Lứch c’xêê 12 âm lịch, bêl plêệng k’tiếc xoọc têêm ngăn, zâp ngai cóh vel Tân Hoá r’rộ r’răm ra văng hơnh déh Tết. R’rộ r’răm lấh mơ nắc đợ pr’loọng đông bhrợ homestay, ra văng hơnh déh ta mooi pấh chi ớh. Xang 3 c’xêê đhêy hân noo ha ọt, príh doóh pa liêm xang túh bhlong, zâp ngai đông zêng ma dzụt pa liêm, chóh cớ pô, bhrợ pa liêm g’roong, hơnh déh ta mooi chô cớ ooy Tân Hoá. T’coóh Trương Xuân Dương cóh vel 1 - Yên Thọ, chr’val Tân Hoá, chr’hoong Minh Hoá, tỉnh Quảng Bình moon, tơợ bêl bhrợ homestay, pr’loọng đông t’coóh zâp c’xêê vêy zên pa chô mơ 7 tước 10 ực đồng: “Tơợ t’ngay 20 c’xêê 12 âm, bhr’lậ pa liêm đông xang, chóh pô tước đhị p’loọng homestay. Ta mooi lướt chi ớt tất Tết nắc ahêê lêy ra văng đoọng cha Tết lâng apêê”.

Vel Tân Hoá ắt đhị m’pâng da ding đhêl vôi, vêy bấc boọng gơợp váih đenh k’ực c’moo. Da ding đhêl ca câp cóh Tân Hoá lâng bấc boọng gợp cơnh: Boọng gợp xong đông, boọng gợp a’đhôr, boọng gợp Tụng, Tú Làn... bhrợ pa dưr râu chr’nắp k’rơ đắh du lịch sinh thái lâng du lịch boọng gợp. Bêl ahay, cóh đâu crâng k’coong vêy bấc râu n’loong ga mắc chr’nắp, lâng bấc râu tơơm zanươu. Xoọc đâu, ting t’ngay ting k’xịa pay crâng, hân đhơ cơnh đêếc cung dzợ bơơn đhanuôr zư đợc đợ đhị đhăm crâng laliêm, nắc Tân Hoá cung dzợ zư đợc râu liêm chr’nắp cơnh ahay, t’pấh ta mooi chô lêy. Chr’nắp lấh mơ nắc đhăm crâng Cồn Lim bơơn pr’loọng đông t’coóh Trương Quốc Đô cóh vel 5 - Yên Thọ t’bhlâng k’đợơng lêy. T’coóh Đô moon, a’đay p’nar k’căn k’conh tơợ p’niên, dưr ga mắc liêm tu váih crâng lâng crâng băn zư t’coóh váih manứih k’rơ liêm cơnh xoọc đâu. Bêl ahay, t’coóh cung ơy ta luôn bhrợ pa dưr crâng ting cơnh râu k’đươi moon âng hợp tác xã, bhrợ n’loong lâng ting tr’pác bhrợ đông. Tước c’moo 1993, bêl Nhà nước vêl c’lâng xa nay pa chô đoọng k’tiếc, đoọng crâng ha đhanuôr k’đhợơng lêy, t’coóh Đô ting độp pay k’đhợơng lêy k’noọ 20 hécta. Tơợ đêếc, t’coóh Đô lêy crâng h’lêệm cơnh mưy pr’zợc chr’nắp liêm âng đay. K’zệt c’moo đâu, đhị tr’pang têy zư lêy âng t’coóh, crâng h’lêệm ting t’ngay ting t’viêng liêm. Nâu cơy, cóh zr’lụ crâng Cồn Lim, bấc tơơm h’lêệm ga mắc liêm lấh k’ha riêng c’moo, chr’nắp k’tỷ đồng. T’coóh Trương Quốc Đô moon, hân đhơ đha rứt nắc cung t’bhlâng zư lêy đợ crâng h’lêệm cơnh mưy râu “pr’đươi cr’van” âng đay: “Acu zư lêy crâng đoọng ha y chroo pa chô cớ ooy k’tiếc k’ruung, zư lêy đoọng ha y chroo đươi, ha dang cắh zư nắc cắh dzợ váih. Zư lêy crâng h’lêệm bấc bêl cung lưm zr’nắh, k’rang k’pân. Đợ apêê bhrợ n’loong cung buôn tr’vay lâng cu”.

