Gia Lai: Múa tỏi coz phính miền nhây lấy họp xièng thun

          Ziêm coz trùng thông nhây đièng làm điaz ziêm bảo tàng Gia Lai sanhz, coz phính miền ziêm sanhz nhây lấy họp thun quấy hoi đuông tuz tzấu guyền hâyz . 34 phính miền ziêm xanhz mài khzàm lẩy họp khù mảng. Coz làn nghệ nghiền thấy mhiên pun coz phính miền ziêm láng tẩy hnăng Jarai, Ban Na kếu coz phính miền tẩy hang paz pung phai bez nàm pung zả mài coz dủn biểu diễn cào khù mảng. Gang hít phính Jarai miền boz pả lò dố bez tháo múa tỏi phính pẹ mìu miền plôm phàn tị, lỉu bez phính chàn Mường lả xoè, phính pờ ây, lờ on páo then, boz đàn tính. Ông Nguyễn Đức Hoàng, phó giám đốc sở vuồn hoá thể dục thể thao  Gia Lai sanhz pun hiuz, quyaz dủn lấy họp khzun cuối, sanhz húng tháo xiêuz mảng vuồn hoá  kếu tzấu pun tồm tuzống múa  tỏi miền màn cào thim hò nò:

          “ Zia bua tổ chức lẩy họp khzun cuối coz phính miền ziêm Gia Lai sanhz liều xiêuz cuônz coz phính miền ziêm tẩy tào nhây vuồn hoá. ỳ nhnnág, zia bua tzấu tấy paz tìu vuồn hoá ờ dẻo còn ziều. Coz tìu sỉ nayz bez tzấu pun coz phính miền zào liều, cáp puẩn puz chiênz phính miền nhây vuồn hoá ziêm Gia Lai”.

           Chuổng kếu coz tìu  vuồn hoá, ziêm lẩy họp khzun cuối ỳ nhnáng  Gia Lai sanhz anhz tzấu coz nhủng ờ dẻo còn ziều khù mảng hnăng:  pháo điéng tzoz quà, tzông mhâyz, mình mà chọc, tzoi còn, phì penh tỏi..  tzấu pun tồm tzuống miền mảng. Cờ hên nải, múa tỏi , khzé ziều mảng tuz nhản múa tỏi nhây coz nhủng cờ náy khuz ziêm tzièng kuaz nhây hnăng: Hnàng lam, che oz tzí, kếu coz phính miền nhây coz nhủng cờ nayz nhản ziêm Tây Nguyên, pliến tẩy phai paz nhây thắng cố, cờ mẹ tống, kếu chàn cờ tzây miền nhây coz nhủng zúa khzú. Ziết bez ziêm hnoi họp tào khzun kếu coz nhủng cành tzuống húa, chà sỉ tồng tuz tò tháo lẩy họp. Tài pham dủn pịa dự lẩy họp khzun cuối ziêm sanhz, cú Puih H’soen, láng Ốp, phường Hoa Lư, tồm plấu Pleiku pun hiuz, hayz nhnáng tỏ dỉa ziêm láng tồng tò can coz nhủng lai piêuz ziêm vỉnh thái mải. Tìu sỉ mái mải bez tò duấn tìu guyền hnâyz ziêm coz hnoi tào khzun.

          “ ỳ hnoi tò lái tháo nayz mải bez cáp pun hnoi khzun cuối, hnoi dờ hấy. Ói hnoi sièng nhnáng bez mài khzàm nhủng lai khuz tuz mải ziêm nayz liều cào thim guyền hnâyz”

          Tháo diẻo ziêm lấy họp xièng khzun, tỏ Trần Minh Hợi, Phường Tây Sơn tồm plấu Pleiku pun hiuz, tìu sỉ tổ chức coz nom tóng dẻo khzun guyền hnâyz kếu mài muz hnăng nải bez tzấu pun múa tỏi mài thim tóng tháo dẻo ziêm xièng thun :

          “ Nayz tồng bez dủn liều bua mình dẻo khzun. Bua  tháo bez dẻo lẩy họp, múa tỏi tháo thôz giảng ziêm nhnàng tào, coz làn cù ngoả muống tài nánz tò he, phai bez nhản coz nhủng cờ náy nhản khzú, anhz mài tồm miền bez mình hây, zia tồng khzố mình hây pả”./.

  Tẳng cẩu- Ziệt tìu diềm lắm tzụ tzấu tói kếu nhiếu miền chàn Thái chiaz ziêm phai paz

          Máy tzuôngz kếu nhziếu miền chàn Thái pẹ, can diềm lắm, hít xịa ton chàn Thái chia lổng gố,  đảng hảy hít làn xiaz duốn gố nhây pieoz bez tzụ tẳng cẩu.

