Đợ đhr’nong đong đh’rơơng chr’pợ ch’loọn bơơn groong ga ving tu apêê bha lang ruộng chuôr, n’juối ch’ngai cơnh ngoọ za nươr hoọng ooy da ding… bhrợ t’vaih râu liêm pr’hay bơơn bâc ngai kiêng lâng tươc la lêy cha ơh.

Vêêl Văn hóa du lịch vêêl bhươl Lâm Đồng ăt đăn đhị c’lâng ga măc 2 tơợ thành phố Hà Giang đâc ooy Cửa khẩu Thanh Thủy. Ch’ngoop lêy tơợ dal, vêêl Lâm Đồng pa bhlâng liêm pr’hay cơnh lâng apêê đha nân ruộng t’viêng pr’hoọm bhơi r’veh, ha roo ga ving prang apêê đhr’nong đong dh’rơơng. Vêêl Lâm Đồng năc tơơp bhrợ pa dưr vêêl văn hóa du lịch vêêl bhươl tơợ c’moo 2014. Acoon c’lâng bê tông tơợ c’lâng 2 tươc đong văn hóa vêêl bhưah lâh 3 mét, n’juối ch’ngai 500 mét, đh’rưah lâng apêê p’lêêh c’lâng chô tươc apêê pr’loọng đong. Pa bhlâng năc, đha nuôr Tày coh đâu ta luôn zư đơc apêê đong đh’rơơng đh’rưah lâng apêê đhr’niêng bh’rợ lâng apêê bhr’ươr pr’hat, cơnh: Then, lượn, cọi…

T’cooh Mai Thanh Nam, Bí thư Chi bộ vêêl Lâm Đồng moon, râu liêm pr’hay âng Lâm Đồng t’đang t’pâh t’mooi kiêng tươc bêl đâc ooy Hà Giang: “Đhr’niêng bh’rợ ta luôn bơơn k’đhơợng bhrợ. T’mooi đhêy ăt lâng zi vêy c’bhuh văn nghệ đoọng bhrợ têng ha t’mooi. C’bhuh văn nghệ bâc năc hat apêê bhr’ươr pr’hat acoon coh. Căh câ t’mooi kiêng lươt cha ơh ha ooy, bhrợ apêê bh’rợ lâng apêê đha nuôr, cơnh đh’rưah cha, đh’rưah ăt lâng đh’rưah bhrợ têng”.

Vêêl Lâm Đồng vêy lâh 200 pr’loọng, coh đêêc 15 pr’loọng bhrợ du lịch vêêl bhươl, ta luôn hơnh deh t’mooi tươc đhêy ăt, cha ơh la lêy. T’cooh Đàm Quốc Hồi, Trưởng vêêl Lâm Đồng đoọng năl: “Xooc đâu vêêl xooc bhrợ pa dưr cọn đac, c’loh, đong đh’rơơng. T’mooi k’tiêc k’ruung n’lơơng tươc đâu apêê đoo pa bhlâng kiêng chơơc bơơn năl lâng la lêy cha ơh đh’rưah lâng đha nuôr cơnh c’cloh, cha bêêt ha roo, poo k’tiêc”.

Luh tơợ vêêl Văn hóa du lịch vêêl bhươl Lâm Đồng truih c’lâng ga măc 2 đâc ooy cửa khẩu k’tiêc k’ruung Thanh Thủy, t’mooi vêy tươc vêêl Thanh Sơn, chr’val Phương Tiến, chr’hoong Vị Xuyên. Amoó Trần Quỳnh Trang, ma nưih k’đơơng xa xay ha t’mooi coh thành phố Hà Giang, xay prá: “Vêêl văn hóa du lịch vêêl Thanh Sơn đhị thành phố ch’ngai 15 km nâu đoo năc muy vêêl văn hóa acoon coh Tày vêy 76 pr’loọng đha nuôr, xooc âi bơơn t’đang t’pâh t’mooi tươc lum lêy vêêl. Căh muy vêy plêêng k’tiêc, liêm tân taach, đhị đâu dzợ vêy c’leh liêm pr’hay âng văn hóa ch’na đh’năh lâng apêê bhr’ươr pr’hat then, hát cọi”.