Cắh mưy t’coóh Đô, bấc đhanuôr Tân Hoá bêl ahay bhrợ pa hư crâng nắc xoọc đâu váih đợ apêê k’đhợơng lêy crâng rơợng nhâm. Xọoc đâu, bêl moót ooy crâng Tú Làn - Tân Hoá doọ dzợ vêy bơơn lêy đhanuôr lướt bhrợ n’loong cắh liêm crêê cơnh ahay. Đợ apêê pân jứih bêl ahay ặt ma mung g’nưm ooy bhiệc p’penh, bơơn a’xiu, bhrợ n’loong cắh cậ pa hư crâng... nắc xoọc đâu zêng váih đợ apêê zư lêy crâng liêm choom, ting plăm chơớih đợ đoong n’loong, đợ r’réh răng ta lơi cóh crâng.

Tân Hoá vêy bấc boọng gợp nắc bêl túh bhlong, đác cắh đấh hooi, bhrợ bấc zr’nắh k’đhạp đắh bh’rợ tr’nêng lâng pr’ắt tr’mung âng đhanuôr. Hân đhơ cơnh đêếc, đhanuôr Tân Hoá cắh ha mơ lơi jợ vel đông, t’bhlâng ặt pa zưm đh’rứah lâng túh. Xang zâp g’lúh túh ga mắc bhlâng c’moo 2010 lâng c’moo 2011, đhanuôr chr’val Tân Hoá vêy cr’noọ lêy bhrợ ra cít phao “ma mung đh’rứah lâng túh”. Ra kit phao nâu ta bhrợ lâng k’dâng 20 tước 30 bêệ thùng phuy ga mắc, pa zưm bhrợ váih ra kít. Bêl đác dưr nong, ra kít nâu ting dưr dơng. R’dợ đhanuôr ting bhrợ pa liêm tơợ ra cít dơng bhrợ váih đợ đông dơng, váih chr’tốp, z’đêr g’đel boo p’răng. Đông dơng nâu vêy ta zư nhâm mâng lâng 4 t’noọl đông, apêê cóh pr’loọng đông ắt ma mung cóh đông dơng nâu bêl boo túh. Tước đâu, chr’val Tân Hoá vêy k’noọ 620 đhr’nông đông dơng, têêm ngăn 100% zâp pr’loọng vêy choom ặt ma mung têêm ngăn đh’rứah lâng túh. K’noọ 620 đhr’nông đông dơng nâu bơơn zâp tổ chức, cha nặc manứih zooi đoọng 100% zên zooi đhanuôr bhrợ pa dưr.

Bêl đhanuôr ắt ma mung zr’nưm têêm ngăn cóh đông phao, Tân Hoá p’ghít lêy tước bhiệc pa dưr pa xớc bh’rợ vel bhươl du lịch ặt ma mung liêm choom lâng plêệng k’tiếc, âng đơơng zâp râu chr’nắp liêm ha du lịch tơợ homestay, ting lêy bh’rợ bhrợ ha rêê đhuốch, ôộm cha đhị đông đhanuôr, đhị đợc pa câl pr’đươi lưu niệm lâng zâp dịch vụ lơơng đoọng ha ta mooi pấh lêy chi ớh. Tân Hoá cung bơơn k’rong bhrợ liêm choom đắh bh’rợ p’cắh c’léh bh’rợ đhị bhiệc xay moon ooy đắh Tú Làn, Tân Hoá. Zâp bộ phim chr’nắp cung vêy bấc ta quay đhị Tân Hoá cơnh “Kong: Skull Island”, “Người Bất Tử”, “Truyền thuyết về Qúan Tiên”...

Đhị lalua lêy pr’hay chr’nắp cóh Tân Hoá, p’cắh mặt Cục Du lịch Quốc gia ơy k’đươi moon Tân Hoá ting pấh ch’ner “Best Tourism Villages” âng UNWTO.

Lứch c’moo 2023, bh’rợ vel bhươl du lịch ặt ma mung liêm choom lâng đhr’năng plêệng k’tiếc cóh Tân Hoá, tỉnh Quảng Bình, nắc mưy vel đhị đâu a’năm cóh Việt Nam đh’rứah lâng bấc vel bhươl lơơng cóh bha lang k’tiếc bơơn UNWTO moon nắc vel bhươl du lịch liêm pr’hay bhlâng cóh bha lang k’tiếc.

