Bha nụ boọng gợp chr’nắp liêm ặt ch’ngai cóh cr’loọng da ding, vêy đhanuôr bơơn lêy xoọc lướt bhrợ ha rêê tơợ c’xêê 7/2006. Pu Sam Cap ắt đhị dal mơ 1.300 - 1.700m ting lêy lâng đác biển, đhanuôr cóh vel đông moon cơnh mưy râu cr’van chr’nắp âng a’bhưy a’lụ t’váih đoọng. Lấh mơ, ting cơnh bấc ngai xay moon, Pu Sam Cap cung cơnh đợ boọng gợp ơy ta bơơn lêy cơnh: boọng gợp Phong Nha - Kẻ Bàng (Quảng Bình); boọng gợp Thiên Đường (Quảng Ninh); boọng gợp Hương Tích (Hà Nội)... Anoo Lê Văn Tranh, cán bộ Sở Văn hoá, Thể thao lâng Du lịch tỉnh Lai Châu đoọng năl:“Bha nụ boọng gợp Pu Sam Cap tơợ thành phố Lai Châu lướt mơ 6km, truíh c’lâng tơợ thành phố lướt chr’hoong Sìn Hồ. Pu Sam Cap ting cơnh p’rá Thái moon nắc đoo da ding 3 bêệ, nắc 3 da ding ặt t’gơn đh’rứah. Ooy đây, vêy 3 boọng gợp ga mắc, nắc zâp boọng Thiên Đường, Thiên Môn lâng Thuỷ Tinh. Xọoc đâu, Lai Châu xoọc bhrợ pa dưr du lịch đhị 2 boọng gợp Thiên Môn lâng Thiên Đường”.

Đhị dứp dzung da ding, ting bha nơợc đhêl lướt dzoọc mơ bơr pêê ha riêng mét nắc đhị p’loọng moót ooy boọng gợp Thiên Môn, đhị lướt moót tr’nơợp truíh c’lâng chấc lêy năl cóh Pu Sam Cap. Dzoọng đhị p’loọng nâu lêy cóh dứp, ta mooi nắc vêy bơơn lêy đợ râu chr’nắp liêm âng mưy boọng gợp đhộ liêm. Dzoọng cóh cr’loọng gợp Thiên Môn, ta mooi cơnh ngoọ lướt moót ooy đợ tác phẩm nghệ thuật pr’hay liêm âng a’bhưy a’lụ t’váih đoọng.

Zâp c’cọ đhêl ặt váih cóh boọng gợp lêy cơnh crâng da ding Tây Bắc bhrợ k’tứi. Ting lêy đhị ặt dzoọng âng zâp ta mooi, nắc đợ c’cọ đhêl nâu vêy cơnh lalay.

Đhị bha lâng âng boọng gợp nâu nắc bhứah liêm, tước 6.000 mét vuông, cóh nền gợp nâu clung liêm pa zưm lâng đợ đhị a’bóc đác ga mắc k’tứi bấc cơnh. Lấh mơ, đhị pr’lứch boọng gợp nâu nắc lêy ma bhưy chr’nắp lấh mơ, cơnh mưy cung điện lâng đợ c’cọ đhêl tr’clá liêm, tước bơr pêê cha nặc ga vặt. Anoo Tranh đoọng năl: “Boọng gợp Thiên Môn dưr váih ty liêm. Cr’chăl nâu, vêy ta bhrợ t’mêê xoọc ooy cr’chăl bhrợ pa liêm. Cóh cr’loọng gợp bhứah, choom mơ lấh kr’bhâu cha nặc moót ặt. Cóh piing nắc đhị dal bhlâng mơ 50 - 50m. Ooy đâu, vêy đợ c’cọ đhêl liêm chr’nắp bhlâng”.

Dưr glúh đắh boọng gợp Thiên Môn nắc lêy lướt ting c’lâng chô tước boọng gợp Thiên Đường, đhị ta moon cơnh đhị liêm pr’hay bhlâng, n’jứah nga ngoọp, n’jứah ma bhưy chr’nắp, crêê cơnh pr’đợc âng đoo nắc Thiên Đường. Đhị đăn p’loọng lêy moót, ta mooi nắc vêy bơơn lêy mưy c’cộ đhêl ga mắc ting cơnh pr’dzoọng âng mưy p’nong sư tử đhêl tớt k’rơ nhâm.

