Mẳm hén: chàn Thái miền Sơn La nhây nhủng cờ nayz kuaz kềnh khuz

  Liều tzấu pến nayz nhủng cờ nayz kuaz bez 1 nhủng canh phái ( chàn Thái hểu tzấu bez hén) tziàng ziêm cờ hên suông đôz. Nayz nhủng canh khúng mài ziêm thóng lùng tùi blủng, ziêm lụa há tháo thziết há bua miền nhây hoi hòng hiáng. Ziêm coz nom zàng pịa thóng lùng tùi blủng tồng mài nayz nhủng canh. Múa tỏi tò danzg thuất pờ đống zàng liều huz duốn tzấu mẳm. Hayz hiáng tùi blủng thamz xính mài, tùi blủng tzộ bez mayz mài nayz nhủng canh. Hén tuz dáo dểng, liều gai vuôm líu bez tzọp kếu daoz, pun pịa ống íp. Cú Quàng Thị Cương, ziêm Lầu láng, phường Chiềng Lề, tồm plấu Sơn La bez miền lẩu lổng canh hén tzấu mẳm pun hiuz: Tấy daoz an pịa tzụ hỏ, mayz pun pờ lạ thamz daoz sẽ tzấu pun mẳm dài, tzộ daoz bez hén mayz tzụa.

“ Hít tzọp kếu daoz bez tzụ íp pongz 20 hoi tháo 1 há, mài nom tóng bez múa tỏi tồng tzọp kếu phàn tziu liều nhản, nhây bez sẽ mayz đang. Pun daoz tồng tzụ hỏ, thamz bez dài, tzộ bez tzấu pun mẳm puồng xui. Tzông pành 1 chan canh hén bez an 2 lúng daoz”.

Liều tzấu tuz mẳm hén đang khuz, coz nhủng tzụ mài liều tzọp bez phàn tziu, phún, tìu pẹ. Canh hén tzọp kếu daoz íp tuz 20 hoi tháo 1 há bez tò thuất tzọp kếu phàn tziu. Phàn tziu bez kênz coz nom tzụa xiz an pịa vuồm buối, hít mao bez huz thuất an nám, cát phái phai bez tzông muổn, phún mez đốp líu bez tzông muổn, lềm líu tzọp kếu tỏi kếu an 1 á tiuz pịa, thziêuz vuồn, an pịa ống cômz địp pongz 10 hoi bez nhản tuz. Cú Quàng Thị Cương pun hiuz thim:

“  Mẳm hén mảng tài an tuz tziàng hiáng, cômz địp. Hít nhản bez mảng tài tzoz thuất, an á mì chính bez nhản tuz ngay. Mẳm hén bez liều kuaz bỉe vuồn, oz tzệp, lài menh. Bua tồng mảng tài lổng cháo boz tzọp pịa líu bez thaoz tzụa tồng kềnh khuz”.

Hít tò mẳm hén thuất nhản, mẳm hén mài màu xiz, mài hén kếu phún, phàn tziu nhây khzía đang. Hít kuaz hàng tzang, bỉe vuồn kếu mẳm hén kềnh khuz. Tồng hangz thàm nhủng cờ nayz kuaz khờ lểnh, đảng vuaz múa tỏi tzấu mẳm hén liều nhản. Ỳ tzản, nayz mẳm hén hả pến chàn Thái miền tzấu liều tzíp khez, hầu chế quối. Mayz khúng hangz nải, mẳm hén hả mài ziêm coz pliào hòng phụ sú pun khez ziều diảo. Có Trần Thành, 1 làn khez ziêm Hà Nội pháo Sơn La pun hiuz:

“ Tài ziết dủn tuz nhản mẳm hén zia kềnh lác, kuaz kếu bỉe vuồn kềnh khuz. Zia mảng tài nhản nayz nhủng cờ nayz nhản bez mayz nhản háng tồng tuz. Zia tồng lẩu mái duốn nhản, tzùn pun hầu chế chuổng nhản”.

Chuổng kếu mẳm hén, chàn Thái miền Sơn La nhây coz nhủng dào suiz tuz tzùn ziêm nayz ziểm quýa vuaz ziểm miền. Mẳm hén nhây khzía đang tzấu pun bốm háng cào thim khuz, coz phính miền nhây tìu duổi vuồn hóa./.

