Giàng A Chu tzấu pút tzòi láy tzuống đia ziêm đièng làm điaz

Tôn chui thaoz coz piêuz gzỉa đao, thaoz coz piêuz hả đang huân huấn, ôgn Giàng A Chu pun hiuz: Đảng nayz hít pièo kuaz tzùn báu quảng zàng in, bez ông nhây chà tình kếu múa tỏi ziêm láng hả tzuống bièo, cờ mẹ, kếu daoz piều dìm mình mải, tiaz khzâuz tzấu hangz háy tồng  máy pliét ngỏ háng.

Nháng 2005 mày dủn mình thênh dờ hấy múa tỏi Pa Cư Sáng, 1 làn cán bộ ziêm quàn cán bộ tzấu con Sơn La xanhz congz: Náy nom tóng họp kếu tzuống đia hangz thaoz coz piêuz. Muống hanzg nảy gang thàm hoi  loz hiuz náy nhủng piêuz, líu càn mình thia tháo Nậm Xé xía, Văn Bàn guyển, Lào Cai xanhz loz mái thaoz coz piêuz zang duốn tzuống.

“ Mình tháo Nậm Xé bez zia mảng múa tỏi tzuống líu duốn ây can.  Zia mình mảng líu tzía dông thaoz coz piêuz hả tzièng piêuz, líu mảng đào thâuz ham, gang nảy tuz pun 1 bụa tò duốn un goi múa tỏi ziêm láng chuổng tzuống”.

Cunz tiaz khzâuz cấu, tháo nayz hít  3 hta thaoz coz piêuz tzuống ziêm đièng làm điaz  hả lống. Cờ hên nảy ông anhz mày 2 hta piều dìm, úi tào sanh, che áp..1 nháng tzỏn tuz 200-250 tzỉu nhàn. Congz duốn thaoz coz piêuz, ôgn Chu pun hizu: Náy nhủng piêuz tzuống hẩy, máy tzụ cấu thamz. Gang hít kez líu piêuz bez xon goà quảng, tzúi nòm tzộ , tzaz guyang miaz.

“Tháo nayz hít zia tzuống tuz 14 nháng, ưz quânz lống hảy bez thaoz coz piêuz, máy khziếm công cấu hangz bièo, cờ mẹ. Máy tzụ an puônz thamz , máy khziếm nhàn tzìn mái puônz, bez bua càn ươm tuz, tzuống 2-3 nháng bez tzièng piêuz”.

Puột tzuống thaoz coz piêuz mải tuz chá, ông Giàng A Chu tồng tzùn búa thàm tziêuz miền  ziêm láng, ziêm xiá tzuống can,  ziết bez búa múa tỏi máy mải thaoz coz piêuz hít xê lún bez tzụ tzuaz tháo cố tzụa xính mải tuz chá. Quýa nảy thàm huaz miền 1 nháng tzỏn tuz hòng pez tzỉu nhàn, cáp puổn chamz ngỏ gzỉa chổm ziêm tẩy hang.

Ông Thào A Chư, Chủ tịch Hội tzấu cành tzuống miền Bắc yên guyển, Sơn La xanhz pun hiuz: Ỳ tzản ông Giàng A Chu nhây mô hình tuz tzấu quyangz thuất 5 xía ziêm guyển bez: Tà Xùa, Háng Đồng, Xím Vàng kếu Làng Chếu, ziết bez ziêm Hang Trú  háy láng tồng tzuống thaoz coz piêuz.

“ Ỳ tzản hả mày ông Giàng A Chu nhây chà tình tzuống thaoz coz piêuz mải tuz 200 tzỉu nhàn/nháng, thàm huaz tuz 100 tzỉu. Ỳ nháng thaoz coz tuz chá đuông mải 26 thin nhàn/chan nhziêmz, múa tỏi háy tào tồng guyền hâyz”.

