếu xính mài pliaoz nhây miênz, xính mài puônz sâu phiaz coz làn miền hả quýa sấy tzộ hải bez 3 tỏi, xính tzấu xíp pliaoz nhây miênz (xên hươn). Ziêm hít tzấu lấy, làn xiaz hả mình lổng gố, nayz dủn tồng tò che hả ztệp tzụa an pháo miền tìa muổn te ma hả quýa sấy duốn nhản kếu puz hẩu pun tòn chuôiz coz tìu lống duổi hải. Tziàng hổ tzấu lấy lẩu bez lùng đom tháo lùng án, xịp miênz miền sẽ tạm tình nhản háng kếu pliào tziêuz, có ziếu, tòn chuôiz phùn phaz, bốm xíp miênz vuổn an ziêm nải. Ông Tòng Văn Hịa pun hiuz thim:

“Tháo 1, 2 nom tziàng hổ lùng mán, xịp miênz miền sẽ nải pliào tziêuz ói tzấu tziáng pịa hayz nom tziàng hổ. Hít pliào tziêuz tồng ấy, nải hít xịp miênz miền xính xíp miênz phúng ồng thái pháo lùng, xính tuz tò bốm kuaz xíp miênz mình pẹ nom tóng”./.