Bài  thứ 7 ngày 26/9/2015.

Phính pẹ mìu miền ziêm Sơn La nhây ưz nòm huyn

(Sơn La: Độc đáo hoa tai của người Mông)

          Múa tỏi phính Pẹ mìu miền danh pongz 12% miền khuz ziêm Sơn La xanhz. Nìn bua mày huyên ziêm lền líu coz guyển lọ tzụ xanhz, lẩu ziêm coz nom tóng hang, pliến tẩy cạp ghến. Nhiếu miền nhây tzòng tzụ màt thàm tìu duổi, ziết bez nhiếu miền nhây ừ nòm huun. Tói kếu nhiếu miền tói ừ nòm huun mayz tzấu bez liều duổi khàn bez anhz mày thàm nhủng vuồn hóa cuối. Coz tói ừ nòm huun dênhz tuz lổng nhàn pẹ liều tzấu. Puổn khzaz nhiếu miền phính pẹ Mìu đíu ừ nòm huun bez chùn, ziêm nải bez mày tzấu hangz pò hoi, hangz há. Cú Mùa Thị Mỵ, Xím Vàng xía, Bắc Yên guyển, Sơn La xanhz pun hiuz.

          Băng: “Ziêm ngay hít phát zia hả đíu ừ nòm huun, nìn duổi kếu vez vuồn hóa còn ziều. Hát hít mình diảo bez zia anhz kênz coz tói ừ nòm huun duổi hải liều đíu”.

          Cờ nhỉa duổi, phính pẹ mìu miền nhây ừ nom huun đíu pháo anhz pun puột làn miền đíu pút tzòi phai chổm. Háy làn nhiếu miền đíu ừ nom huun hô tuz mảng bez nải pliáo miền pút tzòi, mày kuaz nhản kuaz xiêu, miền chiền cồng pâu. Mayz khúng hangz nải ừ nòm huyn tói kếu phính pẹ mìu miền anhz mảng bez nhủng kuaz tzủn diáo, hez miênz. Tỏ Mùa Thị Gống, ziêm Xím Vàng xía, Bắc Yên guyển, Sơn La xanhz pun hiuz.

          Băng: “Nhiếu miền zia bua tuz tía mả khzún ừ nòm huun pun ngay ziêm hít zia bua thzôz tuz 4-5 hiáng, kếu tháo hít 14 – 15 hiáng bez đíu ừ nòm huun khziàng niền. Zia bua kềnh hái lổng huyên hít đíu zia bua nhây ừ nòm huun”.Ừ nòm huun bez mày thàm nhủng, tziểu can nhiếu miền ói đíu phính pẹ mìu miền sẽ tzấu pến thàm nhủng ừ nòm huun: Nìn  bua tzấu tzuôngz hangz há, hangz cuối, hangz pò hoi…Ziêm ừ nòm huyn nìn bua tzụ thàm nhủng duổi. Coz tìu nìn bua tzụ cáp kếu kềm tào, tóng ziêm kếu xấy tzảng. Cú Hạng Thị Dong, ziêm Cúa Mang láng, Xím Vàng xía, Bắc Yên guyển, Sơn La xanhz pun hiuz.

          Băng: “Zia bua đíu ừ nòm huyn lềm ziêm hít mình đẩy, mình kez tzàng. Zia bua xiến đíu ừ nòm huun bez sẽ mình tzấu háy nhủng tồng xiểu”.

          Tói ừ nòm hun hả congz pháo phính Pẹ mìu miền nhây xấy tzảng ziềm lám. Ỳ tzản coz làn miền hày tzấu ừ nòm huun hả mayz mày khzamz. Coz tói ừ nòm hun đảng nayz lẩu đíu hả thíu quýa pến coz coz tói ừ nòm hun công nghiệp. hangz congz mayz mày coz tìu chaos xiêuz vuânz bez phính pẹ mìu miền nhây ừ nòm huun còn ziều puổng quảng sẽ hài pút thzuất hít tấy miền cố quýa líu./.