Tươc vêêl Thanh Sơn, t’mooi bơơn moọng lêy đợ đhr’nong đong đh’rơơng âng ma nưih Tày đhị toor ruộng ha roo, nang abhoo t’viêng t’vir, đợ a boc a xiu ga măc đhị p’loọng đong…. Plêêng k’tiêc crâng ca coong bhưah ga măc cơnh lâng đợ bôl da ding chăng ma bhuy z’nghit, đợ bha lang crâng ga lop pr’hoọm t’viêng, đợ toọm đac hooi za đoc, đợ nang chr’noh liêm li’glech, dh’hi tân taach. Lươt truih apêê acoon c’lâng p’têêt apêê vêêl, t’mooi năc bơơn lum apêê đha nuôr bhrợ ruộng, p’tang t’rí, bơơn bhơi… bhrợ t’vaih muy râu liêm pr’hay âng da ding ca coong. T’cooh Nguyễn Văn Liền, Trưởng vêêl Thanh Sơn xay moon: “T’mooi k’tiêc k’ruung n’lơơng tươc đâu zêng bơơn năl coh đâu tân taach liêm. Apêê đoo cha ộm đh’rưah lâng pr’loọng đong đoọng chơơc lêy ooy đhr’niêng cr’bưn”.

Lâh lươt cha ơh, la lêy, t’bơơn năl râu liêm pr’hay vêêl Thanh Sơn, t’mooi dzợ bơơn cha đợ ch’na yêm âng đha nuôr Tày, coh đêêc choom moon tươc năc ch’na bhrợ tơợ a xiu Bỗng. anoo Hoàng Văn Đáy, muy c’la đong cha cha, đoọng năl, a xiu bỗng vaih coh toọm đac, năc bil 3-4 c’moo vêy mă băn muy p’nong pâ tơợ muy cân m’pâng tươc bơr cân: “Axiu Bỗng bâc năc cha bèo, cha ha la a rong, prí… cơnh đêêc lêệ a xiu vêy đha hum yêm, bêl uh bhrợ doó u glêy. A xiu bỗng boh, pa bhlâng đha hum,căh cơnh axiu n’lơơng. Zâp bêl t’mooi t’đang moon tươc l’lăm năc vêy xiêr ooy toọm coop. pa zêng ch’na coh đâu zêng t’mêê. Muy p’nong 3 kg, năc choom bhrợ 6 râu ch’na”.

Lâh mơ moọng lêy crâng ca coong, cha đợ ch’na âng ma nưih Tày, t’mooi bêl tươc apêê vêêl văn hóa du lịch vêêl bhươl đhị apêê vêêl âng Hà Giang, dzợ bơơn xơợng đợ bhr’ươr pr’hat pr’hay âng apêê đha nuôr, apêê coh c’bhuh văn nghệ vêêl bhrợ têng. Bh’rợ chơơc bơơn năl đợ vêêl bhươl liêm pr’hay âng ma nưih Tày coh Hà Giang tu cơnh đeêc năc dưr liêm pr’hay lâh mơ./.

NHỮNG BẢN LÀNG THƠ MỘNG CỦA CỘNG ĐỒNG NGƯỜI TÀY Ở HÀ GIANG

Các bản làng của người Tày ở quanh thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang là điểm đến hấp dẫn của du khách trong và ngoài nước. Những nếp nhà sàn truyền thống mái lợp lá cọ được ôm ấp bởi những thửa ruộng bậc thang, trải dài tựa lưng vào núi… tạo khung cảnh thơ mộng được nhiều người yêu thích và tìm đến khám phá, trải nghiệm.

Làng Văn hóa du lịch cộng đồng thôn Lâm Đồng nằm cạnh Quốc lộ 2 từ thành phố Hà Giang lên Cửa khẩu Thanh Thuỷ. Nhìn từ trên cao, thôn Lâm Đồng thật thanh bình với những thửa ruộng xanh màu rau, lúa bao quanh các ngôi nhà sàn. Thôn Lâm Đồng bắt đầu xây dựng làng văn hoá du lịch cộng đồng từ năm 2014. Con đường bê tông từ Quốc Lộ 2 đến Nhà văn hoá thôn rộng hơn 3 mét, dài 500 mét, cùng các đường nhánh dẫn vào các hộ gia đình Đặc biệt, đồng bào Tày nơi đây luôn gìn giữ các nếp nhà sàn truyền thống cùng các phong tục tập quán và các làn điệu dân ca, như: then, lượn, cọi…

Ông Mai Thanh Nam, Bí thư Chi bộ thôn Lâm Đồng cho rằng, vẻ đẹp dân dã, bình dị cùng sự độc đáo về văn hóa của Lâm Đồng thu hút khách du lịch khi đến Hà Giang: "Phong tục tập quán luôn được giữ gìn. Khách nghỉ lại chúng tôi có đội văn nghệ để phục vụ. Đội văn nghệ chủ yếu hát các làn điệu dân ca dân tộc. Hoặc khách muốn đi trải nghiệm, làm các công việc cùng với đồng bào dân tộc, như là cùng ăn, cùng ở và cùng đi làm việc."