Tết c’moo đâu nắc Tết tr’nơợp zâp ngai coh vel đông Tân Hoá hơnh déh Tết đhị pr’ắt bh’rợ “vel bhươl du lịch liêm pr’hay bhlâng bha lang k’tiếc”. Ta mooi pấh chi ớh ha pruốt cóh Tân Hoá bấc lấh mơ. T’coóh Trương Văn Bài, cóh vel 2 - Yên Thọ, chr’val Tân Hoá, chr’hoong Minh Hoá, tỉnh Quảng Bình đoọng năl, đhanuôr cóh vel đông Tân Hoá cung lêy ra văng đợ bêl ch’na cha t’ngay Tết liêm zâp lấh mơ đoọng hơnh déh ta mooi: “Đông xang lêy príh doóh pa liêm, bhr’lậ pa liêm đông xang. Tu c’moo n’nắc ahay túh dzoọc cóh đông nắc lêy dzụt pa liêm, sơn pa liêm cớ. Ngai đông vêy pr’đơợ, tơơm cha năm zâp râu nắc zêng lêy bhrợ pa liêm. C’moo đâu ha dang vêy apêê ting pấh chi ớh tết nắc ahêê cha ha cơnh đoọng apêê ting cha cơnh đêếc. Lấh mơ, dzợ vêy bánh mứt lâng bấc râu lơơng đoọng hơnh déh ta mooi, moon zr’nưm lêy bhrợ liêm ta níh, ta mooi pấh chi ớh yêm loom, bhui har”.

Chô ooy Tân Hoá, vel bhươl du lịch liêm pr’hay bhlâng cóh bha lang k’tiếc bêl hân noo ha pruốt nâu, ta mooi nắc kiêng ặt xơợng lâng đợ pr’hát xa nưl pr’hay cơnh hò thuốc cá, hát bha dơng....

Bhiệc Tân Hoá bơơn ch’ner chr’nắp tơợ mưy tổ chức du lịch ma bhưy chr’nắp âng bha lâng k’tiếc ơy bhrợ pr’đơợ đoọng Tân Hoá dưr k’rơ, ting bhr’dzang váih đhị bha lâng du lịch zr’lụ Tây Bắc tỉnh Quảng Bình. T’coóh Hồ An Phong, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Bình đoọng năl, Tân Hoá nắc đấh váih đhị tr’ang liêm đắh du lịch zr’lụ Tây Bắc tỉnh Quảng Bình cóh ha y chroo lâng nắc pr’đơợ chr’nắp đoọng pa dưr pa xớc du lịch vel bhươl đhị zâp vel đông đăn đâu: “Vel bhươl nâu vêy bấc râu liêm pr’hay, bhrợ ha pêê pấh lêy ting hâng hơnh, tước đâu vêy bấc râu chr’nắp liêm ma váih pr’hay bhlâng. Hân đhơ cơnh đêếc, choom moon cung lêy pa dưr pa xớc đoọng bhrợ pa dưr mưy dịch vụ, n’jứah zư lêy râu chr’nắp liêm vel bhươl Việt Nam, hân đhơ cơnh đêếc cung vêy dịch vụ tơợ internet tước vệ sinh môi trường, dịch vụ lơơng”.

Tết nâu, ha dang chô tước ooy vel Tân Hoá, chr’hoong Minh Hoá, tỉnh Quảng Bình, ahêê vêy bơơn lêy đợ đhr’nông đông xây, cha tốp ngói nhâm mâng pa zưm lâng đợ đhr’nông đông 2 tầng ga mắc liêm xăl đợ đhr’nông đông cơnh ty ahay. Đợ đhr’nông trường bhrợ pa dưr bấc tầng, bhứah liêm lấh. C’lâng c’tốch, trường học bhứah liêm lấh; pr’ắt tr’mung đhanuôr k’bhộ ngăn lấh lâng đợ apêê p’niên manứih Nguồn cóh vel Tân Hoá vêy mưy pr’ắt tr’mung liêm choom lấh mơ ooy ha y chroo./.

Tết ở Làng du lịch tốt nhất thế giới

Cuối năm 2023, tại Samarkand, Uzbekistan, Tổ chức Du lịch Thế giới đã vinh danh Tân Hóa, huyện Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình là Làng du lịch tốt nhất thế giới. Đây là làng duy nhất của Việt Nam được tổ chức này bầu chọn trong danh sách 260 làng đến từ 60 quốc gia tham gia dự giải năm 2023. Tết năm nay là Tết đầu tiên, người dân Tân Hóa đón Tết với danh hiệu quý giá này.