V.Anh – Xuân dịch

C/M thứ 7, ngày 26/9/2015

(Mù Cang Chải- Ấn tượng “ Mùa vàng trên non”)

Mù Cang Chải- Tuz khzàm làn miền hiuz tháo “ Blièo vèng ziêm chề hang”

          Tháo kếu VN nayz dủn có Steve Windisch, ziệt làn khé ziều mảng kuaz Đức hả cuồi tỉnh tháo Mù Cang Chải- guyển tẩy hang Yên Bái sanhz liều pịa dự tuần vuồn hoá ziều mảng danh thắng kuaz cha cha lình tạp thây tuz tổ chức ziêm guyển. Có pun hiuz: Mayz tan tzó tuz coz khoi pháng duổi hải ziêm coz liếu lình tạp thây ziêm thóng blièo mhâyz tzụa, có anhz tuz tzèng kéu múa tỏi phính pẹ mìu miền quyaz dủn hây tẩy hang, dủn sái plôm pẹ mìu nhây phàn tị, sái pun zùng pỏng chá, sái tzông khờ mấu… Tìu khziếm hải bez có tuz tháo phính pẹ mìu miền nhây coz láng tẩy liều puồng khzáo tzèng kếu múa tỏi ziêm nayz.

          Băng; ‘ Zia hả tuz tzèng kếu múa tỏi miền màn ziêm nayz hít mình ziều mảng khzáo tuz puối zieme múa tỏi miền màn nhây plieoz. Zia puột múa tỏi miền màn laz xì hnăm khé, thính khé ziều mảng. Tẩy pung nayz kềnh duổi”

          Anhz mài tỏ Nguyễn Thị Tuệ, ziệt làn khé ziều mảng tháo ziêm Hà Nội congz, đảng hít tháo Mù Cang Chải, tỏ hả ló hiuz thông phiến duấn múa tỏi phính pẹ mìu miền nhây lình tạp thây. Nhây bez hít tháo nayz, tuz mảng coz liếu lình tạp thây ziêm cóm coz nom cờ tzong, tỏ kềnh pẩy múa tỏi miền màn. Vuổi hnăng hái kếu coz coz tzung ngiu khén, lài bez múa tỏi anhz tzấu tuz co liếu lình tạp thây hnăng nải. Liều ló hiuz thinh, tỏ sẽ anhz tzíp phàn tháo liều ló hiuz:

          Băng; ‘ Tài ziết dủn tuz tháo Mù Cang Chải, zia puột bez laz xì duổi, ziết bez coz liếu lình tạp thây vuổi miền màn nhây pủa tzấu tài. Cờ hên nải, múa tỏi miền màn zieme nayz nìn bua laz xì hnăm cuối khé. Hnăng congz mài khzáng tài gang nhnáng zia anhz tháo nayz”

           Ziêm nhnáng 2007, quyaz đảng 500 ha lình tạp thây ziêm 3 xía; Chế Cu Nha bez tóng di tích danh thắng cấp kuaz cha. Tháo ỳ tzản tzèng Mù Cang Chải guyển hả mài paz lìn quyaz đảng 4.000 ha lình tạp thây. Cờ hên tìu sỉ tzùn búa múa tỏi miền màn xiêuz vuônz danh thắng, khoi quangz lình tạp thây Mù Cang Chải liều tzùn duấn tẩy pung khzáo làn miền ziêm nayz. Tìu sỉ tổ chức xan húng tzó danh thắng kuaz cha Lình tạp thây bez tìu tzính, cờ hên khzàm tìu sỉ vuồn hoá, ziều mảng còn ziều, tzíu pháng mình tài, tìu sỉ đái dù, coz dủn sái  duấn phính pẹ mìu miền nhây vuồn hoá hả tzấu pun coz làn khé laz xì ói. Khúng phún ziêm hnoi khoi uồn tuần vuồn hoá “ Blièo vèng chề hang” tháo yzf tzản, Mù Cang chải hả tzíppongz 6.000 luồn khé khzáo phún đảng tháo lỉu thóng blièo tzụa sẽ mài ponzg 10.000 luồn khé tháo thăm quan. Cú LươnG thị Xuyến, phó chủ tịch UBMM Mù cang chải pun hiuz:

          Băng; ‘ Liều coz làn khé tháo kếu Mù cang chải hnanưg ỳ hnoi, zia bua puột bez tzụ coiz thiuz tóng ziêm menh dểnh duổi, mayz tzấu mất coz tìu mài tzéng ziêm nayz’

          Tuần vuồn hoá danh thắng kuaz cha lình tạp thây Mù cang chải guyển lọ tzụ coz tìu sỉ vuồnhoá, zieuè mảng ziêm phai pung Yên Bái sanhz. Thóng blièo vèng chề hang bez tẩu khzáng liều Mù Cang Chải tzùn duấn tẩy pung, làn miền, coz nom khzáng phát héng, coz phính mienè tẩy hang nhây vuồn hoá dủôi..

                                      Bích Thuỷ- Chẻo Thu- Thu dịch