Guyền hấy kếu sấy tzảng coiz thiuz, miền màn Hang Trú xía, Bắc Yên guyển vuổn ói tuz tzùn khoa học kỹ thuật  kếu loz coz nom doanh nghiệp mái hòng húa, ziết bez mày công nghệ cunz xiêuz gang hít xiêu, tzấu tuz hangz nảy bez thaoz coz piêuz xính mải tuz chá./.

Trấn Long-Nghiệp dịch   

Puz chiênz coz tìu ziềm lám vuồn hoá, múa tỏi phính miền tzộ ói hayz nhủng

Coz phính miền tzộ nhây ziềm lám vuồn hoá cunz hoi cunz puồng mất ( tzọp vuồn hoá, vả congz tồng puồng mất…) đuông pút thuất lái thzàm tìu, ziết bez tói kếu 16 phính miền mài miền khuz kềnh tzộ bez: Si La, Ơ Đu, Brâu, Rơ Măm, Pu Péo, Cống, Mảng, Bố Y, Lô Lô, Cờ Lao, Ngái, Lự, Pà Thẻn, Chứt, La Ha kếu La. Vả congz tháo coz nhủng chà tóng ziêm sấy tzảng hòng hoi tháo pliaoz ziêm, coz lấy họp ( sình cha, tzấu miênz, tzảng ồng thái…) pun puột từng phính miền nhây ziềm lám xê tuz puz chiênz, thiuz pịa nải bez phính miền mài miền khuz thamz nhây vuồn hoá. Nayz tìu mayz khúng coz phính miền tzộ nhây vuồn hoá puồng mất bez anhz hỏi tháo hiàng thzun tziều tình, mảng tài mất ziệt phính miền tzộ ziêm lào tấy.

Thủ tướng tzính phâuz hả pun thuất Quyết định số 1270 hoi 27/7/2011 duốn tìu xỉ phê duyệt đề án “ puz chiênz, phát hiáng coz phính miền tzộ Việt Nam nhây vuồn hoá tháo hiáng 2020”. Ziết bez tìu xỉ puz chiênz coz phính miền tzộ nhây vuồn hoá hả tuz coz ngành chức năng kếu chính quyền tẩy pung cấu tháo, nhây bez mayz cành lống, nải tìu bez lái nhàn tzìn mayz cáo.. Hangz Si La miền ziêm Seo Hai láng, Can Hồ xía, Mường Tè guyển, Lai Châu xanhz mài quýa đảng 60 huaz, ói tháo 300 làn miền khuz. Tzía hiáng phát nayz, tuz pliào kuaz pong thính tzấu nhản, múa tỏi ziêm Seo Hai láng nhây sấy tzảng hả mản òn tỉnh. Nhây bez phính miền nhây dung ca, tzòng tzuz hả puồng mất. Cú Hù Thị Xuân – 1 làn nghẹ nhiền ziêm láng hiuz phính miền nhây thzàm tìu dung ca, coz tìu lả hả tzùn záo pun ziểm miền lún liều puz chiênz coz tìu ziềm lám vuồn hoá. Nhây bez liều tzấu tuz nayz tìu, cú Xuân đào đọ:

“ Zia bua mayz hiuz dảng, ỳ tzản coz tìu ziềm lám vuồn hoá puồng mất, mayz tzùn záo bez mayz mài nhàn tzìn. Pliào kuaz chuổng kếu múa tỏi ló hiuz tzấu hangz hái liều puz chiênz phính miền tzộ nhây vuồn hoá”.

Ziêm tấy coz phính miền tzộ ziêm Hà Giang, Cờ Lao miền bez ziệt ziêm tấy coz phính miền mài miền khuz tzộ. Cú Hầu Thị Sử ziêm Tòng Chứ, Sính Lủng, Đồng Văn guyển pun hiuz, ỳ tzản Tòng Chứ láng khúng mài 6/43 huaz bez Cờ Lao miền, nhây bez múa tỏi vuổn puz chiênz tuz nìn bua nhây tzòng tzuz, coz tìu dung ca, công tzấu còn ziều…Nhây bez, cú Sử congz, lái tziàng tzọp kếu pẹ phính miền, mảng tài coz tìu ziềm lám vuồn hoá puồng mất, lái nải pliào kuaz tzụ cào cấu tháo:

“ Ói pliào kuaz tập huấn tìu công tziaz coz nhủng kếu thzống thzống phính miền nhây tzòng tzuz, khoi lớp záo thzáng ca pun coz làn phun. Pong thính tzấu 1 nom pliaoz vuồn hoá liều múa tỏi tháo nải zào liều. Dờ hấy bez chuổng tỏi họ thzáng ca, tzùn pun coz làn phun”.