Cuối tháng Chạp, khi tiết trời vừa ấm lên, cả làng Tân Hóa đã chộn rộn đón Tết. Nhộn nhịp nhất là những gia đình kinh doanh homstay, chuẩn bị đón khách du lịch. Qua 3 tháng nghỉ đông, dọn dẹp sau lụt, nhà nào cũng lau chùi, trồng lại luống hoa, tỉa lại bờ rào, niềm nở đón khách quay lại với Tân Hóa. Ông Trương Xuân Dương ở thôn 1- Yên Thọ, xã Tân Hóa, huyện Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình bảo rằng, từ khi kinh doanh homstay, gia đình ông mỗi tháng có thu nhập thêm từ 7 đến 10 triệu đồng: “Từ ngày 20 tháng Chạp, sửa sang nhà cửa, trồng hoa tới tận cửa homstay. Khách họ đi xuyên Tết nên mình cũng chuẩn bị sẵn sàng để ăn Tết với họ”

Làng Tân Hoá nằm giữa các dãy núi đá vôi, có nhiều hệ thống hang động tồn tại hàng triệu năm nay. Núi đá vôi ở Tân Hoá với nhiều hang động như: Hang con Chuột, hang Dơi, hang Tụng, hang Tú Làn… tạo nên thế mạnh về du lịch sinh thái và du lịch hang động. Ngày xưa, nơi đây rừng núi ngút ngàn có nhiều loại gỗ quý, cùng vô số các loại dược liệu quý. Bây giờ, rừng đã bị thu hẹp nhiều nhưng cũng có những cánh rừng được người làng gìn giữ nên Tân Hóa còn giữ được vẻ đẹp hoang sơ, níu chân du khách. Nổi bật nhất là cánh rừng Cồn Lim được gia đình ông Trương Quốc Đô ở thôn 5 - Yên Thọ kỳ công chăm sóc. Ông Đô kể, ông mồ côi cha mẹ từ bé, lớn lên nhờ rừng và rừng nuôi ông thành người. Trước đây, ông cũng từng phá rừng theo lệnh của hợp tác xã, khai thác gỗ về chia nhau làm nhà. Đến năm 1993, khi Nhà nước có chủ trương giao đất, giao rừng cho người dân bảo vệ, ông Đô nhận gần 20 ha để chăm sóc và bảo vệ. Từ đó, ông Đô coi rừng lim như người bạn thân thiết của mình. Hàng chục năm nay, qua đôi tay chăm sóc của ông, rừng lim ngày càng xanh tươi. Bây giờ, trong khu rừng Cồn Lim, nhiều cây lim đã thành cổ thụ quý hiếm hơn trăm năm tuổi, trị giá bạc tỷ. Ông Trương Quốc Đô bộc bạch, dù nghèo nhưng ông vẫn quyết gìn giữ, chăm sóc rừng lim như một “báu vật”: “Mình bảo vệ rừng để sau này bàn giao cho công thổ quốc gia chứ, bảo vệ để  bảo tồn về sau chứ mình không bảo vệ thì sẽ còn. Bảo vệ rừng lim nhiều khi cũng gặp nguy hiểm. Những người khai thác gỗ trộm cũng thường gây gỗ với mình.”

Không những ông Đô, rất nhiều người dân Tân Hóa trước đây phá rừng thì nay họ trở thành những người bảo vệ rừng nghiêm ngặt. Ngày nay, khi vào rừng Tú Làn- Tân Hóa không còn cảnh người dân đi khai thác gỗ trái phép như những năm trước đây. Những người đàn ông ngày xưa sống dựa vào việc săn bắn, đánh bắt cá, cưa gỗ hay phá rừng… thì nay đã trở thành những người gìn giữ kỹ lưỡng từng ngọn cây, nhặt từng túi rác vương vãi trong rừng.

Tân Hóa có nhiều hang động nên khi lũ lụt, nước thoát chậm, gây nhiều khó khăn trong sản xuất và đời sống của nhân dân. Thế nhưng, người dân Tân Hóa không rời bỏ quê nhà mà tìm cách sống chung với lũ. Sau các trận lũ lịch sử năm 2010 và năm 2011, người dân xã Tân Hoá nảy ra sáng kiến làm bè phao “sống chung với lũ”. Bè phao này được làm với khoảng 20 đến 30 chiếc thùng phuy rỗng, gắn kết lại thành bè. Khi nước dâng cao, chiếc bè này nổi lên theo nước. Dần dần, bà con cải tiến từ bè nổi làm thành những nhà nổi, có mái, vách thưng che mưa nắng. Nhà nổi này được giữ cố định bởi 4 cọc định vị 4 góc nhà và cả gia đình sống trong nhà nổi sinh hoạt bình thường trong mùa mưa lũ. Đến nay, xã Tân Hóa có gần 620 căn nhà nổi, đảm bảo 100% các hộ dân có thể thích ứng an toàn và sống chung với lũ. Gần 620 căn nhà nổi này được các tổ chức, cá nhân tài trợ 100% kinh phí giúp bà con xây dựng.