Dzoọng cóh dứp nền gợp nâu nắc lêy cóh piing c’jựch lêy râu ga mắc bhứah âng boọng gợp nâu. Cóh cr’loọng gợp bhứah dal, cơnh mưy p’ngan vil ga mắc xoọc bh’rập đợc. Lướt moót đhộ lấh cóh cr’loọng, ta mooi ting c’jựch lêy lâng đợ râu âng a’bhưy a’lụ bhrợ t’váih đoọng. Tơợ piing boọng gợp nâu, đợ c’cọ đhêl bhrợ t’váih cơnh mưy giàn pô lâng zâp cơnh pr’hoọm pr’dzoọng. Cóh ch’ngai, mưy c’cộ đhêl cơnh t’noọl thuỷ tinh ga măc, vêy pr’chăm, ta boọc bhrợ lâng tr’pang têy âng zâp apêê nghệ nhân. Cóh cr’loọng gợp dzợ vêy mưy a’bóc đác cha ngaách, vêy t’noọl tháp ngọc n’léh đhị m’pâng. Ting cơnh zâp chuyên gia lêy cha mêết, lâng zâp c’cọ đhêl ặt t’gơn đh’rứah nâu nắc ta bhrợ cr’chăl đâu đenh k’ực c’moo. Lấh mơ, pr’ắt tr’mung âng đhanuôr k’coong ch’ngai Tây Bắc cơnh bơơn bhrợ p’cắh liêm zâp cóh cr’loọng gợp Thiên Đường.

Cóh piing da ding nắc đợ c’cọ đhêl ra pặ váih zâp lang, cơnh đợ bha nơợc ruộng xoọc hân noo ha roo đoọm rơợc liêm, cóh dứp da ding lâng đhị nền gợp nâu nắc đợ c’cọ đhêl k’tứi t’mêê váih, vêy đoo cơnh pr’dzoọng âng mưy manứih pa bhrợ zay ta bách lâng bhiệc bhrợ ha rêê ruộng. T’coóh Đỗ Đức Thành, cóh thành phố Lai Châu đoọng năl: “Zâp boọng gợp vêy mưy cơnh liêm chr’nắp lalay. Lấh mơ chr’nắp đắh văn hoá, đhị dưr váih âng zâp boọng gợp cung nắc mưy c’léh c’năl âng bh’rợ, đhị ặt ma mung âng đhanuôr cóh vel đông tơợ đenh đươnh. Bha nụ boọng gợp Pu Sam Cap cơnh mưy râu g’roong bhrợ p’têết âng da ding Hoàng Liên Sơn đoọng cha groong zư thành phố Lai Châu”.

Đh’rứah lâng boọng gợp Thiên Môn, Thiên Đường dzợ vêy boọng gợp Thuỷ Tinh. Hân đhơ cơnh đêếc, boọng gợp Thuỷ Tinh cắh ơy ta moót lêy lâng đoọng moót bhrợ tu đhị boọng nâu lướt zr’nắh k’đhạp, ặt ch’ngai dal cóh cr’loọng boọng gợp Pu Sam Cap.

Đhanuôr vel đông moon Thuỷ Tinh cung liêm chr’nắp cơnh boọng gợp Thiên Đường. Xoọc bêl đương boọng gợp Thuỷ Tinh vêy ta bhrợ pa liêm, choom lêy chi ớh, nắc ta mooi choom lêy chô chi ơh đợ đhị boọng gợp ơy bấc ngai năl lâng pấh lêy đhị bha nụ boọng gợp Pu Sam Cap. Bấc râu chr’nắp pr’hay âng bha nụ “Đệ nhất Tây Bắc động” xoọc ặt đương đợ apêê chắp kiêng chô lêy năl đhị đâu./.

Khám phá quần thể “Đệ nhất Tây Bắc động” Pu Sam Cap

Pu Sam Cap là quần thể hang động nổi tiếng của tỉnh Lai Châu. Nơi đây được mệnh danh là “Tây Bắc đệ nhất động”, với hơn 10 hang động lớn, nhỏ, trong đó, có 3 hang động chính, gồm: Thiên Môn, Thiên Đường và Thủy Tinh. Pu Sam Cap chứa đựng vẻ đẹp nguyên sơ, huyền bí và đặc biệt hấp dẫn những người đam mê khám phá, chinh phục thiên nhiên.

Quần thể hang động kỳ vĩ nằm sâu trong lòng núi, được người dân địa phương phát hiện khi đi phát nương từ tháng 07/2006. Pu Sam Cap nằm ở độ cao từ 1.300 – 1.700m so với mực nước biển, được người dân địa phương ví như một kho báu tuyệt phẩm, một sản phẩm hoàn mỹ của thiên nhiên. Thậm chí, theo nhiều đánh giá, Pu Sam Cap không thua kém những hang động đã được khám phá, như: động Phong Nha – Kẻ Bàng (Quảng Bình); động Thiên Đường (Quảng Ninh); động Hương Tích (Hà Nội)…  Anh Lê Văn Tranh, cán bộ Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lai Châu, giới thiệu: "Quần thể danh thắng hang động Pu Sam Cap cách thành phố Lai Châu 6km, trên đường từ thành phố đi huyện Sìn Hồ. Pu Sam Cap theo tiếng Thái có nghĩa là núi 3 hòn, tức là 3 hòn núi chồng lên nhau. Trong đó, có 3 hệ thống hang lớn, là các hang: Thiên Đường, Thiên Môn và Thủy Tinh. Hiện tại, Lai Châu đang khai thác du lịch tại 2 hang Thiên Môn và Thiên Đường."