Pu Péo bez ziệt phính miền tziàng lào tỏi ziêm paz pung, Hà Giang xanhz, thamz hải bez ziêm coz xía Phố Là; thị trấn Phó Bảng ( Đồng Văn guyển); Sủng Tráng, Phú Lũng ( Yên Minh guyển) kếu mài tấy ziêm Bắc Mê guyển. Coz tìu dung ca, lấy họp, xíp miênz, xình cha vuổn tuz múa tỏi ziêm nayz puz chiênz. Ziết bez xê mài 1 nom lồ hoi pliaoz. Ông Củng Phủ Vần – miền tuz múa tỏi xiến hamz ziêm Chúng Trải láng, Phố Là xía pun hiuz:

“ Nayz nom pliaoz ỳ tzản vải líu nhạ, pliào tẩy vuổn mài. Zia bua ói Đảng, pliào kuaz pong thính nhàn tzìn liều phàn tzấu nayz nom pliaoz, vuổi bez phính miền nhây pliaoz”.

Brâu miền bez phính miền mài miền khuz tzộ ziêm bua nhây kuaz, khúng mài pongz 400 làn miền, dêngz ziêm Đắc Mế láng, Bờ Y xía, Ngọc Hồi guyển, Kon Tum xanhz. Can ông Thao La, tzía hiáng quýa, múa tỏi tuz pliào kuaz púng nhàn tzấu pliào rông, mái coz nom lò, nhây bez múa tỏi mayz cành miến hiêuz. Ông Thao La pun hiuz:

“ Lồ hoi Brâu miền nhây pliào rông ziêm pờ đống, mài pliaoz bez ziêm nít phát. Ói Đảng, pliào kuaz cấu tháo tzấu pun”.

Tháo nayz hít, tzía phính miền mảng tài puồng mất ziềm lám vuồn hoá. Ziêm nải Tu Dí miền ( Bố Y miền nhây 1 thóng miền) ziêm Mường Khương guyển, Lào Cai xanhz. Lái ziêm mayz òn tỉnh, miền màn màn mản mayz cháng vả congz. Ông Lồ Phủ Dìn ziêm Thanh Bình xía hểu:

“ Ỳ tzản zia bua nhây vả hả mayz nảng mài miền hiuz congz, miền cố hiuz kênh tzộ. Tìu zia bua ói hải bez puz chiênz zia bua nhây vả congz, ói liều Bộ Vuòno hoá mài coz đề án, pong thính nhàn tzìn liều tzấu”.

Điều 5 Hiến pháp 2013 congz: “ Kuaz CHXHCNVN bez kuaz cha mài coz phính miền chuổng ziêm đào kuaz VN. Coz phính miền tuz phì pành, hò nò kếu thính tỏi chuổng phát hiáng; mayz tuz tzấu hỏi tháo phính miền. Vả congz bez chàn tzây nhây vả. Coz phính miền mài quyền puz chiênz, puz chiênz nìn bua nhây vả congz, coz tìu ziềm lám vuồn hoá. Pliào kuaz tzấu tzính sâu phát hiáng kếu tẩu khzáng liều lềm phính coz phính miền tzộ phát hiáng chuổng đào kuaz”. Tzính lái nải, coz làn miền thzấy huyên pun 16 phính miền tzộ miền khuz cờ điaz 10 thzin làn nhây vả congz bez tìu liều coz bộ, ngành, coz tẩy pung ló hiuz liều puz chiênz kếu phát hiáng tyuz coz phính miền tzộ nhây ziềm lám vuồn hoá./.

VOV4 – Biên dịch