Thôn Lâm Đồng có hơn 200 hộ, trong đó 15 hộ làm du lịch cộng đồng, thường xuyên đón các đoàn khách tới nghỉ dưỡng, khám phá. Ông Đàm Quốc Hồi, Trưởng thôn Lâm Đồng cho biết: "Hiện nay thôn đang xây dựng cọn nước, cối, nhà sàn truyền thống. Khách nước ngoài đến đây họ rất thích khám phá và trải nghiệm cùng với bà con xay lúa, cấy lúa, cày."

Rời Làng văn hoá du lịch cộng đồng thôn Lâm Đồng theo Quốc lộ 2 lên cửa khẩu Quốc gia Thanh Thuỷ, du khách sẽ đến thôn Thanh Sơn, xã Phương Tiến, huyện Vị Xuyên. Chị Trần Quỳnh Trang, hướng dẫn viên du lịch ở thành phố Hà Giang, chia sẻ: "Làng văn hoá du lịch thôn Thanh Sơn cách thành phố 15 km đây là một làng văn hoá dân tộc Tày có 76 hộ dân, hiện đã thu hút được nhiều khách du lịch đến thăm làng. Không chỉ có môi trường và không khí trong lành, nơi đây còn có nét đặc trưng của văn hoá ẩm thực và các làn điệu hát then, hát cọi".

Đến thôn Thanh Sơn, du khách được chiêm ngưỡng những nếp nhà sàn của người Tày thấp thoáng bên ruộng lúa, ngô xanh ngắt, những ao cá rộng trước nhà... Cảnh quan thiên nhiên hoang sơ với những ngọn núi đá trùng điệp, những tán rừng phủ một màu xanh, những dòng suối chảy róc rách, những cánh đồng xanh mướt, không khí trong lành. Dạo trên những con đường liên thôn, du khách có thể bắt gặp những người dân đi làm đồng hoặc chăn trâu, cắt cỏ... tạo nên bức tranh đẹp, thanh bình của miền sơn cước. Ông Nguyễn Văn Liền, Trưởng thôn Thanh Sơn chia sẻ: "Khách nước ngoài đến đây đều cảm nhận ở trên này thoáng mát. Họ ăn uống cùng gia đình để tìm hiểu về phong tục".

Ngoài thăm quan, khám phá vẻ đẹp làng quê Thanh Sơn, du khách còn được thưởng thức những món ăn đặc sắc của đồng bào Tày, trong đó ấn tượng nhất là món ăn làm từ cá Bỗng. Anh Hoàng Văn Đáy, một chủ nhà hàng, cho biết cá bỗng nuôi hoàn toàn tự nhiên, phải mất 3-4 năm mới nuôi được một con cá có trọng lượng từ một cân rưỡi đến hai cân: "Cá Bỗng chủ yếu ăn bèo, lá sắn, lá chuối... như thế thịt cá mới thơm ngon, khi chế biến không bị nát. Cá Bỗng nướng, rất thơm ngon, cá mười mấy tuổi cơ, không như cá ngoài kia. Mỗi lần khách đặt gọi đến thì mới xuống ao bắt trực tiếp. Tất cả đồ ăn ở đây đều là tươi sống. Một con 3 kg, có thể làm được 6 món".

Ngoài chiêm ngưỡng cảnh vật thiên nhiên, thưởng thức ẩm thực mang đậm bản sắc dân tộc Tày, du khách khi đến các làng văn hoá du lịch cộng đồng tại các thôn của Hà Giang, còn được nghe những lời ca, điệu múa dân gian do các nghệ nhân, các đội văn nghệ trong thôn biểu diễn. Hành trình khám phá những bản làng thơ mộng của người Tày ở Hà Giang vì thế mà trở nên hấp dẫn hơn./.