Cần Dao dú hoẹn Định Hóa, slảnh Thái Nguyên mì tềnh 2.000 cần, mì dú khóp bại xạ chang hoẹn. Chang tỉ, mì lai dú bại xạ Phúc Chu, Bảo Linh, Quy Kỳ…Chang bại pi quá, pỉ noọng cần Dao dú bại tỉ fuông nẩy vận chướng chắp au sle đảy bại mòn đây pjòi chang tởi slổng ăn vằn tứ slửa khóa dân tộc, cằm phuối thâng bại cỏ lẻ... chang tỉ mì lẹ chỉn pền cần cải hẩư lủc báo cần Dao. 

Dú bản Làng Gầy, xạ Phúc Chu, hoẹn Định Hóa mì tềnh 60 lườn, chang tỉ mì fấn nọi nâng lẻ lườn cúa pỉ noọng cần Dao. Pỉ noọng dú nẩy vận chướng chắp au sle đảy mòn đây mjảc cúa dân tộc lầu. Chang bại lẹ lọc táp tởi cúa pỉ noọng cần Dao dú nẩy mì lẹ hội chỉn pền cần cải hẩư lủc báo cần Dao.

Lẻ lườn tặt bàn slớ họ, nhoòng pện lườn lùng Lý Văn Phương xường slì lẻ tỉ sle hết lẹ chỉn pền cần cải hẩư bại lủc lan chang họ pửa lưởc đảy pi bươn, đảy vằn ngám hảp. 2 lan cúa lùng Phương đảy hết lẹ chỉn pền cần cải pày nẩy đảy chỉn pền thắn táng căn. Cần nâng đảy chỉn 3 tâng, lẻ đảy mai ten khảu chang slư xéc cúa họ, nhằng cần nâng đảy chỉn 7 tâng, lẻ pjủc lừ đảy thâng pjọm nả chang bại pày hết lẹ cúa cần Dao chang bản cỏn. Vằn hết lẹ đảy lưởc ngám hảp xáu mỉnh khoăn cúa cần đảy chỉn pền cần cải. Nhằng slấy thâng hết lẹ đảy lườn lùng Phương xỉnh tứ slảnh Tuyên Quang mà. Lùng Lý Văn Phương dú bản Làng Gầy, xạ Phúc Chu, hoẹn Định Hóa hẩư chắc:

“Pỉ noọng cần Dao boong khỏi hết lẹ chỉn pền cần cải xáu ngầư slưởng lủc lan lầu mì lèng, hết kin đây mjảc”.

Cón nẩy, lẹ chỉn pền cần cải cúa pỉ noọng cần Dao đảy hết chang 3 cừn, 3 vằn. Nhằng lẹ chỉn pền cần cải cúa lườn lùng Phương tan đảy hết chang vằn nâng, cừn nâng. Nhoòng cà này, lai fấn chang pan lẹ đạ đảy hết tển pây sle ngám hảp xáu tởi slổng mấư. Fiểc hết bôm khẩu phjắc xỉnh khéc mà kin lụ bại mòn nắm cẩn diếu đai cụng đạ đảy tả pây sle đợ lẹo lai ngần chèn:

“Tỉ fuông xường slì slắng cạ, roọng riểc pỉ noọng cần Dao lồng lèng chướng chắp au sle vạ hết đây khửn bại mòn đây mjảc cúa dân tộc. Cà này pan lẹ đạ đảy hết tển pây sle pang hẩư pỉ noọng đợ lẹo lai slì giờ vạ chèn cúa”

Pửa thâng chồm lẹ chỉn pền cần cải cúa cần Dao, pỉ noọng xẹ đảy chồm pỉ noọng cần Dao dú nẩy xày căn mủa vạ đảy tỉnh heng pí lè lắt lí, nim van. Pỉ noọng mủa mì bảt thâng hạng kỉ tiểng đồng hồ, pan lẹ mì chăn lai cần thâng chồm, thâng tỉnh...Pỉ noọng cần dao dú nẩy lẻ cần Dao Cóc Mùn nhoòng pện lẹ chỉn pền cần cải cụng mì lai mòn táng xáu bại cáng Dao đai chang slảnh. Slấy Linh Văn Phú, lẻ pỏ slấy cải dú xạ Hùng Lợi, hoẹn Yên Sơn, slảnh Tuyên Quang, xường slì đảy xỉnh thâng hoẹn Định Hóa sle hết lẹ, hẩư chắc :