Khi người dân sống chung an toàn trong những nhà phao, Tân Hoá chú ý đến việc phát triển mô hình làng du lịch thích ứng với thời tiết, cung cấp các trải nghiệm đa dạng cho du lịch từ homestay, trải nghiệm công việc làm nông, ăn uống tại nhà dân, quầy hàng lưu niệm và trong các dịch vụ khác dành cho khách du lịch. Tân Hoá cũng được đầu tư bài bản trong công tác quảng bá thông qua việc truyền thông giới thiệu về Tú Làn, Tân Hoá. Các bộ phim “bom tấn” cũng có nhiều cảnh quay tại Tân Hoá như “Kong: Skull Island”, “Người Bất Tử”, “Truyền thuyết về Quán Tiên”,...

Qua thực tế sinh động ở Tân Hoá, đại diện Cục Du lịch Quốc gia đã đề nghị Tân Hoá tham gia giải thưởng “Best Tourism Villages” của UNWTO. Cuối năm 2023, mô hình Làng du lịch thích ứng thời tiết ở Tân Hoá, tỉnh Quảng Bình là làng duy nhất của Việt Nam cùng nhiều làng khác trên thế giới được UNWTO công nhận là làng du lịch tốt nhất thế giới.

Tết năm nay là Tết đầu tiên cả làng Tân Hóa đón Tết trong tâm thế “làng du lịch tốt nhất thế giới”. Du khách sẽ đến du xuân ở Tân Hóa nhiều hơn. Ông Trương Văn Bài, ở thôn 2- Yên Thọ, xã Tân Hóa, huyện Minh Hoa, tỉnh Quảng Bình cho biết, người làng Tân Hóa cũng sửa soạn bữa cơm ngày Tết thật chu đáo tiếp đãi khách: “Nhà cửa phải quét dọn, tu sửa nhà cửa rồi ông sau khi chuẩn bị. Vì năm ngoái, lũ lên nên là phải lau chùi, sơn sùng lại. Nhà nào có điều kiện, cây cảnh người rồi hoa này khác cứ coi như thì làm chu tất. Còn cái bàn thờ tổ tiên,  năm ngoái họ đi đến Tết, năm nay nếu mà họ đi chơi Tết. Mình ăn Tết thế nào thì mình cho khách khứa họ thưởng thức rứa. Ngoài ra, còn bánh mứt rồi mọi thứ nữa nếu có khách, nói chung là chu đáo khách đến vui vẻ, phấn khởi”

Đến với Tân Hóa, làng du lịch tốt nhất thế giới trong mùa Xuân này, du khách sẽ bị níu chân bởi những làn điệu dân ca đặc sắc như hò thuốc cá, đàn đúm, hát ru,...

Việc Tân Hoá đoạt giải thưởng danh giá từ một tổ chức du lịch uy tín của thế giới đã tạo động lực giúp cho Tân Hoá vươn lên, từng bước trở thành trung tâm du lịch trọng điểm vùng Tây Bắc tỉnh Quảng Bình. Ông Hồ An Phong, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Bình cho biết, Tân Hoá sẽ sớm trở thành điểm sáng du lịch khu vực Tây Bắc tỉnh Quảng Bình trong tương lai gần và là đòn bẩy, là động lực để phát triển du lịch cộng đồng tại các địa phương lân cận: “Làng này có nhiều điều quyến rũ, nó sẽ khiến bạn không thất vọng, đến nay mới có rất nhiều giá trị tự nhiên rất là hay. Nhưng mà phải nói là cũng phải phát triển   để tạo ra một dịch vụ, nhưng mà vừa giữ cho được nét làng quê Việt Nam, nhưng cũng có dịch vụ từ internet cho đến vệ sinh môi trường, dịch vụ khác.”

Tết này, nếu đến làng Tân Hóa, huyện Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình, bạn sẽ thấy những ngôi nhà xây, mái ngói kiên cố xen lẫn những ngôi nhà 2 tầng khang trang thay thế cho những ngôi nhà gỗ truyền thống. Những ngôi trường được xây cao tầng, khang trang và rộng rãi hơn. Đường sá, trường học khang trang hơn; cuộc sống người dân ấm no hơn và những đứa trẻ người Nguồn của làng Tân Hóa này sẽ có một tương lai tươi sáng hơn./.