Từ dưới chân núi, theo bậc đá đi lên vài trăm mét là cửa động Thiên Môn, điểm đầu tiên trong hành trình khám phá Pu Sam Cap. Đứng trên vòm cửa động nhìn xuống, du khách sẽ cảm nhận được vẻ hoang sơ và huyền bí của 1 hang động sâu hun hút. Đứng trong lòng động Thiên Môn, du khách như bước vào một thế giới của những tác phẩm nghệ thuật sống động mà thiên nhiên đã dựng lên.

Các cột nhũ thạch từ trên trần hang rủ xuống và từ dưới lòng đất đâm lên, trập trùng như khung cảnh núi rừng Tây Bắc thu nhỏ. Tùy vào trí tưởng tượng của mỗi du khách, những cột nhũ lại mang những hình thù khác nhau.

Trung tâm động là một vòm hang cao, rộng, với diện tích lên tới 6.000m2, mặt nền hang tương đối bằng phẳng xen kẽ với những vực nước lớn nhỏ khác nhau. Đặc biệt, ở phía cuối động, khung cảnh nguy nga, lộng lẫy như một cung điện với những cột nhũ óng ánh vài người ôm. Anh Tranh cho biết: "Hang Thiên Môn có các cấu tạo địa chất khá cũ. Bên cạnh đó, cũng có những kiến tạo địa chất mới vẫn đang trong quá trình hình thành. Lòng hang rộng, có thể chứa được khoảng vài nghìn người. Trần hang chỗ cao nhất khoảng 50 – 60m. Trong đó, có những cột nhũ rất độc đáo."

Rời động Thiên Môn là cung đường dẫn đến động Thiên Đường, điểm thứ 2 của quần thể danh lam thắng cảnh Pu Sam Cap. Động Thiên Đường được ví như cõi bồng lai tiên cảnh, vừa tĩnh mịch, vừa huyền bí, đúng như tên gọi Thiên Đường. Ngay gần cửa động, hình ảnh đầu tiên du khách bắt gặp là 1 khối nhũ đá mang dáng hình 1 con sư tử đá với dáng ngồi oai vệ.

Đứng dưới nền động nhìn lên, sẽ có cảm giác ngỡ ngàng trước khoảng không gian vô cùng lớn bên trong. Vòm hang cao, rộng, như 1 chiếc bát tròn khổng lồ đang úp xuống. Càng đi sâu vào trong động, du khách càng bất ngờ với những tuyệt tác của thiên nhiên. Từ trần hang, những dòng nhũ đá rủ xuống như 1 giàn hoa với hình thù kỳ thú, huyền ảo, đầy màu sắc. Phía xa, 1 cột nhũ đá như cột thủy tinh sừng sững, hoa văn tự nhiên, tinh xảo, được chạm khắc bởi bàn tay điêu luyện của các nghệ nhân. Trong lòng hang còn có 1 hồ nước trong vắt, giữa hồ là cột tháp ngọc nổi bật, được tạo thành từ các lớp nhũ đá cao. Theo các nhà nghiên cứu, với các lớp nhũ chồng lớp lên nhau qua kiến tạo địa chất, khoảng thời gian tạo thành hình cột đá tính đến nay là hàng triệu năm. Đặc biệt, cuộc sống của bà con vùng cao Tây Bắc như được tái hiện đầy sinh động trong động Thiên Đường.

Phía trên vách núi là những nhũ đã xếp thành từng tầng, như những thửa ruộng bậc thang lấp lánh ánh vàng đang vào vụ lúa chín, phía dưới chân núi và nền động là những cột nhũ nhỏ mới hình thành, có hình dáng như những người nông dân chăm chỉ, cần mẫn với việc đồng áng. Ông Đỗ Đức Thành, ở thành phố Lai Châu, cho biết: "Mỗi hang động có một vẻ đẹp riêng. Ngoài giá trị về văn hóa, ý nghĩa, xuất xứ của mỗi hang động cũng là 1 chứng tích của hoạt động, không gian sống của người bản địa từ lâu đời. Quần thể Pu Sam Cap như một lá chắn nối liền với dãy Hoàng Liên Sơn để bao bọc thành phố Lai Châu."

Cùng với động Thiên Môn, Thiên Đường còn có động Thủy Tinh. Tuy nhiên, động Thủy Tinh vẫn chưa được khám phá và đưa vào khai thác do địa hình tiếp cận động khá hiểm trở, nằm cheo leo trên nền cao của hệ thống hang động Pu Sam Cáp.

Người dân địa phương cho rằng động Thủy Tinh có lẽ đẹp không kém động Thiên Đường. Trong khi chờ đợi động Thủy Tinh được khám phá, du khách hoàn toàn có thể chinh phục những hang động đã được biết đến của quần thể Pu Sam Cap. Nhiều điều thú vị, bí ấn của quần thể “Đệ nhất Tây Bắc động” đang chờ những người đam mê hang động khám phá./.