 Làn miền plômz phàn tị haoz ziêm tẩy hang

   Khzuất sấy hô pháo ziêm tẩy hang Bắc Yên, mày phính pẹ mìu miền nhây vuồn hoá ziêm lồ hoi tày, ziêm hít xê phái, ông Súa hả lác muống phàn tị, ói pluômz phàn tị haoz kếu ói lả phàn tị. Hít tuz 15-16 nhnáng, ông Hờ A Súa hả plôm phàn tị kếu hài lả phàn tị zói ziêm láng. Can ông Súa: ói pluômz phàn tị haoz khù muống bez tzụ hộ tho khzía đaoz. Pluômz phàn tị kếu lả phàn tị mình kếu toỉ, lái nải tzụ tzấu khzàm tìu hnăng đếch tzáo pháo, pluômz phàn tị quỳn, puối gzáng, lả tzuổi, mình huất can 4 húng.. lềm hít lả tồng tzụ plômz phàn tị mayz tuz tình khzía:

            “Ziêm coz dủn lẩy họp phai bez mài miền muất sấy, coz chà tình zả hểu zia tháo pluômz lả phàn tị haoz. Hít pluômz bez tzụ hài tho khzía, tzụ soz khzía đô lỉu bez khzính màn mản pluômz pịa phàn tị. Plôm hnăng nải khzía phàn tị haoz khzính zuần”

            Hít hài pluômz phàn tị, ông Hờ A Súa pịa tháo Mường Giôn xía, Mường La guyển, Sơn La sanhz liều hộ chaoz tzấu phàn tị haoz quýa làn múa tỏi bez nghệ nhiền hài tzấu phàn tị, líu ông hả hộ tuz.

            “Mayz mài phàn tị haoz pulômz, zia nhây te tồng mayz hài pluômz kếu tồng mayz hài tzấu phàn tị haoz. Hnăng conzg mayz tzấu sẽ  mayz xiêuz vuônz tuz  phính miền nhây vuồn hoá, zia hnăm hnăng nải líu zia hả hộ làn ziều ông ziêm Mường La tzấu phàn tị haoz. Tài ziết dủn, zia hả hộ tuz coz tìu chaoz, zia tồng hả tzấu tuz nom phàn tị, nhây bez mayz kènh nhủn tuz. Zia hả anhz mình hộ tài nhể dủn, gang nải zia khzính tzấu tuz nom phàn tị haoz duổi kếu hít plôm khzính khù muống”.

            Phính pẹ mìu miền nhây phàn tị haoz mayz tan duổi bez hít pluômz bez kềnh khù muống. Phàn tị bez lổng haoz liều tzấu phàn tị, kếu lổng pơ mu điéng tzấu phàn tị xin. Tzoz 6 đồng haoz, ziệt đồng tzụ ziệt nom khốt liều khzía bui khzuất, ziêm coz đồng haoz nải tuz an ziệt nom phàn tị biệt. Tzấu phàn tị haoz khâuz tzấu lái nải hòng nhnàng ông Súa khúng tzấu tuz 10 lềnh nom phàn tị. Ỳ tzản, ziêm Bắc Yên guyển khúng mài 2-3 làn miền hài tzấu phàn tị, nhây bez ông Súa nhây phàn tị tzấu khzuất tuz múa tỏi mái thamz hảy.

            Hài plôm kếu lác phàn tị, ỳ hít ông Súa hả pến làn miền pluômz phàn tị khù muống hải ziêm láng, ziêm xía. Kếu nhniêuz hnăm puz vuônz phính pẹ mìu miền nhây phàn tị, tồng hnăng chaoz tzấu phàn tị, ông lẩu tzùn gziáo, lả phàn tị kếu lềm chaoz tzấu phàn tị pun háy làn miền ói hộ. Hnăng có Hờ A Sếnh, phó bí thư đoàn Hang Chú xía, Bắc Yên guyển  gang 1 nhnáng tuz ông Hờ A Súa tiaz khâuz gziáo, tháo ỳ tzản có Sếnh hả hài tho khzía, pluômz tuz khzàm tâuz khzía. Có Hờ A Sếnh congz:

            “ Zia sẽ lổng khzá hộ pluômz phàn tị, tzộ hải tzụ tuz ziệt puẩn. zia sẽ lổng khzá hộ 2-3 nhnnág khzính hài plôm, hài lả coz phàn tị kếu mình thính pez pluômz ziêm hít mài miền muất sấy”

                   Ông Hờ A Súa tuz múa tỏi miền màn ziêm tẩy hang Bắc Yên  pâyz hnăng ziệt tzùng tồm điéng  ziêm hít plômz phàn tị, lả phàn tị. Nhây bez kếu ông Súa, tzấu phàn tị kếu pluômz phàn tị kếu nhniêuz hnăm ói cáp puẩn puz vuônz tuz bua phính miền nhây vuồn hoá./.