  "Cần Dao Cóc Mùn boong khỏi hết lẹ chỉn pền cần cải mì lai mòn táng xáu cần Dao đỏ lẻ mọi pày hết lẹ tan chỉn hẩư cần nâng thâng 2 cần, chỉn hẩư khửn 3 tâng, 7 tâng vạ nắm bảt đeo chỉn hẩư lai cần tồng bại cáng Dao đai".

Chang nẳm slưởng cúa cần Dao, cần đạ đảy chỉn pền cần cải chắng chử lẻ cần chắc bại tảo lị chang tởi slổng vạ chắng đảy chỉn lẻ lủc lan cúa Bàn Vương. Nhoòng pện lẹ chỉn pền cần cải lẻ lẹ nâng nắm sliểu đảy chang tởi slổng cúa pỉ noọng cần Dao vạ đảy táp au sle tứ tởi nẩy thâng tởi lăng… Pí Hoàng Thị Ngà, cần hết cốc phòng Văn hóa Thông tin hoẹn Định Hóa hẩư cạ:

''Slì tó nả, hoẹn Định Hóa xẹ lồng lèng hết đây them fiểc chướng chắp bại mòn đây pjòi cúa bại dân tộc, chang tỉ mì lẹ chỉn pền cần cải cúa cần Dao. Vạ lồng lèng cạ hẩư lai cần chắc thâng mòn pèng quỷ cúa tằng nặm mường cáp xáu Đề án có pền bản tỏn lẳp khéc thâng lỉn liểu dương chồm dú hoẹn Định Hóa".

Xáu bại mòn đây pjòi tan mì pện nẩy, lẹ chỉn pền cần cải cúa pỉ noọng cần Dao dú hoẹn Định Hóa tan phuối vạ dú tằng slảnh Thái Nguyên đạ đảy chỉn lẻ mòn pèng quỷ cúa tằng nặm mường. Lai nghệ nhân cần Dao chắc hết làu bại lẹ lọc đạ đảy nặm mường tả slống chỉa on, bằng on...lụ đảy chỉn lẻ cần đảy slứn điếp dú búng pỉ noọng dân tộc nọi cần chang lai pi liển. Bại mòn nẩy hẩư hăn Nhà nước đạ ngòi dỏm chăn đây thâng fiểc chướng chắp au sle bại mòn đây pjòi táp tởi cúa tứng dân tộc, cọp fấn hết pjòi them bại mòn đây pjòi táp tởi cúa 54 dân tộc pỉ noọng chang tằng nặm mường.

NGHI LỄ CẤP SẮC CỦA NGƯỜI DAO Ở HUYỆN ĐỊNH HÓA, TỈNH THÁI NGUYÊN

Người Dao ở huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên có trên 2.000 người, sinh sống rải rác ở tất cả các xã nhưng tập trung nhiều ở Phúc Chu,  Bảo Linh, Quy Kỳ… Những năm qua, cộng đồng dân tộc Dao ở các địa phương này vẫn lưu giữ khá tốt những nét truyền thống văn hóa trong đời sống hàng ngày từ trang phục, ngôn ngữ đến các phong tục tập quán, trong đó có nghi lễ cấp sắc.

Thôn Làng Gầy, xã Phúc Chu huyện Định Hóa có hơn 60 hộ dân, trong đó có 1/3 số hộ là người Dao. Bà con ở đây rất xem trọng việc giữ gìn truyền thống văn hóa. Trong số các nghi lễ tín ngưỡng truyền thống của người Dao ở đây, đầu tiên phải nhắc đến lễ cấp sắc cho nam giới.