          Gang hít ton vuaz pung kênz tuz hoi lống, bez ton vuaz pung playz 2 làn miền xiaz tháo thính xièng buống tẳng cẩu. 2 làn miền xiaz náy bez chà tình hồng phuz, hiuz duốn bua phính miền nhây ziềm lămz, thính làn xiaz tẳng cẩu, búa pun làn xiaz hít duốn gố nhây pieoz  bez tzụ hangz háy. Cú Tòng Thị Song, ỳ nháng 80 lềnh nháng miền, ziêm láng Mòng, Hua La xía, tồm plấu Sơn La, Sơn la xanhz ảh máy cháng tuz pờ tzía dủn  mình tẳng cẩu pun cù ngoà phun, nhây bez vả tào búa làn xiaz hít tháo miền nhây pieoz tzấu buống tzụ hangz háy bez cú háy tzản tồng cháng.

          “ Ỳ hoi bez hoi lống , ton vuaz pung máy gềm lánh xiaz duốn tzấu buôngz, lổng nom ngùng chong tzaz  duốn tzaz ừ piê tẳng cẩu. ziêm náy táo mình tẳng cẩu nhạ- zangz can coiz, xiaz  can gố. Pịa kềm puột bỉe mayz aoz, thấut chaoz puột hầu xanhz máy cành mày aoz máy mảng, máy congz vả kếu. Xia zmày gố bez muống can gố, gố mày aoz bez muống can aoz, ziệt nhziếu hắm tỏi tzièng sấy”.

          Hít tẳng cẩu bez ton vuaz pung tzụ mày 2 gzủn  ừ piê lồm pùa chuồn, đaoz 40-60 puôn, con nhát tziệt. Náy tzính bez tấy ừ piê pìô tuz ton vuaz pung chà tình xiêu thàm nháng náy liều tẳng cẩu. Hangz congz háy làn máy tẳng cẩu bez vuổn tzụ tzấu lấy đảng hít duốn gố nhây pieoz. Nảy bez ton vuaz pung vuổn tzụ mày  gzủn ừ piê, 1 tìu piez xon ừ piê, tói chiềm, tói ừ nòm huyn, nom kính, nom tzaz..pun xièng buống. ông Tòng Văn Hịa, xịp miênz miền ziêm láng Mòng, Hua La xía, tồm plấu Sơn La, Sơn La xanhz pun hiuz.

          “Can chàn Thái chiaz nhây ziềm lắm, hầu xanh xịa ton càn tuz quến tỏi. Gang hít 2 làn miền quến tỏi líu bez búa pun tía mả 2 pung nảy xình cha, tzấu xình cha, ziêm nảy tzụ mày kuaz pun xièng buống”.

          Đảng hít tzấu lấy tẳng cẩu, phai máy tẳng cẩu, ton vua zpung tò quay xiaz nhây pieoz 2 nom che tzệp tzụa, 2 pêu hàng tzang, 2 nai tiuz, 2 tói chà lao nòm… náy tấy kuaz an đảng mánh mềin tìa xiaz nhây pieoz, liều ton vuaz pung búa pun ồng thái , thôz ồng thái pun tẳng cẩu, phai máy tẳng cẩu, thôz ồng thái puz hẩu pun. Xíp pả miênz  náy tấy kuaz tò gzỉa chà tình chuổng nhản, chiều pun tói xièng miền. Xịp miênz miền Tòng Văn Hịa xíp miênz :

          “Máy quến máy hizu tỏi, máy quến máy hắm  tỏi. 2 pung chà tình, pung ton pung xiaz, 2 làn miền hả nhủn tuz tỏi. ỳ hoi mảng tuz hoi lống , ton vuaz pung tò kuaz tháo thôz ông thái pun tẳng cẩu, liều 2 làn miền pến gố pến aoz. Thênh pun tói miền zuốn chuổng ziệt nom pieoz, nhản chuổng bốm, puối chuổng xuồng tỉm, hổm chuổng xuống, hắm tỏi tzièng sấy hangz tói tzẩu, hắm tỏi tzièng sấy”.

          Chàn Thái chiaz ziêm phai paz nhây lầy tzình  tzấu xình cha bez vuổn mày tẳng cẩu phai mayz tẳng cẩu. Hangz congz hả tẳng cẩu pháo bez làn nhziếu miền máy tuz púng ừ piê gzỉa, hangz congz làn aoz pến  ào quoaz bez tzụ púng ừ piê  gzỉa tờ gang mánh hangz xịa tòn./.

Tòng Anh-Nghiệp dịch