Là gia đình đặt bàn thờ tổ của dòng họ nên nhà ông Lý Văn Phương luôn là nơi tổ chức lễ cấp sắc cho con cháu trong dòng họ khi chọn được thời điểm phù hợp. Hai người cháu của ông Phương được cấp sắc lần này có sự khác nhau về thứ bậc. Một người được cấp 3 đèn, nghĩa có tên âm trong gia phả dòng họ. Còn người này được cấp lên bậc 7 đèn, nghĩa là sau này có thể tham gia vào các công việc tín ngưỡng tâm linh của người Dao trong cộng đồng. Ngày tổ chức được chọn rất kỹ cho hợp với tuổi người thụ lễ. Còn các thầy chủ trì nghi lễ được gia đình ông Phương mời về từ bên tỉnh Tuyên Quang. Ông Lý Hồng Phương, Thôn Làng Gầy, xã Phúc Chu, Định Hóa chia sẻ: 

“Bà con người Dao chúng tôi tổ chức lễ cấp sắc với mong muốn được mạnh khỏe, làm ăn phát triển”.

Trước đây, người Dao thường làm lễ cấp sắc kéo dài khoảng 3 ngày 3 đêm. Còn lễ cấp sắc ở gia đình ông Phương chỉ diễn ra trong 1 ngày 1 đêm. Bởi nay, các bước thủ tục của nghi lễ đã rút gọn hơn để phù hợp với đời sống mới. Việc tổ chức ăn uống linh đình, mời nhiều khách hoặc các thủ tục không cần thiết cũng được loại bỏ để bớt tốn kém:

“Địa phương thường xuyên tuyên truyền vận động người Dao hãy giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc mình. Mặc dù các bước đủ thời gian và có lược bỏ nên giúp người dân giảm bớt được tủ tục, thời gian và vật chất”.

Tham dự một lễ cấp sắc, người ta còn thấy các điệu nhảy diễn liên tục và tiếng kèn pí lè được tấu lên thường xuyên. Các điệu múa có thể kéo dài hàng giờ, thu hút nhiều người cùng tham gia chứng kiến… Bà con ở đây thuộc nhóm Dao Cóc Mùn nên nghi lễ cấp sắc cũng có một số điểm khác so với các nhóm Dao khác trong tỉnh. Ông Linh Văn Phú, thầy cúng bậc cao đến từ xã Hùng Lợi, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang, người thường xuyên được mời chủ trì các nghi lễ cấp sắc ở huyện Định Hóa cho biết:

  "Người Dao Cóc Mùn chúng tôi cấp sắc khác người Dao đỏ là mõi lần chỉ cấp cho từ 1 – 2 người, cấp 3 đèn, 7 đèn và không cấp cùng lúc cho cả chục người như các nhóm Dao khác".

Người Dao quan niệm, người đã trải qua lễ cấp sắc mới có tâm, có đức, mới biết lẽ phải ở cuộc sống và mới được công nhận là con cháu của Bàn Vương. Chính vì vậy mà lễ cấp sắc là nghi lễ truyền thống, đánh dấu sự kiện trọng đại trong cuộc đời mỗi người đàn ông dân tộc Dao… Bà Hoàng Thị Ngà, Trưởng phòng Văn hóa Thông tin huyện Định Hóa khẳng định:

"Thời gian tới huyện Định Hóa tiếp tục thực hiện công tác bảo tồn các nét văn hóa, trong đó có nghi lễ cấp sắc của người Dao. Tuyên truyền quảng bá các giá trị phi vật thể Quốc gia của lễ cấp cấp sắc gắn với Đề án phát triển du lịch cộng đồng huyện Định Hóa".

Với những nét độc đáo riêng có như vậy, lễ cấp sắc của người Dao ở Định Hóa nói riêng và ở Thái Nguyên nói chung đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Nhiều nghệ nhân người Dao nắm vững các bí quyết, kỹ năng thực hành phong tục tập quán được trao tặng danh hiệu vinh dự Nhà nước hoặc được công nhận là người có uy tín vùng dân tộc thiểu số trong nhiều năm liên tục. Những điều này cho thấy sự quan tâm bảo tồn và khích lệ của Nhà nước đối với các nét đẹp trong văn hóa truyền thống của mỗi dân tộc, góp phần làm phong phú thêm tinh hoa truyền thống của cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam.